Thái Lan đặt cược vào giống gạo mới để giành lại ngôi vị xuất khẩu số một thế giới

Trong những năm gần đây, xuất khẩu gạo của Thái Lan trên đà sa sút và đã rơi xuống vị trí thứ ba thế giới, đứng sau Ấn Độ và Việt Nam. Một trong những nguyên nhân lớn dẫn đến sự tụt hạng này là vì những loại gạo mềm xốp của các đối thủ, đặc biệt là Việt Nam ngày càng được ưa chuộng hơn ở thị trường nước ngoài.

Giờ đây, Thái Lan, nước có truyền thống trồng các loại gạo hạt dài, cứng, đang nỗ lực lấy lại ngôi vị nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới bằng cách phát triển các giống gạo mềm hơn, có năng suất cao.

Gạo hạt cứng của Thái Lan thất thế

Trong suốt 16 năm làm việc với tư cách là chuyên gia lúa gạo ở Viện Nghiên cứu Lúa gạo Chai Nat ở ở tỉnh Chai Nat, Thái Lan, bà Chuanchom Deerusamee đã nghiên cứu và trồng thử nghiệm hàng tấn lúa gạo để tạo ra giống lúa gạo tối ưu nhất. Song bà chưa bao giờ nghĩ rằng loại gạo có kết cấu mềm là câu trả lời.

Những loại gạo hạt dài ở Thái Lan nhìn chung cứng hơn những loại gạo hạt ngắn được sử dụng trong bữa cơm ở các nước Đông Á hay món cơm Ý (risotto) và cũng cứng hơn những hạt gạo tròn được sử cho món sushi hay cơm thập cẩm.

Các giống gạo mà Chuanchom đang nghiên cứu có thể là tương lại của ngành công nghiệp lúa gạo của Thái Lan. Hơn một nửa dân số thế giới sử dụng gạo trong bữa ăn hàng ngày. Đối với Thái Lan, gạo không chỉ là trung tâm của nền ẩm thực nước này là còn là vụ mùa lương thực quan trọng nhất.

Nghề trồng lúa gạo hỗ trợ cho đời sống  của hơn 4 triệu hộ gia đình Thái Lan và 50% diện tích đất nông nghiệp của nước này được sử dụng để trống lúa, vì vậy, Thái Lan được mệnh danh và ‘chén cơm của châu Á’. Ngành lúa gạo Thái Lan có giá trị 6 tỉ đô la Mỹ mỗi năm và gần 50% trong số đó là xuất khẩu.

Nhưng thiếu các giống gạo mềm đang gia tăng thêm sức ép cho ngành xuất khẩu gạo của Thái Lan, đang được dự báo sẽ chứng kiến doanh số xuất khẩu thấp nhất trong 20 năm qua khi hạn hán và đồng baht mạnh, khiến gạo Thái Lan đắt hơn so với gạo của các đối thủ. Xuất khẩu gạo của Thái Lan trong năm 2020 được dự báo suy giảm 14% so với năm ngoái.

Thúc giục nông dân chuyển sang trồng giống gạo hạt mềm
Giống gạo mới mà bà Chuanchom đang nghiên cứu có tên gọi RD79 hoặc Kor Khor 79. RD là viết tắt của từ Rice Department, một quan, quan phụ trách phát triển năng suất lúa gạo của nhà nước Thái Lan.

Chuanchom bắt đầu nghiên cứu giống gạo này cách đây một thập kỷ. 10 năm cũng là thời gian cần thiết để phát triển một giống gạo mới, được chính phủ cấp phép và vận động nông dân bắt đầu trồng nó. Ngành lúa gạo Thái Lan giờ đây đang thúc giục nông dân tăng tốc trồng giống gạo RD79.

“Rất khó để dự báo tương lai. Vì vậy, chúng tôi phải chuẩn bị nhiều giống gạo khác nhau cho nhiều kịch bản khác nhau”, Chuanchom nói khi ám chỉ đến các thách thức trong việc dự báo trước chính xác loại gạo nào sẽ được thế giới ưa chuộng.  RD79 chỉ là một trong 12 giống gạo mà Chuanchom đang tham gia phát triển.

Bà cho biết với lịch sử xuất khẩu các loại gạo cứng trong hàng chục năm, Thái Lan đã không phản ứng kịp khi thị hiếu của thị trường thay đổi. Chuanchom nói: “Tôi chưa bao giờ mảy may nghĩ rằng có một thị trường dành cho loại gạo mềm hơn cho đến khi chúng tôi chứng kiến các nước khác bắt đầu xuất khẩu nhiều gạo hơn chúng tôi”

Trong hơn một thập kỷ qua, Sanit Jitnupong, nông dân ở tỉnh Kamphaeng Phet, chỉ trồng các giống gạo cứng hơn trên cánh đồng rộng hơn 16.000 mét vuông của ông. Hồi tháng 6, p6ng chuyển sang trồng giống gạo RD79.
Ông nói: “Tôi nghe mọi người nói rằng chúng tôi cần phải trồng giống gạo này nhiều hơn để có thể cạnh tranh trên toàn cầu. Bắt đầu điều mới mẻ có thể sẽ rủi ro nhưng tôi chẳng có gì để mất”.

