Nền
SXNN
của
chúng
ta
dù
có
hội
nhập,
nhưng
vẫn
đang
trên
nền
tảng
SX
nhỏ,
gắn
với
thương
lái.
"Dưa
hấu
Tân
Thanh"
là
cái
chết
theo
kiểu
buôn
chuyến!
Những
ngày
qua,
chuyện
hàng
loạt
nông
sản
"được
mùa
mất
giá"
như
"Dưa
hấu
Tân
Thanh"
đã
làm
lộ
ra
nhiều
điểm
yếu
trong
khâu
tiêu
thụ
hàng
hóa
nông
sản.
Nông
dân
sẽ
còn
tiếp
tục
thiệt
hại
nếu
cứ
tiếp
tục
bỏ
mặc
họ
trên
cánh
đồng.
PGS.
TS.
Vũ
Trọng
Khải,
chuyên
gia
độc
lập
về
kinh
tế
nông
nghiệp
và
phát
triển
nông
thôn
(NN
-
PTNT),
nguyên
hiệu
trưởng
trường
cán
bộ
quản
lý
NN
-
PTNT
tại
TP.HCM,
đã
chia
sẻ
trăn
trở
của
mình
trong
cuộc
trò
chuyện
với
Tuần
Việt
Nam.
Thưa
ông,
thông
tin
những
ngày
qua
về
tiêu
thụ
hàng
hóa
nông
nghiệp
cho
thấy
bức
tranh
không
mấy
sáng
sủa.
Lúa
gạo
ở
ĐBSCL
vào
vụ
thu
hoạch
cũng
là
lúc
vang
lên
điệp
khúc
"mất
giá";
rau
củ
các
loại
"rẻ
như
bèo";
dưa
hấu
vứt
bỏ
lăn
lóc.
Có
thể
nói
gì
về
chuyện
này?
Đó
chỉ
là
bề
mặt
của
một
thực
trạng
bế
tắc,
không
lối
thoát.
Những
chuyện
như
thế
còn
nhiều
và
sẽ
tiếp
tục
diễn
ra
nữa.
Vì
sao
ư?
Rất
đơn
giản.
Nền
SXNN
của
chúng
ta
dù
có
hội
nhập,
dù
có
tăng
trưởng,
có
khối
lượng
hàng
hóa
xuất
siêu
nhưng
vẫn
đang
trên
nền
tảng
SX
nhỏ,
gắn
với
thương
lái,
gắn
với
hệ
thống
lưu
thông
theo
kiểu
buôn
chuyến.
"Dưa
hấu
Tân
Thanh"
là
cái
chết
theo
kiểu
buôn
chuyến!
Thưa
ông,
tháng
6/2013
đề
án
tái
cấu
trúc
sản
xuất
nông
nghiệp
đã
thông
qua.
Và
tổng
kết
năm
2013,
nông
nghiệp
nước
ta
vẫn
được
xem
là
"trụ
cột"
cho
cả
nền
kinh
tế
đất
nước.
Nhưng
với
hiện
trạng
ngày
càng
thê
thảm
như
thế
này,
liệu
nông
nghiệp
có
đủ
sức
làm
"trụ
đỡ"
nữa
hay
không?
Tôi
nghi
ngờ
nhận
định
này.
Trong
khi
nền
kinh
tế
cả
nước
gặp
nhiều
khó
khăn
và
thách
thức,
mà
nói
rằng
nông
nghiệp
vẫn
tăng
trưởng,
trở
thành
"trụ
đỡ",
là
"bình
phong"
trú
ẩn
cho
cả
nền
kinh
tế
đang
gặp
cơn
bão
suy
thoái
sao
được?
Thật
là
khó
tin.
SX
NN
không
đủ
sống,
nông
dân
bỏ
ruộng
ra
thành
phố
làm
bất
cứ
việc
gì,
không
cần
đến
kỹ
năng
mà
chỉ
cần
cơ
bắp,
vẫn
có
thu
nhập
cao
hơn
dù
bấp
bênh.
Sống
dưới
mức
nghèo
khổ
theo
tiêu
chuẩn
thế
giới,
họ
trở
thành
nông
dân
hạng
2
ở
các
TP
lớn.
Còn
những
người
bám
trụ
ở
nông
thôn,
làm
ra
sản
phẩm
không
bán
được,
bỏ
cho
trâu
bò
ăn
không
hết.
