Tiếng nói nhân dân về Thủy điện - khủng hoảng dòng sông Mekong và 3 sông Sesan, Srepok và Sekong

Trong hai ngày từ 3 - 4/6 tại Phnom Penh, diễn ra Diễn đàn công chúng khu vực về Đập Thủy điện trên dòng Mekong và 3 sông Sesan, Srepok and Sekong (3 dòng sông S) : “Tiếng nói của người dân xuyên biên giới về khủng hoảng sông và tương lai phía trước”. Đến với diễn đàn có hơn 200 đại biểu đến từ các cộng đồng bị ảnh hưởng, các tổ chức NGOs ở các lưu vực sông Mekong và 3S river gồm Thái lan, Việt Nam và Campuchia. Đoàn Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN) đến tham dự và đồng tổ chức diễn đàn gồm 13 thành viên là các thành viên ban tư vấn, ban điều hành , các thành viên VRN từ các vùng miền và các nhà báo.



Mục tiêu của diễn đàn là (1) tạo điều kiện cho các mạng lưới và nhóm người dân ở các nước thuộc lưu vực sông Mekong nói lên tiếng nói và quan điểm của mình về các tác động dân sinh, môi trường của các công trình thủy điện ; (2) đón nhận các quan điểm khác nhau về phát triển thủy điện; (3) thúc đẩy các chiến dịch xã hội dân sự  ở Campuchia đối với các dự án thủy điện trên 3 dòng sông S.


Trên dòng chính Mekong và các chi lưu trong đó có ba dòng sông S đã có quá nhiều công trình đập thủy điện.  Các nước trong khu vực đua nhau làm thủy điện. Bốn đập lớn ở Thượng nguồn Trung Quốc đã xây dựng, hàng loạt dự án thủy điện đang nằm trong quy hoạch ở vùng thượng nguồn này, Việt Nam, Lào và Campuchia đang xây dựng và đưa vào quy hoạch hàng chục dự án dự án. Đập Xayaburi đã được khởi công  tháng 11 /2012 được xem như là phát súng đầu tiên của 12 đập tiếp theo đang manh nha xây dựng. Có hơn 20 đập thủy điện đã và đang được xây dựng trên 3 dòng sông S và 26 thủy điện khác cũng đang được nghiên cứu và đưa vào quy hoạch ở  trên 3 dòng sông nhánh này.

 
Việc xây dựng các đập trên dòng Mekong và trên  các chi lưu của nó đã gây tác động nặng nề đến đời sống xã hội và môi trường ở khu vực.  Ngày đầu tiên của diễn đàn đã mang lại nhiều câu chuyện về tác động của các thủy điện đối với xã hội, văn hóa, môi trường , sinh thái sông.  Đập thủy điện ở Sông Mun (chi lưu chảy qua địa phận Thái Lan) đã tạo ra nhiều thay đổi dòng chảy, làm cá tôm ở chi lưu này giảm mạnh làm cho đời sống của bà con ngư dân và nông nghiệp ở khu vực này gặp hết sức khó khăn.  Hậu quả của thủy điện Sesan và Yali đối với các cộng đồng ở  Campucha cũng không hề nhỏ đối với cộng đồng hạ lưu của sông Sesan ở Campuchia. Nhiều nhà cửa bị ngập lụt, môi trường nước bị ô nhiễm, gây ra nhiều bệnh ngoài da cho cộng đồng và trẻ em ở khu vực này.  Thủy điện Xayaburi và hàng loạt thủy điện khác trên dòng chính đang  gây ra nhiều lo ngại về môi trường sông và sinh kế và an ninh lương thực của hàng triệu người dân ở lưu vực  hạ nguồn sông Mekong.  Ngoài ra, vấn đề Tái định cư do thủy điện cũng được bàn luận một cách nghiêm túc ở diễn đàn. Rất nhiều ý kiến nhân dân cho rằng “Thủy điện không phải là giải pháp phát triển ở khu vực, và người dân ở lưu vực sông Mekong cần lương thực, cần cá tôm hơn là cần điện”.

 
Đến với Diễn đàn, các đại biểu trang bị tinh thần cùng nhau chia sẻ và cùng nhau nỗ lực để tìm kiếm giải pháp giảm thiểu các tác động và ngăn ngừa các nguy cơ. Tham gia làm diễn giải và ngồi ở các panel thảo luận, các thành viên VRN đã cùng chung tiếng nói và thể hiện tinh thần thông cảm và thấu hiểu và kêu gọi các đồng nghiệp, bạn bè kề vai sát cánh cùng tìm hướng giải quyết vấn đề. Các tổ chức nhân dân và xã hội dân sự cần giúp nhau trong  việc truyền tải các thông tin về tác động thủy điện hiện có đến công luận, kiến nghị các chính quyền ở các nước liên quan về các giải pháp nhằm ngăn ngừa các rủi ro các dự án sắp tới và cần minh bạch các thông tin về các dự án thủy điện. Ngoài ra, diễn đàn cũng yêu cầu các chủ đầu tư phải thực hiện nghiêm túc các quy định chuẩn mực quốc gia và quốc tế. Họ phải lưu ý các vấn đề tác động (bao gồm cả tác động môi trường và và tác động xã hội) và phải thực hiện các tham vấn cộng đồng theo đúng nghĩa tham vấn cộng đồng trước khi xúc tiến các dự án. 
 

Văn phòng VRN