Cho đến nay, vụ lúa mùa thu của ông dường như có triển vọng tốt. Ông ước tính ông sẽ thu về khoảng 10 tấn lúa so với chỉ mức thông thường 5 tấn trước đây.

Sau bốn tháng trồng giống gạo RD79, các nông dân bắt đầu thu hoạch, rồi sau đó sẽ bán cho các nhà máy xay xát lúa gạo và cuối cùng gạo sẽ được bán cho các nhà bán lẻ và các nhà xuất khẩu.

Kriangsak Tapananon, Chủ tịch Hiệp hội các nhà máy xay xát lúa gạo Thái Lan, cho biết chưa có nhiều nông dân trồng các giống gạo mềm nhưng sẽ không mất nhiều thời gian để thuyết phục họ. Ông nói: “Thị trường trong nước đã chấp nhận loại gạo này và chằng bao lâu nữa, nông dân sẽ đồng loạt chuyển sang trồng nó vì nó được thị trường nước ngoài đón nhận”

Hiện tại, Thái Lan có chưa đến 6 giống gạo mềm bao gồm RD79 được trồng với quy mô nhỏ. Ngoài ưu điểm cho năng suất cao, RD79 cũng được phát triển để chống chọi sâu bệnh và thời thiết khô hạn tốt hơn các giống gạo truyền thống của Thái Lan.  Nhiều giống gạo cần phải luôn có nước trong quá trình phát triển, một quy trình thải ra khí methane, góp phần gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Giống gạo RD79 có thể phát triển mà không cần phải luôn có nước. Để tạo ra giống gạo RD79, Chuanchom đã lai giống hai giống gạo có các đặc tính riêng biệt: nở mềm khi nấu và có năng suất cao khi trồng. Sau khi có được thế hệ đầu tiên của giống gạo mới, bà đã tiếp tục lai tạo nó thêm 8 lần nữa.

Nhược điểm của giống gạo RD79: Thiếu mùi thơm

Giống gạo RD79 có hình dáng thon dài như gạo jasmine nhưng không có mùi thơm. Khi nấu, gạo này vẫn giữ kết cấu nhưng nở mềm hơn.

“Thực khách của chúng tôi muốn ăn gạo mềm xốp nên tôi phải thay đổi nhà cung cấp”, Kulapol Samsen, bếp trưởng kiêm chủ nhà hàng Yoong Chang ở Bangkok, nói. Ông cho biết ông thường bị khách phần nàn rằng hạt cơm quá cứng.

Chookiat Ophaswongse, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, nói: “Nếu chúng ta không nỗ lực nhiều hơn nữa để phát triển các giống gạo mềm, chúng ta có thể đánh mất luôn thị trường Mỹ”. Cho đến nay, gạo jasmine vẫn đang chiếm lĩnh thị trường Mỹ.

Andy Ricker, chủ nhà hàng Thái Lan nổi tiếng có tên gọi Pok Pok, ở Portland, bang Oregon, Mỹ, cho rằng các loại gạo khác nhau thích hợp với mỗi nền ẩm thực khác nhau. Ông nói: “Tôi không thể tưởng tưởng được nếu như ăn các món ăn Thái Lan mà sử dụng các loại gạo khác không phải là gạo jasmine. Đối với tôi, mùi thơm của gạo rất quan trọng đối với ẩm thực Thái Lan.

Nếu bạn ăn đồ ăn Thái Lan và thử ăn kèm với loại gạo hạt ngắn, mềm hơn, điều đó không hợp lý đối với tôi vì không đúng hương vị và và kết cấu. Nếu bạn ăn các món ăn Hàn Quốc, tôi không thể hình dung ăn chúng kèm với với gạo jasmine”.

Đối với những người am hiểu ẩm thực Thái Lan giống như Ricker, thiếu hương thơm giống như gạo jasmine là một khiếm khuyết lớn của giống gạo RD79. Bà Chuanchom muốn khắc phục nhược điểm này. Bà đang nghiên cứu các giống lúa gạo mới vừa có hương thơm vừa có kết cấu mềm.

Bà nói: “Khi tôi bắt đầu nghiên cứu các giống gạo mềm hơn, tôi chưa bao giờ nghĩ sẽ đạt được thành quả đến mức này. Tôi rất tự hào nếu giống gạo này có thể giúp Thái Lan xuất khẩu gạo nhiều hơn. Đây chỉ là điểm khởi đầu cho giống gạo mềm của Thái Lan”.