70 tuổi vẫn ‘máu lửa’ với phòng lab rơm rạ

“Thiệt ra đó chỉ là mô hình, cái chính là tui bán meo. Hễ meo tốt, người trồng nấm có lời thì ai nấy sẽ nhảy vào trồng, tui sống được”, ông Năm Nghi kể lại. Từ thời học trò, Năm Nghi len men theo mấy lò bán meo giống mua về làm thử, “lên bờ xuống ruộng” miết. Tới khi đọc hết sách của FAO ở thư viện, Năm Nghi mới tìm ra giá trị gần gũi của nghề trồng nấm.

Dòng nấm Volvariella volvacea – Tây gọi là straw mushroom – về sau được GS.TS Phạm Thành Hổ nghiên cứu đặc tính sinh học và hệ thống chọn dòng nấm rơm lụa bạc Volvariella bombycina phân lập tại Việt Nam, với bốn dòng đơn bào tử của nấm, nhưng ở miền Tây, người trồng lại chỉ quen nấm Thần Nông của ông Năm Nghi.

So với bây giờ, kỹ thuật trồng nấm hồi năm 1978 là xưa lắm rồi, nhưng meo nấm vẫn là bí kíp của ông Năm Nghi. Ông Ngan Muk Keung, người đưa dòng nấm từ Đài Loan qua Cần Thơ vào những năm cuối thập niên 1980, thông qua liên doanh Meko từ thế kỷ trước, hỏi ông Năm về lai lịch dòng nấm. Năm Nghi cho biết dòng nấm này do ông giữ được, mặc dầu, theo ông Ngan, dòng đó bị thoái hoá từ lâu.

Đó chính là tính nhà nghề của Năm Nghi trong cách tuyển lựa, lọc dòng. Nhưng cách lý giải của ông đơn giản: nấm là sinh vật, chỉ cần  biết nó ăn gì, sống trong môi trường nào (điều kiện nhiệt độ, không khí, ánh sáng…) để nuôi dưỡng sao cho đừng nhiễm tạp là được. Ông Ngan lại nói: “Ông ráng giữ giống này vì quốc tế ưa chuộng lắm”.

Meo nấm Thần Nông là công lọc dòng, nuôi dưỡng của ông Năm Nghi, năng lực cung cấp 60.000 chai meo giống mỗi vụ – mỗi năm trồng hai vụ – là nguồn lực tài chính để ông duy trì việc nghiên cứu mô hình trồng nấm các kiểu (trong nhà, ngoài trời), dù theo ông ngày nay nấm rơm muối đóng hộp xuất khẩu không còn sức hấp dẫn như trước nữa. Từ nguồn meo giống Thần Nông, thị trường có meo Sài Gòn 4, Sài Gòn 5, Sài Gòn 9, do ông Năm Nghi hỗ trợ anh em mưu sinh với nghề làm meo giống.

Nấm rơm chất trong nhà, xếp năm tầng, năng suất gấp ba lần ngoài trời, cho thấy năng lực meo giống còn rất lớn nếu có cách ứng dụng tốt hơn. Bởi thế, năm nay đã 70 tuổi, lão nông Năm Nghi vẫn máu lửa với cái phòng lab rơm rạ.

Nhiều lò làm meo nấm mọc lên, nói là nguồn nhập từ Mỹ, Trung Quốc, nhưng cơ chất (rơm) 100kg cũng chỉ cho 1 – 12kg nấm là cùng. “Nhiều người có kiến thức, nhưng thiếu kinh nghiệm và chỉ lo bán meo, mà ít để ý chia sẻ kỹ thuật và cách tính từ cuộn rơm, chi phí, kỹ thuật và duy trì năng suất… từ góc độ người trồng”.

Giá bán nấm rơm trong nhà 65.000đ/kg, lúc hút hàng lên 160.000đ/kg, trong khi cách trồng nấm ngoài trời xài thuốc diệt côn trùng, thuốc kích thích để có năng suất cao, nhưng chất lượng và giá bán bấp bênh, là do cách xử lý. Ông Năm nhận xét như vậy. Thế là ông chuyển sang mô hình trồng nấm trong nhà (ngang 4m × cao 2m × dài 27m), đầu tư chừng 22 – 23 triệu đồng, chỉ 2 – 3 vụ là hoà vốn. Ai muốn học, ông sẵn sàng hướng dẫn cách làm, nhưng cần hiểu đúng mục tiêu là nuôi sinh vật để nó làm ra nấm cho mình có tiền, nên phải làm ăn cho đàng hoàng, ông Năm nói.

Khác với cách tính của người trồng nấm rơm xuất khẩu, ông Năm lại cho rằng chỉ cần vài chục phần trăm cho xuất khẩu, còn 70 – 80% để cho dân mình ăn, vì nấm có nhiều dưỡng chất nếu đồng loạt chuyển theo cách không dùng hoá chất, thì đó là nguồn đạm thực vật, khoáng vi lượng trời cho; không có lý do gì phải huỷ hoại bằng hoá chất.

Tới nay, ông Năm cất xong 13 nhà trồng nấm, theo quy mô  48 – 108m2/nhà, năng lực cung cấp nấm tươi ổn định 700 – 800kg/ngày. Mô hình dễ làm, diện tích nhỏ, vốn trên 20 triệu đồng để nông dân có thể làm theo. Nhiều người hỏi ông: mô hình công nghệ cao hả chú?

“Người ta hỏi nghe mắc cỡ, quy mô cỡ đó mà cao thấp gì”, ông Năm nói, “Miễn sao trồng nấm bớt nghèo là được rồi”.

bài, ảnh Hoàng Lan (theo TGTT)