CẢM
HAY
DỊ
ỨNG
MŨI?
Thứ
năm
-
11/10/2012
07:55
Vào
Thu,
nhiều
người
chúng
ta
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
hắt
xì,
ngứa
mũi,
ngứa
cổ,
ho
ho
chút,
tưởng
cảm,
nhưng
đúng
ra
đang
bị
dị
ứng
mũi
(hay
viêm
mũi
do
dị
ứng,
allergic
rhinitis)
nó
hành
trở
lại.
Viêm
mũi
do
dị
ứng,
hay
dị
ứng
mũi,
khiến
đời
kém
vui,
còn
có
thể
gây
mệt
mỏi,
bực
bội,
thậm
chí
buồn
sầu.
Cứ
trong
4
hay
5
người
chúng
ta,
có
1
người
bị
viêm
mũi
do
dị
ứng
(20-24%).
Ngoài
việc
gây
những
triệu
chứng
khó
chịu,
viêm
mũi
do
dị
ứng
cũng
dễ
đưa
đến
suyễn
(hoặc
làm
suyễn
trở
nặng
hơn),
gây
biến
chứng
viêm
các
xoang
quanh
mũi,
viêm
tai
giữa
có
nước
(otitis
media
with
effusion),
thịt
dư
trong
mũi.
58%
những
người
lớn
mang
bệnh
dị
ứng
mũi
loại
theo
mùa
bị
luôn
cả
suyễn
(asthma).
Ở
trẻ
em
cũng
thế,
dị
ứng
mũi
và
suyễn
hay
đánh
đôi
với
nhau.
Chữa
suyễn,
nhưng
không
định
ra
và
chữa
luôn
dị
ứng
mũi,
suyễn
sẽ
khó
bớt.
Từ
tai
và
các
xoang
(sinus)
quanh
mũi
có
những
ống
dẫn
đổ
vào
mũi.
Mũi
như
một
cái
hồ
lớn,
tai
cùng
các
xoang
quanh
mũi,
những
hồ
nhỏ.
Các
chất
tiết
từ
tai,
từ
các
xoang
quanh
mũi
ví
như
nước,
róc
rách
đổ
vào
hồ
lớn
là
mũi
qua
những
con
lạch,
suối
con.
Màng
mũi
sưng
có
thể
làm
tắc
những
ống
dẫn,
những
lạch,
suối
này,
khiến
chất
tiết
ứ
đọng
ở
tai
và
các
xoang
quanh
mũi.
Trong
cơ
thể
ta,
nơi
nào
có
sự
ứ
đọng,
nơi
đó
các
vi
trùng
dễ
tụ
họp,
vui
vẻ
sinh
sôi
nảy
nở,
và
làm
loạn.
Thế
là
xảy
ra
viêm
sưng
tai
giữa
(otitis
media)
hoặc
viêm
xoang
(sinusitis).
Nhiều
người
bị
dị
ứng
quanh
năm
mọc
thịt
dư
trong
mũi,
mũi
thêm
nghẹt.
Dị
ứng
mũi
hay
xảy
ra
ở
người
có
“máu”
dị
ứng:
người
dị
ứng
mũi
cũng
hay
bị
dị
ứng
da,
nổi
mề
đay,
có
suyễn.
Nếu
không,
người
bệnh
có
người
thân
trong
gia
đình
cũng
mang
bệnh
dị
ứng
mũi
hay
những
bệnh
dị
ứng
kể
trên.
Bệnh
dị
ứng
mũi
thường
bắt
đầu
trước
tuổi
40,
trong
thời
thơ
ấu,
hoặc
đang
thành
niên,
rồi
có
khuynh
hướng
giảm
dần
theo
tuổi.
Bệnh
ít
khi
tự
nhiên
hết
hẳn.
Hai
thể
bệnh
Dị
ứng
mũi
có
hai
thể
bệnh:
dị
ứng
theo
mùa
(seasonal
allergic
rhinitis)
và
dị
ứng
quanh
năm
(perennial
allergic
rhinitis).
Loại
dị
ứng
quanh
năm
xảy
ra
nhiều
hơn.
