Liên tục mở rộng, bán lẻ hiện đại vẫn thảm bại trong 2015

Tại hội thảo về “Xu hướng nổi bật thị trường bán lẻ 2016 và những lưu ý cho doanh nghiệp Việt Nam”, ông Phạm Trọng Chinh, Trưởng Dự án Phát triển năng lực bán lẻ thuộc Trung tâm BSA, đưa ra một số thống kê về tỉ lệ các kênh bán hàng thuộc ngành hàng tiêu dùng nhanh (FMCG), để từ đó khái quát lên những vấn đề đáng quan tâm trong ngành này.
 


Người dân đang mua sắm tại một cửa hàng tiện lợi tại TP.HCM
Hình minh họa

Vẫn là kênh truyền thống
 
Tại kênh truyền thống, cửa hàng lớn chiếm 30%, tạp hóa nhỏ 30%, chợ 11%, cửa hàng chuyên doanh 7%, các kênh truyền thống khác là 5%. Với kênh hiện đại, siêu thị chiếm 10%, đại siêu thị 4%, MiniMart 2%, Metro 1%, và online.
 
Nhìn vào con số trên, kênh truyền thống tại Việt Nam vẫn chiếm doanh số lớn.
 
Cách đây khoảng 2 năm không ai đưa online vào nhóm này, nhưng hiện nay phải có sự tôn trọng và đưa vào, dù chiếm tỉ lệ còn rất nhỏ.
 
Những năm 2005 – 2007, các CEO nổi tiếng thế giới đến Việt Nam đều đưa ra nhận định, khoảng năm 2020, kênh bán lẻ truyền thống sẽ chết hoặc còn nhưng thấp và kênh hiện đại sẽ chiếm khoảng 70%. Nhưng cuối cùng những nhận định đó đều không đúng.
 
Dù kênh siêu thị liên tục mở cửa hàng, nhưng một năm chỉ lấy được khoảng 1% từ kênh truyền thống. Thậm chí, năm 2015 không lấy được phần nào.
 
Năm 2015, tốp 10 công ty FMCG lớn nhất tại Việt Nam tăng trưởng ở kênh truyền thống tốt hơn kênh hiện đại.
 
“Cho nên có thể nói, kênh hiện đại ở Việt Nam phát triển hơi quá, nhất là TP.HCM!”, ông Chinh khẳng định. Tại TP.HCM mọc lên quá nhiều siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Hiện nay, không tính siêu thị mở mới, chỉ tính mức tăng trưởng các siêu thị đang có, có những hệ thống đang tăng trưởng âm và nhiều siêu thị lớn tại TP.HCM đang lỗ nặng. Trong đó, những siêu thị thành lập lâu đang chịu sự cạnh tranh lớn từ những siêu thị mới, và người tiêu dùng đang không thiết tha nhiều với kênh này.
 
Do đó, trong vài năm tới đây, doanh nghiệp hãy tự tin phát triển tập trung cho kênh truyền thống của mình.
 
Mini-mart – Sự phát triển của “người tí hon”
 
Hiện nay, nhiều chung cư có cửa hàng mini-mart, nhất là tại thành phố lơn như thành phố HCM. Và mini-mart đang kinh doanh tốt, thắng những ông lớn trong ngành.
 
Loại hình kinh doanh này rất năng động, kết hợp được cả kênh hiện đại và kênh truyền thống. Người mua ít khi phải xếp hàng vì không quá đông, lại có nhiều ưu điểm của siêu thị, và có đầy đủ sự tiện lợi của kênh truyền thống.
 
“Các đây 3 năm mini-mart không có gì, nhưng hiện nay đã chiếm khoảng 2%, không lâu nữa nó sẽ phát triển và vượt lên đại siêu thị”.
 
Do đó, các doanh nghiệp khi phát triển hệ thống bán hàng nên tập trung mạnh vào kênh mini-mart. Bởi mini-mart làm dễ hơn siêu thị.
 
