Cánh đồng mẫu lớn: Cày xới tư duy nông nghiệp

Tiến sĩ Bùi Bá Bổng, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT nói rằng cánh đồng mẫu lớn, quy mô 1.100 ha như Cty CP BVTV An Giang ( AGPPS) đang làm là bằng chứng đặc thù của Việt Nam: Những nông dân nhỏ nhưng có thể làm được cách đồng lớn, sản xuất tập trung một loại giống lúa, thúc đẩy cơ giới hóa và áp dụng các biện pháp sinh học thân thiện môi trường....

Cảm nhận của người dân
Chỉ còn vài ngày nữa, cánh đồng lúa ở Vĩnh Bình, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang sẽ gặt xong. Lần đầu tiên, những nông dân không phải thắt thỏm lo đầu vào – đầu ra. Ông Nguyễn Tiến Dũng, phó tổng giám đốc phụ trách Dự án cụm chế biến gạo của AGPPS, nói “ Nông dân sẽ thay đổi nếu có 1 lần chúng ta tập trung giải bài toán khó đoán với chu trình khép kín từ nơi sản xuất tới tiêu thụ”. AGPPS đặt mục tiêu tiêu thụ 2 triệu tấn lúa/ năm vào năm 2020, 5 nhà máy sản xuất lớn , 50 cụm dịch vụ nông nghiệp như Vĩnh Bình sẽ ra đời gắn với nhịp độ đầu tư sản xuất 200.000 ha canh tác lúa tại An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang và Long An

XN chế biến Vĩnh Bình được đầu tư 70 tỷ đồng, công suất 100.000 tấn/ năm nhắm tới vùng nguyên liệu tại huyện Châu Thành 17.000 ha sản xuất 2 vụ lúa. Kho chứa 35000 tấn, năng lực sấy 500 tấn/ ngày... là mũi đột phá của AGPPS . Khởi công 15/10/2010 đến cuối tháng 2-2011 hoàn thành cơ bản. Cty đầu tư cho nông dân giống, phân bón, thuốc không tính lãi, bao tiêu, sấy miễn phí, FF cùng nông dân ra đồng trong suốt mùa, được đăng ký giá bán, được gởi kho trong 30 ngày miễn phí.
Ông Lê Văn Lập ở ấp Vĩnh Lộc, xã Vĩnh Bình, có 5 nhân khẩu, hơn bốn mẩu ruộng, cho biết : Đầu tiên ông hợp tác với công ty làm giống, vụ đông xuân rồi mới làm lúa thịt.Theo ông, làm ruộng mà có nơi tiêu thụ là thỏa mãn rồi. Đàng này, các FF cùng ăn , cùng ở, cùng làm...giúp chủ động phòng trừ sâu bệnh là trên cả mong đợi.


“Nếu có công ty khác tới mời anh hợp tác y như AGPPS , anh sẽ hợp tác chứ? “– Ai đó cắc cớ hỏi. “Dân ở đây nghèo, chỉ làm lúa nhưng lâu nay anh em FF gắn bó với mình quá chừng đâu cần làm với bên kia làm gì”. Nói vậy, nhưng ông Lập thừa nhận , trong xóm chỉ có khoảng 70-80% nông hộ “ chơi với “ AGPPS, một số chơi với công ty khác vì lời hứa bao tiêu sản phẩm cao giá hơn 200 đồng/ kg lúa. “Làm với công ty kia thì chỉ cần bán lúa ngang, còn với AGPPS nếu tay nghề không làm giống được, không thể bảo đảm lúa thuần thì không dám hợp tác. Công ty chọn và chỉ hợp đồng với nông dân từng cùng cùng ra đồng với FF. Họ đưa ra 5 loại giống, đăng ký thì công ty mới cho làm vì đây là hình mẫu cách đồng lớn làm thuần một loại giống”, anh Lập nói. Ông Lê Hoàng Dũng ở Tân Phú có 3,5 ha, hợp tác với AGPPS làm 2 ha lúa thuần, 1,5 ha hợp tác với công ty khác, cho biết: hợp tác với AGPPS không tốn chi phí sấy, không tốn công bốc vác lên nhà máy, không tốn chi phí lưu kho trong một tháng đầu nếu cần giữ lúa lại chờ giá. “Bên công ty kia không hỗ trợ sấy nhưng mua cao hơn 200 đồng so giá thị trường, tính ra cũng ngang ngữa. Nhưng nếu thời tiết không thuận lợi thì chơi với AGPPS yên tâm hơn”, Ông Dũng muốn thử cùng lúc 2 phương thức trước khi quyết định “làm ăn lớn” với công ty duy nhất.

Ông Lê Quang Trung ở Xã Tân Phú , cách nhà máy chế biến Vĩnh Bình khoảng 11 cây số, làm 4 ha lúa, ký hợp đồng với AGPPS hai năm, quy mô hợp tác 100% diện tích hiện có. Từ vụ đông xuân rồi, công ty cung cấp giống, phân , thuốc và tiêu thụ hết số lúa thu hoạch. Ông Trung nhận xét “ Giá vật tư ứng trước của AGPPS nới so với nhiều công ty khác. Nếu nông dân làm cho công ty khác lời 40% thì hợp tác với AGPPS lời giá chót 50%”.

