Gần 22.600 tỷ đồng đầu tư ngoài ngành của DN Nhà nước: Thoái không được, ôm không xong

21/31 tập đoàn, TCty, NH đầu tư ra ngoài ngành lên tới 22.590 tỉ đồng với 6 DN trên 1.000 tỉ đồng. Hầu hết DN đầu tư “hớt váng” nên khi rút vốn gặp thị trường ảm đạm khiến các kế hoạch phá sản.

Thủ tướng Chính phủ vừa có nghị quyết yêu cầu các tập đoàn kinh tế, TCty Nhà nước tập trung vốn đầu tư vào các ngành nghề kinh doanh chính, không đầu tư ngoài ngành, nhất là các lĩnh vực tài chính, bảo hiểm, bất động sản, chứng khoán; sớm có kế hoạch thoái vốn, tiến tới chấm dứt kinh doanh các ngành nghề này. Đây là chủ trương kiên quyết của Chính phủ trong việc cơ cấu lại nguồn vốn và tăng hiệu quả hoạt động của các “quả đấm thép”.

Thoái không được, “ôm” cũng không xong

Hàng loạt tập đoàn, TCty Nhà nước đang ở vào tình trạng “tiến thoái lưỡng nan” vì muốn thoái vốn nhưng thị trường chứng khoán đang xuống dốc, ảm đạm, trong khi càng “ôm” lại càng lỗ.

Tập đoàn Điện lực VN (EVN) hiện có khoản lỗ lớn nhất trong số các tập đoàn, TCty Nhà nước (11.669 tỉ đồng, theo một báo cáo mới nhất của Đảng ủy khối DNTƯ), còn theo số liệu tập đoàn công bố còn lớn hơn với con số hơn 10.000 tỉ đồng chưa trả các khoản mua điện giá cao từ các tập đoàn: Dầu khí, TKV và khoảng 17.000 tỉ đồng do chênh lệch tỉ giá...

Nhưng EVN hiện chưa kịp thoái vốn ở các lĩnh vực đầu tư ngoài ngành mà tập đoàn này đầu tư trước đó như ngân hàng, chứng khoán, bất động sản, kinh doanh khách sạn... với số vốn lên đến 2.100 tỉ đồng, chiếm 3% vốn điều lệ. Điều đáng nói là một số lĩnh vực ngoài ngành như kinh doanh viễn thông, dù có những lợi thế nhất định, nhưng đang phải gánh những khoản lỗ lớn và vì vậy bán cũng không ai mua.

Tập đoàn CN Than - Khoáng sản VN (TKV) vừa cho biết đang làm thủ tục bán phần góp vốn của tập đoàn tại 4 DN gồm: Cty cổ phần Bảo hiểm hàng không (TKV góp 10% vốn, tương đương khoảng 50 tỉ đồng), Cty CP cảng hàng không quốc tế Long Thành (8%, tương đương 7,5 tỉ đồng), Cty CP phát triển khu kinh tế Hải Hà (10%, tương đương 47,8 tỉ đồng) và Cty CP phát triển đường cao tốc BIDV (7%, tương đương 10,5 tỉ đồng).

Với các DN này, theo đại diện TKV cho biết: Việc chuyển nhượng vốn cho các cổ đông khác, nắm giữ cổ phần lớn trong Cty không khó, song phần lợi nhuận thu về cũng không bao nhiêu vì trước đây khi thị trường chứng khoán sôi động, các nhà đầu tư chiến lược được quyền mua với giá gốc, giờ lại bán... “giá gốc”.

Tuy nhiên, với nhu cầu vốn cho các hoạt động thăm dò khai thác than, khoáng sản và sản xuất điện... hiện mỗi năm TKV cần đầu tư lên tới 1,5-2 tỉ USD, thì việc thoái vốn ở các DN đầu tư ngoài ngành chỉ như “muối bỏ bể”.

Hiện TKV đầu tư ngoài ngành khoảng 600 tỉ đồng, bằng 2,4% vốn điều lệ. Tập đoàn này hiện vẫn còn khoảng trên 300 tỉ đồng đầu tư tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB), Cty CP chứng khoán SHS, Cty CP bảo hiểm SHB - Vinacomin... và cũng đang có kế hoạch tái cơ cấu lại vốn đầu tư ở số đơn vị này, song đây là thời điểm khá nhạy cảm.