-
Dị
ứng
theo
mùa:
Người
dị
ứng
mũi
theo
mùa
có
triệu
chứng
khi
tiếp
xúc
với
chất
gây
dị
ứng
(gọi
là
allergens)
bay
lượn
trong
không
khí
vào
một
mùa
đặc
biệt
nào
đó
của
năm.
Người
dị
ứng
mũi
theo
mùa
thường
dị
ứng
với
cây,
cỏ,
hoặc
cỏ
dại.
Vào
một
mùa
nào
đó,
cây
(thường
trong
mùa
Xuân),
cỏ
(thường
vào
mùa
Hạ),
cỏ
dại
(mùa
Thu)
hay
gây
dị
ứng
bỗng
sản
xuất
nhiều
phấn
hoa
bay
theo
gió.
Các
phấn
hoa
ấy
không
kỳ
thị
ai,
theo
gió
đến
thăm
đều
mọi
người,
lọt
cả
vào
mũi
những
người
dị
ứng.
Tại
một
địa
phương,
hàng
năm
việc
sản
xuất
phấn
hoa
theo
mùa
của
những
cây,
cỏ,
cỏ
dại
này
ít
khi
thay
đổi.
Cho
nên,
những
người
bị
dị
ứng
khi
Xuân
sang,
thường
lại
sẽ
khổ
sở
vào
mùa
Xuân
năm
tới.
Nhưng
từ
địa
phương
này
sang
địa
phương
khác,
sẽ
có
sự
thay
đổi
lớn
lao,
những
cây,
cỏ,
cỏ
dại
gây
dị
ứng
có
khi
đâm
chồi
nảy
nở
vào
một
mùa
khác.
-
Dị
ứng
quanh
năm:
Người
dị
ứng
quanh
năm
là
người
dị
ứng
với
nhiều
chất
luôn
có
mặt
trong
môi
trường
chung
quanh,
suốt
năm
thay
nhau
làm
khổ
người
bệnh.
Chẳng
hạn
như
các
chất
bay
ra
từ
lông
thú
vật
(chó,
mèo
nuôi
trong
nhà,
lại
cưng
cho
nằm
cùng
giường),
những
chất
hoá
học
dùng
trong
kỹ
nghệ,
hoặc
bụi
bặm
(bụi
bặm
chồng
chất
ở
nhà,
ở
sở,
trong
những
chồng
sách
bỏ
thì
thương,
vương
thì
tội,
cố
giữ
nhưng
không
bao
giờ
mó
tới).
Trong
bụi
có
nhiều
chất
khác
nhau,
kể
cả
những
chú
bọ
bụi
con
con
(dust
mites).
Bọ
bụi
là
một
trong
những
nguồn
gây
dị
ứng
quan
trọng.
Nhiều
người
bị
dị
ứng
quanh
năm
vì
bụi,
nhưng
lại
chỉ
với
bụi
nhà,
thế
mới
kỳ.
Có
người
dị
ứng
với
nấm
mốc
(molds).
Mốc
gần
như
ở
đâu
cũng
có,
hiện
diện
trong
đất
và
những
chất
hữu
cơ
hư
thúi.
Lâu
lâu,
tùy
tình
trạng
thời
tiết,
mốc
tung
ra
những
mốc
con
(spores)
bay
trong
không
khí.
Vào
một
mùa
nào
đó
trong
năm,
người
dị
ứng
mũi
quanh
năm
vẫn
có
thể
bị
nặng
hơn,
do
có
thêm
những
chất
gây
dị
ứng
trong
không
khí.
Ở
một
số
người
dị
ứng
quanh
năm,
người
ta
không
tìm
thấy
chất
gây
dị
ứng
(khác
gì
một
người
quanh
năm
hục
hặc
với
vợ
con,
tìm
mãi
không
ra
lý
do
chính
đáng).
Thường,
thức
ăn
không
phải
là
nguyên
nhân
quan
trọng
gây
dị
ứng
mũi,
bạn
đừng
khổ
sở
kiêng
cữ
đủ
thứ.
