Không có sự tử tế trên một nền văn hoá thấp kém

Trái ra như thế nào cũng phải thu hoạch. Chiều nay phun thuốc, mai vẫn phải hái tiếp

Theo ông, điều gì khiến cho lượng phân hoá học và thuốc BVTV được sử dụng nhiều dù diện tích canh tác đang giảm?
 
Thử đặt câu hỏi cách đây 30 năm dân số Việt Nam là bao nhiêu, năng suất lúa là bao nhiêu và so sánh sẽ thấy hiện tại, dân số và năng suất đã tăng gấp bội. Thị trường đòi hỏi “chất lượng” lại cao hơn về mẫu mã, kích thước. Ngày xưa trái xoài, trái chuối nhỏ bé, quặt quẹo cỡ nào cũng ăn hết, giờ thì đòi hỏi trái xoài phải to, rau quả phải mướt xanh... Còn nhớ năm 1991, dịch hại diễn ra trên diện rộng khiến cho cả nước bị mất mùa, dân đói kém, nhưng gần đây không có trận dịch hại nào trên diện rộng. Điều đó chứng tỏ thuốc BVTV đã đóng góp mặt tích cực của nó. Những năm gần đây, nhìn vào canh tác lúa, từ một vụ/năm, người ta tăng lên hai vụ/năm, rồi hai năm năm vụ lúa... Nếu chỉ làm một vụ thì khi mùa lũ về sẽ cung cấp phù sa cho đồng ruộng, làm sạch các loại sâu hại, sâu bệnh cho lúa. Nhưng như thế thì không đủ ăn nên phải canh tác hai, ba vụ/năm. Làm thế thì dịch hại có điều kiện để truyền từ vụ này sang vụ khác, ngày càng tăng lên, và tất yếu buộc nông dân phải sử dụng thuốc nhiều hơn.
 
Người nông dân làm thế không sai, nhưng sự độc hại của thuốc BVTV chắc là họ biết?
 
Tuỳ từng loại thuốc khác nhau có thời gian cách ly khác nhau, tất cả đều được ghi rất rõ trên bao bì. Nhưng vì điều kiện canh tác và thúc ép về lợi nhuận, dù biết là có hại, nhưng nếu ngoài chợ đang được giá, thương lái thúc mua thì người ta vẫn sẵn sàng cắt bán ngay mà quên đi đạo đức nghề nghiệp. Mặt khác, nhà bán giống đang cung cấp các loại giống tốt hơn, năng suất cao hơn, đòi hỏi thu hoạch liên tục hơn. Thuốc thì mới xịt ngày hôm qua, mà trái thì cách một ngày phải thu hoạch một lần, lấy đâu ra thời gian mà cách ly đủ bảy ngày cho hết độc hại. Chẳng lẽ hái rồi đem đổ, tiếc, lại mang bán.
 
Ông nghĩ điều gì đã khiến cho tình hình trở nên nông nỗi như vậy?
 
Tôi nghĩ nguyên nhân chính vẫn là do xuống cấp về đạo đức. Nhà này không hái bán thì nhà kia cũng hái bán. Cào cào, châu chấu tấn công cả vùng chứ đâu có chừa nhà nào. Thậm chí nhiều người phải rủ nhau để cùng xịt thuốc cho nhà mình không bị dịch tấn công, nhưng tới ngày rồi mà mình không bán thì thiệt. Còn nếu như tất cả đồng loạt không bán vì mới xịt thuốc thì không ai cảm thấy thiệt. Người ta chỉ xếp hàng ở nơi có trật tự thật sự, còn nơi tất cả đều chen ngang thì mình thành… người ngố, người ngoài hành tinh. Chung quy lại cũng vì do đạo đức mà ra, chứ không phải do nhà sản xuất.
 
Ông nghĩ vì sao họ lại để cho tình trạng nhiễm độc đất đai hoa màu lan trên khắp cả nước như thế?
 
Trách nhiệm đầu tiên là bộ Nông nghiệp, dưới bộ là cục BVTV, rồi chi cục BVTV, trạm BVTV… Họ cứ đi khuyến cáo bà con vậy thôi, còn người ta có nghe hay không thì kệ người ta. Vì nghe lời ông lỡ ruộng tôi hư ông có đền không? Công việc này sử dụng rất nhiều nguồn lực nhưng không hiệu quả. Các phương tiện đại chúng vẫn hàng ngày ra rả tuyên truyền, nhưng cái gì có lợi cho người ta thì người ta mới làm, vì rút cục chỉ có nông dân là người lãnh hậu quả.
 
Số lượng thuốc tăng đột biến ngoài phần tăng hợp lý, còn do nguyên nhân nông dân thiếu hiểu biết. Chỉ cần nhìn con số tăng trưởng của ba công ty thuốc BVTV lớn hiện nay là HAI, BVTV Sài Gòn, Lộc Trời… là có thể thấy chính người bán thuốc khuyến khích nông dân xài số lần phun thuốc càng nhiều hơn trong một vụ, phun thuốc ngay từ đầu vụ, với tần suất đầu tư marketing khủng. Chỉ cần so màu lá lúa là có thể biết cần bón phân đạm thêm hay không, nếu có bón thêm nữa cũng không tác dụng, thậm chí còn làm sụt sản lượng. Nhưng nhiều nông dân không tự tin, cứ đua nhau xịt làm cho bệnh đạo ôn còn ác hơn nữa...
 
Ông nghĩ tại sao nông dân không cùng nhau làm thực phẩm an toàn?
 
Tại sao ư? Ông Nguyễn Trần Bạt trong một bài phỏng vấn đã nói rằng: “Không có gì tử tế trên nền văn hoá kém. Chúng ta rất đau khổ vì nền kinh tế của chúng ta những năm trước tăng trưởng 7 – 8%, mà năm nay có khi chỉ tăng được 5% thôi; nhưng chúng ta không hề xấu hổ, không đau khổ trước việc chúng ta chế biến thịt súc vật chết để bán cho mọi người. Chúng ta chỉ xấu hổ vì nghèo đi mà chúng ta quên mất xấu hổ vì sự xấu đi về mặt đạo đức. Chuyện đó là chuyện quan trọng hơn tất cả những gì chúng ta bàn ở trên”.
 

            Hương Xuân thực hiện
Theo báo Thế giới tiếp thị