Lào sử dụng Báo cáo mới để “rửa xanh” Đập Xayaburi

Báo cáo Pöyry thiên lệch và không có giá trị pháp lý phủ nhận các trách nhiệm quốc tế của Lào liên quan tới Đập Xayaburi 

Băng-cốc, Thái Lan:  Trước hội nghị khu vực cấp bộ trưởng tháng 12-2011 về việc thông qua hay không đề xuất dự án đập Xayaburi, chính phủ Lào đã tung ra một nỗ lực tuyệt vọng bằng bản Báo cáo do công ty Thụy Sĩ Pöyry Energy AG thực hiện với hy vọng nhận được sự tán thành từ chính phủ các nước láng giềng đối với con đập đầu tiên trên dòng chính hạ lưu vực sông Mê Công.
 
Cho dù đã ghi nhận những hoài nghi về tổn thất mà dự án sẽ mang lại cho người dân Lào và các nước láng giềng, báo cáo Pöyry khuyến nghị con đập nên được xây dựng, và phát biểu một cách sai lầm rằng quan ngại về dự án của các nước láng giềng đã được giải quyết.

Ame Trandem, Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Tổ chức Sông ngòi Quốc tế phát biểu: “Báo cáo Pöyry không có chứng cứ khoa học mà thay vào đó, lại dựa vào ước đoán, đó là một nền tảng thiếu cơ sở đối với quá trình ra quyết định cho đập Xayaburi. Pöyry cho rằng dự án tuân thủ với những hướng dẫn của MRC, mặc dù họ đã liệt kê ra hơn 40 nghiên cứu khoa học và kĩ thuật vẫn cần hoàn thiện. Nếu Lào và các quốc gia vùng Mê Công ủng hộ đập Xayaburi dựa trên những luận điểm sai lầm của báo cáo này thì thật thiếu trách nhiệm.”

Vào tháng 5/2011, Lào ủy nhiệm Pöyry Energy AG thực hiện một đánh giá kéo dài ba tháng về tính tuân thủ của dự án các Đập dòng chính sông Mê Công so với các yêu cầu của Ủy hội Sông Mê Công (MRC) về quy trình cũng như quá trình ra quyết định tại khu vực. Bản rà soát tuân thủ được thực hiện để phản hồi những quan ngại từ chính phủ các nước Campuchia, Thái Lan và Việt Nam tại cuộc họp MRC tháng 4-2011 bàn về các tác động xuyên biên giới và sự cần thiết phải tiến hành các nghiên cứu khoa học và tham vấn rộng hơn. Vào đầu tháng 9-2011, chính phủ Lào thông báo báo cáo Pöyry sẽ được trình tới chính phủ các nước láng giềng như một phần kế hoạch khởi động toàn công trình xây dựng đập trước khi năm 2011 kết thúc.

Trước khi CHDCND Lào vẫn chưa công bố rộng rãi bản báo cáo ngày 9/8, một bản copy bị rò rỉ đã nhanh chóng lan truyền.

Trong một bản đánh giá phê bình về nội dung báo cáo Pöyry, tổ chức Sông ngòi Quốc tế đã xác định có ít nhất 15 yêu cầu quan trọng của MRC mà Đập Xayaburi không hề tuân thủ. Báo cáo Pöyry tránh đề cập đến đa phần những yêu cầu này, và thay vào đó là đề xuất những phương pháp giảm nhẹ không được chứng minh trong khi thiếu vắng những dữ liệu cơ bản về ai, cái gì sẽ bị ảnh hưởng, ảnh hưởng khi nào và như thế nào.

Đáng chú ý hơn, báo cáo đã “rửa xanh” những tác động đối với nghề cá. Trong bản rà soát dự án của mình, MRC đã xác nhận Đập Xayaburi sẽ chặn đường di cư của cá, đe dọa từ 23 tới 100 loài, và ảnh hưởng tới các ngư trường trên suốt vùng Lưu vực Sông Mê Công. Hướng dẫn kĩ thuật của MRC yêu cầu rằng bất cứ đập nào trên dòng chính đều phải bao gồm kỹ thuật “đường đi cho cá” đảm bảo lối đi an toàn cho ít nhất 95% các loài cá chính vượt qua đập. Pöyry cũng không đề cập tới 95% yêu cầu, và thay vào đó đưa ra một số công nghệ chưa từng được áp dụng đối với sông Mê Công hoặc chưa được sử dụng thành công tại bất cứ con sông miền nhiệt đới nào. Các chuyên gia ngư nghiệp từ khắp nơi trên thế giới đã kết luận rằng không có một công nghệ hiện tại nào giảm thiểu hiệu quả các tác động đập dòng chính gây ra cho ngư trường cá nội địa lớn nhất trên thế giới.

