Ngành điều: Vượt lên trên lời nguyền

PV: Thưa ông, xin ông phác họa bức tranh ngành điều Việt Nam hiện nay như thế nào?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Năm nay ngành điều Việt Nam có bước phát triển mới và đạt được những thành tựu nhất định. Cụ thể về sản xuất, 2015 là năm bà con nông dân được mùa cả về sản lượng và giá. Trong khâu chế biến, theo như tính toán của Hiệp hội điều, năm 2014 đạt 1,2 triệu tấn và năm 2015 dự kiến đạt trên 1,3 triệu tấn. Đến thời điểm này đã xuất khẩu khoảng 300 ngàn tấn, trị giá khoảng 2,2 tỉ USD.
 
PV: Thưa ông, năm 2014 để xuất khẩu được 2,2 tỉ USD, ngành điều cũng nhập khẩu rất lớn. Vì sao chúng ta nhập điều thô từ nhiều quốc gia? Phải chăng ngành điều trong nước không đáp ứng nhu cầu xuất khẩu hay vì lý do gì?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Đúng là như vậy, bởi tăng trưởng trong lĩnh vực nông nghiệp thì sản lượng trong nước thiếu so với nhu cầu chế biến xuất khẩu của các nhà máy. Sản lượng chế biến tăng trưởng nóng, trong khi diện tích trồng và năng suất tăng chậm hơn. Do đó, trong nhiều năm Việt Nam luôn nhập khoảng 700 – 800 ngàn tấn điều thô. Trong 10 tháng năm 2015, Việt Nam đã nhập gần 800 ngàn tấn, dự báo hết năm sẽ khoảng 900 ngàn tấn. Điều này không quá lo vì cơ cấu tỉ trọng xuất nhập thì nhân xuất luôn có giá trị gia tăng, như xuất 1 USD thì nhập khoảng hơn 60 cent. 





ông Nguyễn Đức Thanh, Chủ tịch Hiệp hội điều Việt Nam
Ảnh: Internet

PV: Một số ngành nông sản khác như tiêu, cà phê, cao su có những chu kỳ lên xuống hay bị điệp khúc được mùa mất giá. Ngành điều có câu chuyện đó không, thưa ông?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Thực ra nông sản luôn rủi ro, nhưng ngành điều mấy năm qua may mắn vì chuyển hướng, từ việc cạnh tranh phát triển theo hướng cạnh tranh giá thấp chuyển qua cạnh tranh giá cao. Trong đó, các doanh nghiệp chủ yếu cạnh tranh về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Trong khoảng 500 doanh nghiệp xuất khẩu hạt điều chia thành nhiều tốp khác nhau. Trong đó tốp giá tốt, đó là những doanh nghiệp xuất khẩu uy tín, có thương hiệu nhiều năm liền. Những doanh nghiệp này cạnh tranh về chất lượng và bán giá cao.
Tốp tiếp theo xuất với giá trung bình, và tốp cuối chiếm số đông (khoảng 300 doanh nghiệp) bán giá rẻ với chất lượng thấp hơn.
 
PV: Thưa ông, Việt Nam vừa ký và sắp sửa ký một loạt các hiệp định mậu dịch tự do, như TPP chẳng hạn. Có hai luồng ý kiến, một cho rằng  khí có các FTA thì ngành nông nghiệp Việt Nam bị ảnh hưởng tiêu cực, khó cạnh tranh với nông sản của các nước. Một mặt, các nông sản như điều cũng có thể xuất khẩu ra rất nhiều thị trường như Mỹ, Nhật… quan điểm của ông như nào?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Khi Việt Nam tham gia ký các hiệp định đó, tôi cho rằng ngành chăn nuôi sẽ gặp nhiều khó khăn, những ngành hưởng lợi là may mặc, sau đó là hạt điều. Hạt điều được hưởng lợi vì trong 12 thành viên của hiệp định TPP có tới 11 quốc gia là thị trường xuất khẩu điều của Việt Nam. Việc đưa thuế suất về không có lợi cho ngành chế biến và xuất khẩu điều của Việt Nam. Đặc biệt Hoa Kỳ là thị trường rất quan trọng và là thị trường lớn nhất của điều Việt Nam khi chiếm thị phần xuất khẩu nhân điều Việt Nam là 32%.
 
PV: Thưa ông, tháng 7 vừa qua, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ có cử một đoàn sang Việt Nam để khảo sát một số cơ sở chế biến sản xuất điều, Vì sao họ lại khảo sát một số cơ sở sản xuất này?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Đây là thông lệ theo luật phòng vệ vệ sinh an toàn thực phẩm mới nhất của Hoa Kỳ nên họ kiểm tra. Không riêng điều, Hoa Kỳ còn kiểm tra cả tiêu và một loạt các mặt hàng khác. Không chỉ Việt Nam, phía Hoa Kỳ cũng kiểm tra một loạt các nước có sản phẩm liên quan đến thực phẩm, kể cả bánh kẹo xuất vào Hoa Kỳ. Năm nay họ chọn 15 doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu tương đối ln nớn để kiểm tra, sang năm họ lại tiếp tục làm điều này. Phía Việt Nam sẵn sàng ủng hộ và hợp tác với phía Hoa Kỳ vì đây là nhu cầu bắt buộc nếu muốn vào thị trường Mỹ.
 
PV: Theo ông thì thông điệp của những cuộc kiểm tra đó là gì?
 
Đây là việc làm có lợi cho công nghiệp chế biến điều của Việt Nam, những đơn vị được kiểm tra rút ra được nhiều điều và có thêm những kinh nghiệm cho những doanh nghiệp khác chưa được kiểm tra… Các cuộc kiểm tra như thế gửi tới cho doanh nghiệp một thông điệp quan trọng, muốn làm ăn với bên ngoài, đặc biệt là muốn vào thị trường Mỹ thì phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
 
PV: Thưa ông, với con số 2,5 tỉ USD năm 2015, chủ yếu là xuất khẩu về nhân điều và điều thô, làm sao chúng ta có thể gia tăng hơn nữa các sản phẩm từ điều để tạo được giá trị gia tăng nhiều hơn trong chuỗi giá trị?
 
Ông Nguyễn Đức Thanh: Hiệp hội điều Việt Nam có chương trình về giá trị điều, trong đó có các giai đoạn, năm 2015 hiệp hội có nghiên cứu để công bố cho người tiêu dùng trong nước biết ăn điều có giá trị như thế nào. Bây giờ chúng ta đang bước sang giai đoạn truyền thông để làm sao cho người tiêu dùng trong và ngoài nước biết được về giá trị điều của Việt Nam. Cụ thể, vừa rồi Bộ KH&CN có đề án về chỉ dẫn địa lý cho hạt điều của Bình Phước và tiêu của Quảng Trị.  Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành lập một Trung tâm nghiên cứu về giống điều đặt tại huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương. Hai chương trình trên cộng với hai chương trình của Hiệp hội điều Việt Nam là, chương trình cải tạo vườn điều và chương trình giá trị điều Việt Nam thì hy vọng trong thời gian tới, người tiêu dùng cũng sẽ quan tâm hơn tới việc ăn hạt điều.
 
 Trần Quỳnh (ghi)