Như
vậy,
nông
nghiệp
chỉ
là
"trụ
đỡ"
cho
những
thành
tích
ảo,
là
"bức
bình
phong"
che
khuất
những
nỗi
cơ
cực
của
nông
dân...
Đã
nhận
ra
từ
lâu
nhưng...
mới
chỉ
hô
hào!
Xét
về
chủ
trương
và
chính
sách,
sản
xuất
nông
nghiệp
và
nông
dân
là
thành
phần
được
quan
tâm
nhiều
nhất.
Vậy
thưa
ông,
tại
sao
những
bế
tắc
cũ
kéo
dài
vẫn
chưa
được
khai
thông?
Ngay
từ
năm
2008,
Ban
bí
thư
đã
có
Nghị
quyết
26
TW
về
phát
triển
nông
nghiệp,
nông
thôn
và
nông
dân.
Nghị
quyết
đã
được
Chính
phủ
triển
khai,
Bộ
NN
-
PTNT
là
đầu
mối
quan
trọng.
Tuy
nhiên,
dù
nhiều
biện
pháp
đã
triển
khai
song
hiệu
quả
còn
kém.
Việc
tái
cơ
cấu,
từ
bỏ
mô
hình
tăng
trưởng
nhờ
tăng
đầu
tư,
khai
thác
kiệt
quệ
tài
nguyên
môi
thiên
nhiên,
sử
dụng
sức
lao
động
giá
rẻ,
XK
nông
sản
thô
với
giá
thấp
để
chuyển
sang
mô
hình
tăng
trưởng
dựa
vào
đầu
tư
theo
chiều
sâu,
áp
dụng
công
nghệ
mới,
làm
gia
tăng
giá
trị
nông
sản,
tham
gia
vào
chuỗi
giá
trị
toàn
cầu,
nâng
cao
năng
suất
và
chất
lượng
nông
phẩm,
SX
thân
thiện
với
môi
trường
vẫn
chỉ
là...
hô
hào
nhiều
hơn!
Còn
việc
tái
cơ
cấu
SXNN,
điều
này
cần
phải
bàn
lại
cho
rõ
ràng,
khoa
học
hơn.
Theo
tôi,
tái
cấu
trúc
không
thể
giải
quyết
được
những
tồn
tại
yếu
kém
của
nền
NN
mà
phải
xây
dựng
lại.
Nhà
tranh
vách
lá
không
thể
"tái
cấu
trúc"
thành
nhà
tường
hay
biệt
thự
Cấu
trúc
lại
nền
kinh
tế
kém
hiệu
quả
để
có
hiệu
quả
hơn
là
cách
làm
phổ
biến
trên
thế
giới.
Nước
ta,
do
đang
là
sản
xuất
nhỏ,
kém
hiệu
quả
nên
phải
tái
cấu
trúc
lại
cho
có
hiệu
quả.
Có
gì
chưa
ổn
chăng
mà
ông
nói
cần
phải
bàn
lại?
Trước
khi
bàn
đến
những
giải
pháp
cụ
thể,
cần
có
sự
đồng
thuận,
nhất
quán
về
những
khái
niệm
và
quan
điểm
khoa
học
cơ
bản
để
xây
dựng
lại
NN.
Cấu
trúc
hay
cơ
cấu
lại
(Restructuring),
chỉ
là
sự
sắp
xếp
hợp
lý
hơn
những
yếu
tố
cấu
thành
vốn
có,
đang
tồn
tại
của
một
chỉnh
thể,
đây
là
nền
SX
NN
nước
ta,
theo
một
phương
thức
nào
đó
để
đạt
được
những
mục
tiêu
cao
hơn
hiện
tại.
Vì
thế
nó
không
làm
thay
đổi
về
chất
của
thực
thể
nền
NN
hiện
hữu.
Vì
nền
NN
của
chúng
ta
hiện
nay
đã
hết
dư
địa
để
tăng
trưởng
và
phát
triển,
càng
không
còn
"dư
địa"
để
phát
triển
bền
vững
và
toàn
diện.
Và
cũng
không
thể
khắc
phục
triệt
để
và
căn
bản
những
yếu
kém
của
nó
bộc
lộ
ngày
càng
gay
gắt
như
hiện
nay.
Xây
dựng
lại
(Reengineering,
Perestroika)
là
tạo
ra
những
yếu
tố
mới
và
kết
hợp
chúng
lại
với
nhau
theo
một
kiểu
cấu
trúc
mới
trong
một
chỉnh
thể
mới,
được
vận
hành
theo
một
cơ
chế
quản
lý
phù
hợp
với
cấu
trúc
của
nó
để
tạo
ra
những
thuộc
tính
khác
hẳn
về
chất
vốn
không
tìm
thấy
ở
chỉnh
thể
cũ.
