2016: Việt Nam trước cuộc chiến tranh tiền tệ mới…

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia dày dạn kinh nghiệm về tài chính ngân hàng, đã dành cho TGTT một cuộc trao đổi nhân dịp năm mới 2016 về chủ đề này.




Ông Nguyễn Trí Hiếu

Thưa ông, vì sao năm 2015 lạm phát rất thấp, chưa đầy 1% nhưng lãi suất huy động vẫn còn cao, khiến cho lãi suất cho vay lại càng cao?
 
Chúng ta hẳn ai cũng đều băn khoăn chuyện tại sao lạm phát chưa đến 1% mà lãi suất cho vay lại lên đến 9 – 10%? Vì sao khoảng cách giữa lạm phát và cho vay lại chênh lệch như vậy? Vấn đề nằm ở chi phí vốn huy động của ngân hàng vẫn còn quá cao, lên tới 6 – 7%. Với chi phí vốn cao như vậy, các ngân hàng cần một biên độ lãi suất ít nhất là 3% mới có thể có lợi nhuận. Khoản 3% đó vừa để bù đắp cho dự phòng rủi ro, vừa là chi phí cho dự trữ bắt buộc với ngân hàng trung ương, trang trải các hoạt động của ngân hàng, và cả lợi nhuận trong đó. Vì thế họ phải cho vay ra 9 – 10%.
 
Nhưng vì sao chi phí đầu vào lại cao như thế, trong khi lạm phát chỉ chưa đầy 1%, các ngân hàng không thể kéo lãi suất huy động xuống còn 2 – 3% được?
 
Tôi nghĩ rằng không thể! Lý do nằm ở chỗ Chính phủ phát hành trái phiếu với lãi suất rất cao. Vì bội chi ngân sách, để cân đối ngân sách quốc gia thì Chính phủ phải phát hành trái phiếu, mà nếu phát hành với lãi suất thấp thì chẳng ai mua. Cho nên, để có thể bán được trái phiếu chính phủ trên thị trường thì lãi suất phải đúng mong đợi của nhà đầu tư. Mà mong đợi của nhà đầu tư trong năm 2015 là trái phiếu chính phủ thì phải có lãi suất cao. Cho nên khi lãi suất trái phiếu Chính phủ trên thị trường chứng khoán là 5 – 6% rồi thì làm sao các ngân hàng có thể mời chào lãi suất thấp hơn được. Người gửi tiền sẽ chọn trái phiếu chính phủ, vì lãi suất đã cao mà lại hoàn toàn không có rủi ro. Lý do là trong một lãnh thổ thì hệ số rủi ro của trái phiếu chính phủ là bằng 0. Vậy thì hà cớ gì họ phải chạy đến một ngân hàng thương mại có nhiều rủi ro hơn, vì ngân hàng thương mại vẫn có rủi ro có thể bị kiểm soát đặc biệt, bị sáp nhập, phá sản mà lãi suất lại thấp hơn. Thành ra các ngân hàng bắt buộc phải có lãi suất cao hơn lãi suất trái phiếu chính phủ để hấp thụ nguồn vốn huy động. Nếu ngân hàng đã phải trả cho dân chúng lãi suất 5 – 6% rồi thì họ không thể cho vay ra dưới 9 – 10%, vì họ vẫn phải giữ biên độ 3%. Và nghịch lý vẫn nằm ở chỗ đó: lạm phát rất thấp nhưng vốn huy động vẫn rất cao, thành ra lãi suát cho vay vẫn rất cao.
 
Nếu bỏ qua yếu tố nghịch lý đó, thông thường, với mức lạm phát thấp như thế, lãi suất lý tưởng sẽ là bao nhiêu?
 
Cơ cấu của lãi suất, trong tình trạng lý tưởng, nếu lạm phát cho là 1% đi, thì lãi suất huy động đâu đó chừng 3% thôi, tức là các ngân hàng sẽ cho người dân một biên độ lợi nhuận 2% trên lạm phát. Cộng thêm biên độ 3% lãi suất cho vay nữa thì cũng chỉ chừng 6% mà thôi. Nhưng lãi suất cho vay ở Việt Nam lên đến 9 – 10%, cách lãi suất lý tưởng từ 3 – 4%, như đã phân tích là
so lãi suất của trái phiếu chính phủ.
 
