Làm sao để hàng sang Trung Quốc thoát ép giá?

Nhiều năm qua, việc buôn bán, trao đổi nông sản giữa Việt Nam (VN) và Trung Quốc (TQ) chủ yếu qua con đường tiểu ngạch nên việc tiêu thụ nông sản của nước ta thường bị ép giá... Để hạn chế và tiến tới chấm dứt tình trạng trên, đồng thời tạo cơ hội cho các sản phẩm nông sản của VN xuất sang TQ ổn định và thâm nhập sâu hơn, Bộ Công Thương cùng Bộ NNPTNT đã đồng chủ trì xây dựng “Đề án đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản sang thị trường TQ”.

Liên kết giữa các nhà

Thống kê của Tổng cục Hải quan, trong giai đoạn từ 2005 – 2010, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của VN sang TQ qua một số cửa khẩu chính liên tục tăng, từ 1,633 tỷ USD năm 2005 lên 3,507 tỷ USD vào năm 2010. Trong đó, nhóm hàng nông sản có giá trị xuất khẩu chiếm tỷ lệ đáng kể như cao su, hạt điều, sắn, chè, gạo, rau quả… đạt kim ngạch trên 100 triệu USD. Tuy nhiên, gần đây cứ mỗi khi vào vụ thu hoạch rộ loại nông sản nào đó, nhất là dưa hấu, vải, nhãn, rau… là lại xảy ra tình trạng ách tắc hàng hóa tại cửa khẩu Việt - Trung.

Ông Nguyễn Văn Hội- Phó Vụ trưởng Vụ Thương mại miền núi (Bộ Công Thương) cho biết: “Trong trường hợp như vậy, đối tác thường lợi dụng để ép giá, ép cấp, gây thiệt hại cho thương nhân tham gia hoạt động xuất khẩu”.

Mục tiêu của “Đề án tiêu thụ nông sản sang TQ” là, tạo sự liên kết giữa các nhà sản xuất và nhà phân phối xuất khẩu mặt hàng nông sản sang thị trường TQ. Qua đó, gắn kết các thương nhân, các hộ sản xuất, các nhà môi giới, thương lái, kinh doanh xuất khẩu biên mậu mặt hàng nông sản, nhất là trái cây sang Trung Quốc. Một nội dung nữa của đề án là giúp các thương nhân ký kết hợp đồng, đóng gói và ghi nhãn mác hàng hoá theo quy định của TQ, điều tiết, nâng cao năng lực giao nhận - vận chuyển hàng hoá từ vùng sản xuất đến các cửa khẩu để xuất khẩu sang TQ.

Theo ông Hội, để đảm bảo tính ổn định, lâu dài, đề án cũng hướng tới hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng và phát triển các điểm bán buôn, bán lẻ hàng hoá Việt Nam, tham gia hệ thống phân phối tại 2 tỉnh: Quảng Tây và Vân Nam (Trung Quốc).

Đẩy mạnh xuất khẩu hàng đã qua chế biến

Ông Phạm Công Dũng- Trưởng phòng Thương mại (Cục Chế biến, Thương mại nông lâm thuỷ sản và nghề muối - Bộ NNPTNT) cho rằng, trong đề án nên phân ra mặt hàng chiến lược và mặt hàng tiềm năng, song việc xếp các mặt hàng ở vị trí nào cần được rà soát, tính toán lại.

Dự kiến, ngành nông nghiệp sẽ đưa ra các mặt hàng chủ lực bao gồm: Cao su, sắn và các sản phẩm từ sắn; các mặt hàng tiềm năng gồm cà phê, hồ tiêu, trái cây…

Ông Trần Công Thắng- Trưởng Bộ môn Nghiên cứu chiến lược chính sách, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Ipsard) cho biết:

“TQ được coi là thị trường “dễ tính”, có thể nhập bất cứ các mặt hàng nông sản gì, nhưng chúng ta cũng chủ yếu mới xuất khẩu được các mặt hàng nông sản ở dạng thô. Vì thế, đề án đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản sang TQ nhằm đưa các mặt hàng nông sản của Việt Nam “vào sâu” thị trường tiềm năng này”.

Còn theo ông Đoàn Xuân Hoà - Phó Cục trưởng Cục Chế biến, Thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối, thực tế hiện chúng ta mới chủ yếu xuất khẩu hàng vào 2 tỉnh của TQ là Quảng Tây và Vân Nam. Ở các thị trường khác, nhất là Bắc Kinh, Thượng Hải… các loại nông sản của Việt Nam hầu như chưa vào được.

“Ngoài việc xuất khẩu thô như hiện nay, cần đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nông sản đã qua chế biến vào TQ” - ông Hòa cho biết.

Thị trường đầy rủi ro Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú, trong các năm gần đây, với việc đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng nông sản, thực phẩm của VN qua biên giới đã góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu của VN sang thị trường TQ, làm giảm nhập siêu của VN từ TQ. Tuy nhiên, ông Tú cũng đánh giá: “TQ hiện cũng là thị trường đầy rủi ro trong xuất khẩu của VN, đặc biệt là xuất khẩu nông sản, trao đổi hàng hóa hiện đang bị phụ thuộc rất nhiều vào phía TQ”. Theo ông Trần Bảo Giám - nguyên Vụ trưởng Vụ Thương mại miền núi (Bộ Công Thương), hàng hóa của TQ có thể vào thị trường VN qua bất cứ cửa khẩu nào, thời gian nào, còn hàng của VN xuất sang TQ buộc phải qua một hoặc một số cửa khẩu theo thời gian do phía TQ chỉ định. Mai Nguyễn