Được xem là nhanh nhạy trong việc thoái vốn và tái cơ cấu lại đầu tư ngoài ngành, chuyển từ vốn góp của tập đoàn cho các đơn vị thành viên, song nguồn vốn đầu tư ra ngoài ngành của Tập đoàn Dầu khí VN (PVN) vẫn là con số hàng ngàn tỉ, đứng đầu trong danh sách các tập đoàn, TCty Nhà nước đầu tư ngoài ngành. Hiện số vốn này lên tới 6.690 tỉ đồng, chiếm 3,76% vốn điều lệ.

Thống kê về đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh chính của các tập đoàn, TCty nhà nước, báo cáo của Đảng ủy khối DNTƯ cho thấy: Chỉ tính riêng 21/31 tập đoàn, TCty, ngân hàng đầu tư ra ngoài ngành lên tới 22.590 tỉ đồng, trong đó 6 DN đầu tư trên 1.000 tỉ đồng.

Có tới 13 DN đầu tư nhiều nhất vào các lĩnh vực được xem là tiềm ẩn nhiều rủi ro, dễ mất an toàn vốn là tài chính, ngân hàng, bảo hiểm với số vốn lên tới hơn 10.700 tỉ đồng; 13 DN khác đầu tư vào lĩnh vực chứng khoán với tổng số vốn là 1.300 tỉ đồng. 8 doanh nghiệp đầu tư vào bất động sản, khu công nghiệp xây lắp với tổng vốn hơn 3.754 tỉ đồng...

Điều đáng nói là hầu hết các DN đều đầu tư nhằm “hớt váng” thị trường trong giai đoạn nền kinh tế khởi sắc, nhưng khi rút vốn thì gặp lúc thị trường ảm đạm nên các kế hoạch đều bị phá sản.

15% vốn - tỉ lệ quá lớn?

Khi được hỏi về việc đầu tư ngoài ngành ảnh hưởng ra sao đến hiệu quả đầu tư của các tập đoàn, TCty Nhà nước, hầu hết các DN đều khẳng định, đã chấp thuận đúng chủ trương của Chính phủ. Bằng chứng là mức đầu tư ngoài đều trong phạm vi cho phép và đều khá an toàn.

Tập đoàn đầu tư cao nhất đến thời điểm này là PVN chỉ chiếm 3,76% và thấp nhất chưa đến 1% tổng vốn điều lệ. Tuy nhiên, theo quy định tại Nghị định 09 thì mức cho phép đầu tư ngoài ngành của DNNN tối đa lên tới 30%. Bộ Tài chính đang dự thảo trình Chính phủ nghị định giảm tỉ lệ vốn đầu tư ra ngoài của các DN xuống còn 15% trên tổng nguồn vốn đầu tư.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, quy định trên là một sai lầm, tiếp tục tạo khe hở cho DN lách luật đầu tư ngoài ngành khi có cơ hội. “Chính phủ đã quyết liệt ra nghị quyết yêu cầu các tập đoàn, TCty không đầu tư ngoài ngành, thì 1 đồng cũng không, tại sao Bộ Tài chính lại dự thảo xuống mức 15%?” - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - ông Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Thực tế đã cho thấy nhiều lĩnh vực các thành phần kinh tế làm tốt hơn DNNN, tại sao DNNN vẫn muốn ôm? Ngay cả hiện nay, chỉ với 3% tổng mức đầu tư ra ngoài ngành mà nhiều DN còn lâm vào tình trạng thua lỗ, khó thoái vốn, trong khi các lĩnh vực đầu tư chính đang thiếu trầm trọng và phải đi vay.

Ông Cung cũng cho biết: Vấn đề liên quan đến các chủ sở hữu DNNN, hiện Chính phủ đã giao toàn quyền cho HĐTV các tập đoàn, TCty quyết định chủ trương và phê duyệt dự án đầu tư, nếu không làm kiên quyết, dứt khoát không để các tập đoàn, TCty đầu tư ngoài ngành, thì việc quy định hạn mức 15% vốn chẳng khác nào “thả gà ra mà đuổi” - ông Cung cảnh báo.