Chất
lượng
của
chỉnh
thể
mới
sau
khi
được
xây
dựng
lại
được
thể
hiện
bằng
các
tiêu
chí
phản
ánh
mục
tiêu
của
nó.
Đó
chính
là
tiêu
chí
nâng
cao
chất
lượng
cuộc
sống
của
người
dân
về
vật
chất
và
văn
hóa,
bảo
đảm
công
bằng
xã
hội,
bảo
vệ
môi
trường
sinh
thái
tự
nhiên
và
nhân
văn.
Có
thể
ví
von
cho
dễ
hiểu
thế
này.
Ta
đang
ở
trong
một
căn
nhà
tranh
vách
lá
cũ
kỹ
dột
nát,
nắng
mưa
đều
khổ,
nay
muốn
thay
đổi
thành
căn
nhà
tường
hay
biệt
thự
như
hàng
xóm.
Muốn
thế
chúng
ta
không
thể
"tái
cấu
trúc"
căn
nhà
tranh
kia
thành
nhà
tường
khang
trang
hay
biệt
thự
được
mà
phải
đập
bỏ
căn
nhà
tranh,
xây
dựng
lại
nhà
mới.
Đơn
giản
như
vậy.
Từ
đây
để
thấy
rằng,
với
nền
SX
nhỏ
cũ
kỹ
của
chúng
ta
hiện
nay
thì
không
thể
thay
đổi
được
nếu
chỉ
"tái
cấu
trúc"
nếu
đi
vào
thực
hiện!
Không
thay
đổi
những
yếu
tố
cấu
thành
mà
chỉ
"tái
cấu
trúc"
là
vô
nghĩa.
Và
những
căn
bệnh
của
nền
SX
nhỏ
cứ
triền
miên
khởi
phát,
xuất
hiện
theo
chu
kỳ.
Quan
trọng
hơn
là
khó
mà
nâng
cao
đời
sống
người
nông
dân
khi
hiệu
quả
SX
kém
cỏi
không
thể
xoay
chuyển...
Thưa
ông,
câu
chuyện
của
chúng
ta
về
thực
trạng
đáng
lo
ngại
hiện
nay
cần
phải
đề
cập
đến
việc
tìm
lối
thoát.
Phải
bắt
đầu
từ
đâu
để
giải
quyết
hàng
loạt
vấn
đề
nêu
trên?
Tồn
tại
hiện
nay
là
hệ
quả
của
một
nền
SX
hàng
hóa
nhỏ,
tự
phát,
không
có
tổ
chức.
Sản
xuất
nông
nghiệp
không
thể
hiệu
quả
nếu
mỗi
nông
dân
chỉ
có
5
-
7
công
đất,
chỉ
có
những
DN
cò
con
và
thương
lái
luồn
lách
vào
tận
vùng
sâu
vùng
xa
thu
mua
đủ
thứ
loại
lúa
chất
lên
ghe
đem
về
xay
xát
bán
nguyên
liệu
cho
các
Công
ty
XK.
Tất
cả
yếu
tố
như
vậy
của
hệ
thống
nền
SX
hàng
hóa
nhỏ
cần
phải
thay
đổi,
chuyển
biến
về
chất
để
trở
thành
nền
SX
hàng
hóa
lớn.
Cấu
trúc
của
nền
SX
hàng
hóa
lớn
sẽ
như
thế
nào,
thưa
ông?
Đó
là
những
yếu
tố
KT
-
XH.
Ví
dụ,
về
KT,
các
chủ
thể
tham
gia
ở
đây
phải
lớn
lên,
nông
dân
lớn
và
DN
lớn
và
Nhà
nước.
Nông
dân
lớn
phải
tích
tụ
được
ruộng
đất.
Không
còn
nghi
ngờ
gì
nữa,
nếu
cứ
lần
khân,
lăn
tăn
chuyện
nông
dân
còn
đất
hay
mất
đất,
có
địa
chủ
hay
không
có
địa
chủ
thì
chết!
Về
DN
lớn,
cần
phải
tạo
điều
kiện,
hỗ
trợ
để
có
DN
chế
biến
lớn,
DN
XK
lớn.