Vì thế, “sẽ không có cảnh đưa hợp đồng lên hàng chục % với các doanh nghiệp”.
 
Với Metro, khi người Thái mua thì đã không phù hợp ở Việt Nam, mua Metro là cách làm khác biệt để người Thái phân phối hàng của mình.
 
Một đặc điểm khác trong ngành bán lẻ được ông Chinh chia sẻ, đó là cửa hàng tạp hóa gia đình (Family grocery) đang ngày một hiện đại hóa, làm mới mình, và “sống rất khỏe”.  
 
“Họ không sợ siêu thị lấy khách của mình mà ngược lại còn lấy luôn khách từ siêu thị”
 
Từ việc người tiêu dùng chọn những thứ sạch sẽ, gần nhà và sản phẩm có chất lượng sẽ dẫn đến 3 vấn đề cho thị trường bán lẻ.
 
Đầu tiên là kênh truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng, bởi phù hợp về tính tiện lợi. Điều này sẽ dẫn đến việc bùng nổ các cửa hàng tiện lợi như nấm khắp nơi. “Như đường Bùi Viện – TP.HCM với khoảng 300 mét nhưng đã có tới 8 cửa hàng tiện lợi, và họ sống rất khỏe”.
 
Đầu tư cho một cửa hàng tiện lợi, bình quân mất khoảng 1,5 tỉ đồng và gần 5 năm sau mới thu hồi được vốn. Vì thế, đầu tư cho những gian hàng kiểu này là đầu tư cho tương lai dài và rất kiên nhẫn.
 
Trong khi đó, nhiều cửa hàng tiện lợi hiện nay đang “vắng như chùa Bà Đanh”, người tiêu dùng vào mua một sản phẩm trong đó thì chi phí cao hơn nhiều so với bên ngoài. Ông Chinh nhận định thêm về VinMart: “VinMart được coi là đơn vị đang phát triển mạnh các cửa hàng tiện lợi, trong vòng 1 năm đã có tới 300 cửa hàng, còn kinh doanh giỏi nhất trong chuỗi cửa hàng tiện lợi là Circle K”
 
Sản phẩm bán chạy nhất trong cửa hàng tiện lợi là mì tôm. Có cửa hàng tiện lợi trong một tháng bán được doanh số mì tôm gấp 4 lần cửa hàng khác, đó là một điều rất khủng.
 
“Họ làm như thế nào? Họ đầu tư nấu nước sôi, chỗ ngồi, do đó doanh số tăng rất nhanh. Nhìn chung người ta đang có những cách làm sáng tạo để chinh phục khách hàng”.
 
Thậm chí, cửa hàng tiện lợi còn đầu tư để tất cả những điện thoại nằm trong phạm vi nhất định, kể cả người lái xe, đi bộ ngang qua lập tức có tin nhắn gửi về máy cho biết hôm nay ở đây có gì!
 
Và sau này, bất kỳ khách hàng nào xếp hàng từ vị trí thứ 5 trở lên và chờ quá vài phút, khách hàng sẽ được đền bù tiền, hay mua một đơn hàng lớn sẽ có một đường đi riêng.
 
“Có nghĩa là người ta sẽ cố gắng gia tăng sự tiện lợi trong thời buổi cạnh tranh”.
 
Với những cửa hàng tiện lợi, tôi nghĩ các doanh nghiệp nên tập trung vào những sản phẩm nhỏ gọn, bởi người tiêu dùng ít khi mua những sản phẩm lớn trong đó.
 
Với các siêu thị như Co.opmart, Big C cũng cần có những chiến lược khác nhau, có sự khác biệt hóa, bởi nếu doanh nghiệp có chương trình khuyến mãi mà giá ở siêu thị này khác siêu thị kia thì lần sau sẽ rất khó làm việc.
 
Trí Dũng – ghi theo ông Phạm Trọng Chinh, Trưởng dự án phát triển năng lực bán lẻ thuộc Trung tâm BSA