Theo ông thì còn có những nguyên do nào khác khiến lãi suất ở Việt Nam vẫn cao, và liệu chúng ta có thể kéo về mức lý tưởng đó trong năm 2016 được hay không?
 
Nhưng bên cạnh đó còn có các lý do khác khiến lãi suất vẫn còn cao, như kỳ vọng lạm phát chẳng hạn. Trong năm 2015 chúng ta may mắn kiềm chế lạm phát thấp, nhưng nếu năm 2016 kinh tế phát triển nhanh hơn thì nhiều người kỳ vọng lạm phát không dừng lại dưới 1% mà có thể 3% hoặc hơn. Mà nếu kỳ vọng lạm phát cao thì lãi suất huy động sẽ cao, và từ đó lãi suất cho vay ra cũng cao. Một điểm nữa, là ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) cuối năm 2015 đã tăng lãi suất đồng USD lên 0,25% rồi và sẽ tiếp tục tăng lãi suất trong năm nay. Khi lãi suất đồng USD tăng thì lãi suất của chúng ta cũng khó mà giữ được mức thấp. Lãi suất USD ở ta hiện đã là 0% rồi. Hiện tại thì các nền kinh tế trên toàn cầu đã chịu sự ràng buộc lẫn nhau. Cho nên khi FED tăng lãi suất đồng USD ở Mỹ, thì ở Việt Nam các ngân hàng khó có thể giảm lãi suất tiền đồng trong năm 2016.
 
Vậy còn yếu tố tỷ giá thì như thế nào trong việc lãi suất cao?
 
Đúng là lãi suất tiền đồng của chúng ta cao là có liên quan đến tỷ giá. Trong năm vừa rồi, vào tháng 8, khi đồng nhân dân tệ phá giá 5% thì lập tức tiền mình cũng phải phá giá theo để bảo vệ cho xuất khẩu của mình. Năm 2015 chúng ta đã phá giá 5%, đồng nhân dân tệ phá giá còn mạnh hơn nữa. Năm nay, đồng nhân dân tệ sẽ vẫn còn tiếp tục phá giá thêm nữa. Nếu vậy thì chúng ta cũng khó mà trụ lại mức tỷ giá hiện tại mà có thể sẽ phải điều chỉnh theo. Tuy nhiên, chúng ta vẫn phải giữ lãi suất tiền đồng và tiền USD ở một khoảng cách rất lớn, để ngăn chặn một nguy cơ có thể xảy ra là có thể có một sự chuyển dịch rút tiền đồng để mua và nắm giữ USD. Muốn thế thì lãi suất tiền đồng phải cao để có thể chặn đứng được cái sự chuyển dịch đó. Chính vì điểm đó mà năm 2016 rất khó để giảm lãi suất tiền đồng.
 
Rất khó để lãi suất giảm vậy có rất dễ tăng lãi suất tiền đồng trong năm nay hay không, thưa ông?


Tôi nghĩ sẽ tăng!
 
Vậy theo ông sẽ tăng khoảng bao nhiêu?


Nền kinh tế thế giới đang có nhiều biến động từ giá dầu giảm, kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại rất nhiều, các thị trường khác cũng rất lao đao, nhất là nhóm các quốc gia bán dầu hoả như Nga, Venezuala… Để bù đắp giá dầu giảm thì nhiều quốc gia phải tăng xuất khẩu. Để tăng xuất khẩu lên thì họ phải phá giá đồng tiền của mình. Thế giới năm 2016 sẽ bước vào một cuộc chiến tranh tiền tệ khi các quốc gia đua nhau phá giá. Nếu phá giá như thế thì Việt Nam cũng không ngồi yên được. Và nếu chúng ta phá giá tiền đồng thì lãi suất sẽ phải tăng lên. Theo dự báo của tôi thì lãi suất sẽ tăng đâu đó 1%.
           
Trần Phi Tuấn
theo tiepthithegioi.vn