Họ
quản
lý
theo
chuỗi,
từ
trang
trại
đến
bàn
ăn
và
DN
phải
trở
thành
xương
sống
của
nền
KT.
Tất
nhiên,
không
cần
làm
tất
cả
mà
chỉ
cần
cho
những
mặt
hàng
chiến
lược
của
đất
nước
thôi.
Có
những
DN
lớn,
chế
biến
sâu,
công
nghệ
hiện
đại,
có
thị
trường
và
có
mối
liên
kết.
Liên
kết
là
gì?
DN
phải
là
nhạc
trưởng
tổ
chức
lại
nền
SX
nhỏ,
cung
cấp
đầu
vào
cho
nông
dân,
trước
hết
là
giống
xác
nhận
để
nông
dân
không
trồng
lung
tung
như
hiện
nay.
Ngoài
Bắc
làm
toàn
giống
lúa
lai
của
Trung
Quốc,
trong
Nam
nông
dân
trồng
đủ
thứ
giống
theo
tín
hiệu
của
thương
lái
chứ
không
phải
của
thị
trường.
Bộ
NN
-
PTNT
khuyến
cáo
nông
dân
không
trồng
giống
504
nhưng
thương
lái
báo
cần
mua
504,
nông
dân
nghe
theo
thương
lái
chứ
đâu
nghe
Bộ
NN!
Một
chuyện
phổ
biến
rất
không
bình
thường
là
thương
lái
chỉ
là
khâu
trung
gian,
không
chế
biến
sâu,
không
nắm
thị
trường
nhưng
có
quyền
lực
lớn
trong
lưu
thông
và
chi
phối
nhiều
chuyện.
Tôi
không
phê
phán
thương
lái
vì
họ
có
vai
trò
lịch
sử
của
họ.
Nhưng
chuyển
qua
SX
lớn,
DN
lớn
lên
thì
thương
lái
sẽ
tự
tiêu
vong.
Chúng
ta
hãy
thử
xem
mô
hình
tổ
chức
SX
lớn
của
Công
ty
thuốc
bảo
vệ
thực
vật
An
Giang.
Cách
đây
vài
năm
Công
ty
tổ
chức
ký
hợp
đồng
với
nông
dân
được
67.000
ha,
năm
nay
đã
được
trên
100.000
ha.
Công
ty
cung
cấp
giống
xác
nhận
và
cử
hàng
nghìn
kỹ
sư
xuống
"3
cùng"
(cùng
ăn,
cùng
ở,
cùng
làm)
với
nông
dân,
hướng
dẫn
họ
SX
theo
quy
trình
VietGap.
Tới
vụ
thu
hoạch,
công
ty
mua
toàn
bộ
sản
phẩm
đem
về
sấy
và
chế
biến
XK.
Mô
hình
này
đem
lại
hiệu
quả
rất
cao
vì
đã
giải
quyết
và
xử
lý
được
những
tồn
tại
của
kiểu
làm
nhỏ:
chất
lượng
cao
và
đồng
nhất,
số
lượng
lớn
đủ
sức
cung
cấp
cho
khách
hàng,
giá
cả
cao.
Còn
vai
trò
của
Nhà
nước
là
xây
dựng
chính
sách
khuyến
khích
và
kiến
tạo
phát
triển.
Tôi
ví
dụ
đơn
giản
thế
này,
nếu
như
toàn
bộ
kinh
phí
khuyến
nông
Công
ty
bảo
vệ
thực
vật
An
Giang
chi
hết
bao
nhiêu,
Nhà
nước
sẽ
trả
thay
vì
để
cho
Trung
tâm
khuyến
nông
quốc
gia.
Được
quá
đi
chứ.
Đằng
nào
Nhà
nước
cũng
phải
chi,
thì
chi
cho
khuyến
nông
của
DN
sẽ
hiệu
quả
hơn
là
chi
ở
Trung
tâm
khuyến
nông
quốc
gia.
Cơ
quan
này
bị
hành
chính
mất
rồi.
Hoặc
là
chi
cho
tạm
trữ
lúa
gạo
lâu
nay,
lẽ
ra
Nhà
nước
có
thể
cho
những
DN
chế
biến
vay
đầu
tư
công
nghệ
chế
biến
sâu
ở
nông
thôn,
tài
trợ
lãi
suất
thì
sẽ
có
hiệu
quả
hơn
và
chúng
ta
sẽ
có
đội
ngũ
DN
chế
biến
lớn.
Theo
Duy
Chiến
Vietnamnet