Những xung đột thầm lặng
Giữa những nông dân, mức lời có thể chia họ thành 2 lớp: Một lớp cho rằng giá lúa thật cao nhưng không ổn định đâu có gì hay, còn lớp kia thì ngược lại. Tuy nhiên, phần đông vẫn thấy rằng cái chính không chỉ là giá mua vật tư đầu vào mà là chất lượng thế nào và giá lúa tiêu thụ trong vụ này có bảo đảm đầu tư vụ tới không? Ông Trung nói “ Chương trình của AGPPS có thể yên tâm cả hai chuyện và tránh được cái nạn nông dân dốc sức làm lúa thuần nhưng doanh nghiệp xuất khẩu lại đấu trộn không biết bao nhiêu loại giống vào. Giống không rặt, cơm không ngon, khó bán hoặc dễ bán nhưng giá thấp là điều dễ hiểu”.

Ông Cao Thành Nam có 2 ha, nhà 5 nhân khẩu, tham gia hợp đồng với AGPPS 2 năm nay, thắc mắc “ liên kết vùng nguyên liệu và cụm chế biến là tốt nhưng trước nay sao không ai làm?”. Hồi trước chỉ thấy thương lái đậu ghe tại chỗ giao Cò gom lúa, mỗi tấn lúa lái cho cò 10.000 đồng. Cò ém giá lúa xuống vì lái cho giá chết. Còn bán lúa trực tiếp cho AGPPS, khỏi bị cò ép giá, lại được hỗ trợ hạ chi phí sau thu hoạch, khỏi chạy vạy kiếm nhân công phơi.


Nếu đồng ý bán lúa, nông dân sẽ nhận tiền liền tại xí nghiệp Vĩnh Bình, chưa vội bán thì gởi lúa tại kho miễn phí trong 30 ngày, lố qua tháng thứ 2 sẽ chịu phí lưu kho 1500 đồng /1 tấn/ 1 ngày. Vị chi 45.000 đồng lưu kho từ tháng thứ hai, nhưng cũng có hai cách tính. Giá cả bấp bênh đem về thủ cho chắc? Những nông dân có quy mô 4 ha trở lên đều không nghĩ như vậy vì ở nhà còn phải lo chuột bọ, hao nhót...trong khi kỹ thuật xử lý kho, bảo quản ở đây AGPPS lo hết. Một số ít nông dân có ruộng đất ít hơn cho rằng phơi lúa khô, trữ ở nhà, cần tới đâu bán tới đó, được đồng nào hay đồng nấy yên tâm hơn. Ngược lại, nông dân có ruộng đất vượt hạn điền đều cho rằng sản lượng lúa càng lớn chừng nào thì càng phải tính cách hợp tác với mô hình như AGPPS đang làm. Thậm chí một số nhà nông có suy nghĩ hoàn thiện trang trại của mình, biết đâu mai mốt công ty cho mua cổ phần, bán lúa góp từng vụ như mô hình Cty CP nông nghiệp thì bán lúa có hố giá vẫn còn cơ hội chia lời cổ tức cuối năm. Cách làm đó, từng là đề tài bàn luận sôi nổi trong các sinh viên khoa KT-QTKD, trường đại học An Giang hồi năm ngoái.

An Giang là nơi có sản lượng lớn, năng suất trung bình cao hơn các tỉnh trong vùng ĐBSCL cả tấn lúa/ha, nhưng làm thế nào để tiêu thụ với tư thế có quyền của người bán? Quyền của người giữ được sở hữu đất đai?… Có những câu hỏi đặt ra với lãnh đạo tỉnh, ông Huỳnh Thế năng, phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang nói : “Sau 31 ngày vẫn có thể lưu kho, nếu trước đây 2 triệu tấn lúa phải mua tháo bán đổ thì khi hỏi thăm 300 ND giỏi của An Giang , họ đều nói làm theo phương pháp của AGPPS là đúng”. Theo ông, AGPPS đã trả lời căn cơ hai câu hỏi này. Quyền của người trồng lúa bán ra sản phẩm của mình, lúa thu hoạch đủ độ chín, sấy đúng chuẩn , thương lượng Doanh nghiệp khi có giá quyết định bán đã mở ra hướng mới.
Ông Năng có một đề nghị: “ Tam nông từ quyền sử dụng ruộng đất nay tới quyền định đoạt mua bán. Làm sao bỏ cái từ “ bao tiêu” vì đâu còn thời bao cấp và dùng từ ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm. Phải thay đổi, phải chuẩn bị cho nông dân tư thế làm ăn khác khi năm 2011, các tập đoàn gạo thế giới vào Việt Nam”.

Đối với ông Huỳnh Văn Thòn, Tổng giám đốc Cty AGPPS, dù cánh đồng mẫu 1100 ha ở Vĩnh Bình, vài trăm ha ở Cầu Kè , Trà Vinh hay 20 ha ở Takeo, Vương Quốc Campuchia, lượng thuốc BVTV, phân bón sử dụng một cách cân nhắc và nhiều biện pháp sinh học được áp dụng, câu trả lời đơn giản khi một Cty kinh doanh nông dược xây dựng cánh đồng mẫu thân thiện môi trường: “ Vậy chứ, hổng lẻ người bán quan tài thì tối ngày chỉ cầu cho người ta chết?Có cách nhìn nào khác hơn không?”