Phân tích của tổ chức Sông ngòi Quốc tế cũng nêu bật nhiều thiếu sót nghiêm trọng khác trong phân tích của Pöyry về các hệ sinh thái, lưu chuyển phù sa, và an toàn đập. Trong cả ba trường hợp, báo cáo rút ra các kết luận trong khi đồng thời ghi nhận những lỗ hổng lớn trong các nghiên cứu cơ sở.

Theo các quy định của quy trình tham vấn trước của khu vực đang được tiến hành đối với Đập Xayaburi, chính phủ Lào  phải phản hồi những yêu cầu cung cấp thông tin và phải đợi chính phủ các nước nhất trí có tiến hành dự án hay không. Cho dù chưa có quyết định cấp khu vực nào được đưa ra và đánh giá tác động môi trường chưa được thực thi theo yêu cầu của những nước láng giềng, Pöyry phát biểu một cách sai lầm rằng quy trình tham vấn trước đã hoàn thành, và rằng chính phủ Lào có thể đưa ra một quyết định đơn phương về việc liệu có tiếp tục dự án Đập Xayaburi. Thêm vào đó, Pöyry khẳng định một cách thiếu chính xác rằng chính phủ Lào không bị bắt buộc phản hồi những quan ngại của các chính phủ khác và của MRC về các tác động xuyên biên giới trước khi việc xây dựng đập bắt đầu.

Trandem cho biết: “Trong vòng vài tháng qua, Lào đã nỗ lực xúc tiến xây dựng Đập Xayaburi, và xây dựng trái phép đường dẫn và khu trại xây dựng vẫn được tiếp tục bất chấp sự thật là không hề có một sự thống nhất trong khu vực. Không hề ngạc nhiên khi Lào ủy thác cho Pöyry là công cụ thực hiện nhờ vào lịch sử lâu dài liên quan đến những dự án gây nhiều tranh cãi trong khu vực Mê Công và mối quan hệ thân thiết với nhà xây dựng chính của đập Xayaburi, Ch. Karnchang. Pöyry và Ch. Karnchang hiện đang cùng thực hiện một dự án thủy điện khác tại Lào, là Đập Nam Ngum 2. Không ngạc nhiên là Pöyry lại dành cho đối tác kinh doanh của họ những lời đánh giá tích cực, bất chấp những bằng chứng trái ngược.”

Là đập dòng chính đầu tiên trải qua quá trình tham vấn trước của MRC, Đập Xayaburi có vẻ như sẽ đặt tiền lệ cho những quyết định trong tương lai và 11 Đập Dòng chính được đề xuất khác. Hơn 60 triệu người sống trong Lưu vực Sông Mê Công, và những sinh kế cũng như văn hóa của họ liên hệ chặt chẽ tới chu trình tự nhiên của con sông. Hơn 40 triệu người, hay 2/3 cư dân Lưu vực Sông Mê Công, sống dựa vào các ngư trường của Mê Công ít nhất là bán thời gian hoặc theo mùa. Cuộc sống trong tương lai của rất nhiều người dựa vào việc chính phủ có sẵn sàng nói không với Đập Xayaburi.

Người ta trông đợi một quyết định về Đập Xayaburi sẽ được đưa ra vào cuộc Họp hội đồng MRC, theo kế hoạch sẽ diễn ra từ 7-9/12 tại Siem Reap, Campuchia.
 
Thông tin bổ sung:
·    Toàn văn Đánh giá của tổ chức Sông ngòi Quốc tế về báo cáo Poyry (PDF1.6 MB) (Read International Rivers' full review of the Poyry report (PDF 1.6 MB))
·    Xem Tóm tắt Dự án của bản Đánh giá (Read the Executive Summary of the review)
·    Xem tóm tắt những phần không tuân thủ của báo cáo Poyry so với những yêu cầu của hướng dẫn Thiết kế sơ bộ của MRC (Read a summary of areas of Pöyry's non-compliance with the MRC Preliminary Design Guidance requirements)
·    Đọc Báo cáo Poyry (PDF 5.6 MB) (Read the Pöyry Report (PDF 5.6MB))
Tổ chức Sông ngòi Quốc tế là một tổ chức về môi trường và nhân quyền với đội ngũ nhân viên ở bốn châu lục. Trong hai thập kỷ vừa qua, tổ chức Sông ngòi Quốc tế là một tổ chức nòng cốt trên thế giớitrong bảo vệ các dòng sông và quyền của các cộng đồng sống dựa vào những con sông đó.
2150 Allston Way, Suite 300, Berkeley, CA 94704, USA 
Tel: +1 510 848 1155 | Fax: +1 510 848 1008 | info@internationalrivers.org | www.internationalrivers.org