Đất có lời nguyền

Từ nông dân ngang hông, Chín Vui trở thành người có nghề quản trị. “Cái nghề òn ỉ vì hồi xưa làm trong bệnh viện nên khuyên mọi người làm lúa an toàn, chứ xài thuốc mấy chục năm rồi, đâu có lối ra”, Chín Vui, giám đốc HTX sản xuất dịch vụ nông nghiệp Tấn Đạt, ở ấp Kinh, xã Trung Ngãi, huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long, cười hiền nói.

Tính của Chín Vui là cứ móc ruột gan ra nói: vô HTX làm ruộng theo chuẩn hữu cơ trước mắt chẳng thấy có lợi gì nhiều, thậm chí phải tốn chi phí cải tạo đất, mỗi năm vài chục triệu, mất ba năm chuyển đổi, còn phải đi test mẫu đất, mẫu nước… để chứng minh.

Hồi Chín Vui rị mọ xài bình bát, bột tỏi, gừng… để làm thuốc trừ sâu, không dùng hoá chất, ai nấy nói “thằng cha này bị gì rồi”. “Hồi đầu là vậy, nhiều người nói thằng cha nầy điên dữ rồi. Tui chấp nhận dù nhiều năm năng suất lúa rất thấp, có khi muốn điên thiệt vì ruộng hữu cơ thất hơn xài thuốc, nhưng vài vụ sau đất phục hồi, chi phí giảm và cơm thiệt là ngon, nhai càng lâu càng ngọt”.

Lấy gì đo lường sự an lành? Chị Nga, vợ anh Chín, tìm được giống gạo tím than để thực nghiệm quy trình an toàn. Test mẫu gạo “lứt” gạo thảo dược Tấn Đạt rất giàu vitamin, canxi, anthocyanins, chứa hàm lượng dược tính omega-3, omega-6 và omega-9… có lợi cho người cao huyết áp, người bệnh tim mạch, có tác dụng bổ mắt, bổ máu, gan, thận, làm giảm quá trình lão hoá, loãng xương và bồi bổ cơ thể.

Trong khi gạo của Chín Vui có người mua về đóng bao bán 40.000 đồng/kg, những bác xài thuốc vẫn canh cánh đầu ra. Nói vậy, nhưng rủ vô HTX thì… “làm lúa nghèo quá lâu là bất lành rồi, nên làm gì thì làm, nhưng HTX có hiệu quả, tụi tui mới vô”. Kiểu nói này quá quen nên Chín Vui cứ lặp đi lặp lại sức khoẻ của đất, hồi sinh đối kháng sinh học…

Coi bộ thành trì bảo thủ chưa suy suyển, Chín Vui đưa ra mục tiêu cơ giới hoá thay sức người, ứng dụng kỹ thuật cấy thay vì sạ dày, và liên kết sản xuất lúa giống, lúa hàng hoá thì chọn giống chất lượng cao, tách diện tích ra trồng lúa hữu cơ đối chứng. Công ty Đại Dương Xanh đổ đường tới HTX, bàn chuyện hợp tác làm gạo hữu cơ, ăn chia theo tỷ lệ 6/4. Công ty tổ chức tập huấn, hỗ trợ tài chính chuyển đổi, lấy mẫu phân tích, đánh giá, thẩm định và được chứng nhận gạo đạt chuẩn USDA, Mỹ.

Thời điểm nhấn nút bật sáng ngọn đèn sinh học, 65 thành viên nghe lời Chín Vui làm 60ha lúa hữu cơ. Đầu vụ đông xuân này, Chín Vui mở rộng vùng trồng đúng 100ha, công ty Đại Dương Xanh (Lotus Rice) hứa có bao nhiêu lúa mua hết bấy nhiêu.

“Liên minh với Chín Vui là tự đặt mình vào tình huống phải làm theo”, Bé Bảy ở Trà Ôn, nói: “Sáu HTX (Trà Ôn: một, Vũng Liêm: ba, Tam Bình: hai), có cả HTX chợ, nói làm theo đây là làm chuẩn mực. Mấy HTX mới tham gia chỉ có một HTX làm hữu cơ, nhưng không thành công. Mấy HTX còn lại có chứng nhận VietG.A.P. chừng 50% diện tích, số còn lại vẫn xài thuốc. Cái khó cho các thành viên liên minh là phải kéo mấy ông “trống trơn” vô G.A.P., đưa mấy ông G.A.P. lên hữu cơ, mất ít gì cũng ba năm”.

Chín Vui không nôn nóng tăng nhanh diện tích hữu cơ, vì phải làm cho liền canh liền cư, chuyển qua hữu cơ theo cụm 10 – 20ha/HTX. Nhiều người đã bỏ đi Bình Dương, làng mạc, ruộng đất như miếng da báo đốm; phải nghĩ cách thuê đất, tạo việc làm cho người ở lại, phải làm thành cụm để kiểm soát quy trình, test mẫu đất – nước khi chuyển đổi.

“Đưa cơ giới vô, từ khâu đầu đến khâu cuối, đưa drone vô, dịch vụ nào HTX khác không làm được thì mình làm, mở tung phạm vi HTX  làm thuê. Miễn sao thành viên được lợi, đất đai hồi sinh. Hiện nay, HTX không cần vận động, dân tự xin vô. Vấn đề là làm sao mọi người hiểu công ty  Đại Dương Xanh sẵn sàng đáp ứng mọi điều kiện để có nguồn gạo hữu cơ, đâu phải chỉ là cam kết của doanh nghiệp. Lúc trước làm 50 – 60ha, test mẫu, chứng nhận tốn 170 – 180 triệu đồng, vụ sau giảm 50%. Vùng nguyên liệu có chứng nhận cho riêng mình vẫn còn khó, phải tự lực làm chứ không thể ỷ lại. Chín Vui nói, nội lực là vốn điều lệ 900 triệu đồng, trang bị máy móc vài trăm triệu; doanh số chưa cao, lợi nhuận trực tiếp cho thành viên là chính. Nhờ vậy, lập HTX từ năm 2017, tới nay HTX thoát cảnh hộ nghèo, cận nghèo. Nhà nước thấy vậy đầu tư 1 tỷ đồng giúp HTX làm nhà kho, dây chuyền xay chà, công suất 1,5 tấn/giờ, Chín Vui góp thêm vốn hoàn thiện khâu tách màu, đóng gói gạo. Chín Vui theo ngành y mười năm, nói: “Đất có sự sống, trong người mình có chất gì thì đất cũng tương tự. Đất có lời nguyền, giết đất thì mình chết. Đất cũng thở, cũng ăn, uống nước, cộng đồng vi sinh, thiên địch cũng dễ bị trúng độc… Trị cho đất hết bịnh thì các HTX mần ăn mới khá.

Bé Bảy cùng đắc cử vào hội đồng quản trị liên hiệp HTX, có bằng kỹ sư, lo kỹ thuật để chuyển 100ha của 130 thành viên, 50% diện tích G.A.P. lên hữu cơ, và 50% còn lại lên G.A.P., thú thiệt: “Trong đầu em bây giờ chỉ lo làm toán, không làm được bài văn nào hết anh”.

bài và ảnh Khánh An (theo TGHN)