Định
bệnh
Bệnh
dị
ứng
mũi
theo
mùa
khiến
ta
hắt
hơi,
chảy
mũi
nước,
nghẹt
mũi,
ngứa
mắt,
ngứa
mũi,
tai
và
cổ
họng,
chảy
nước
mắt.
Nhiều
người
đau
khổ
thở
bằng
miệng,
vì
mũi
nghẹt
quá.
Có
vị
ban
đêm
thở
to,
người
khác
than
phiền.
Triệu
chứng
giảm
dần
khi
mùa
dị
ứng
qua
đi.
Người
dị
ứng
mũi
quanh
năm
thường
nghẹt
mũi
kinh
niên,
tuy
cũng
có
thể
bị
các
triệu
chứng
khác
kể
trên,
khiến
họ
thường
than:
“Tôi
cứ
cảm
hoài”.
Thêm
vào
đó,
người
bệnh
có
khi
không
ngửi
thấy
mùi,
ho
mãi
ho
hoài,
nhức
đầu,
tai
nghe
kém,
hơi
thở
hôi.
Cái
kinh
niên
của
căn
bệnh
làm
người
bệnh
bực
bội,
mệt
mỏi
và
buồn
sầu.
Đã
vậy,
giống
như
một
người
bệnh
lâu
ngày
đâm
bực
bội
với
mọi
người,
mọi
vật,
mũi
dị
ứng
quanh
năm
đâm
khó
chịu,
nhạy
ứng
(hypersensitive)
cả
với
khí
lạnh
(cold
air),
với
sự
thay
đổi
của
thời
tiết,
với
khói
thuốc
lá,
những
mùi
mạnh,
nồng
(như
mùi
nước
hoa,
mùi
xăng
dầu).
Những
thứ
này
góp
phần
khiến
triệu
chứng
bệnh
kéo
dài
lâu
hơn.
Bạn
mang
bệnh
dị
ứng
mũi,
mà
còn
hút
thuốc
lá,
bỏ
thuốc
đi
thôi,
bạn
ơi!
Bác
sĩ
khám,
thấy
màng
mũi
người
bệnh
màu
tái
nhạt.
Cổ
họng
trông
bình
thường
hay
hơi
đỏ.
Mắt
người
bệnh
có
thể
đỏ
và
sưng,
như
mới
khóc.
Thế
ai
bị
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
hắt
hơi
cũng
là
do
dị
ứng
cả
ư?
Thưa
bạn
không
phải.
Trong
những
trường
hợp
hợp
sau,
ta
cũng
có
thể
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
hắt
hơi,
do
màng
mũi
viêm
sưng:
-
Cảm,
cúm:
cảm
hoặc
cúm
cũng
hay
gây
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
hắt
hơi
lắm
chứ.
Nhưng
triệu
chứng
mũi
của
cảm
hoặc
cúm
thường
chỉ
kéo
dài
độ
một
tuần
đến
10
ngày,
còn
triệu
chứng
gây
bởi
dị
ứng
mũi
có
thể
kéo
dài
nhiều
tuần
hoặc
nhiều
tháng,
lúc
nhiều
lúc
ít.
Người
bị
cảm,
cúm
hay
thấy
nhức
đầu,
đau
nhức
bắp
thịt,
uể
oải,
mệt
mỏi,
ho
hắng,
có
khi
nóng
sốt,
ớn
lạnh.
Nên
nhớ,
người
dị
ứng
mũi
lâu
lâu
vẫn
có
thể
nhiễm
cảm
hoặc
cúm
như
người
khác.
Những
lúc
ấy,
triệu
chứng
mũi
nặng
thêm
lên.
Màng
mũi
người
bệnh
lúc
bị
cảm,
cúm
khám
thấy
đỏ,
chứ
không
tái
nhạt
như
khi
chỉ
dị
ứng
thuần
túy.
-
Mang
thai:
18%
các
phụ
nữ
mang
thai
sưng
màng
mũi.
Sự
chữa
trị
thường
gặp
khó
khăn.
Bác
sĩ
nào
cũng
nghĩ
đến
em
bé
trong
bụng,
và...
rét,
không
dám
mạnh
tay
dùng
thuốc,
vì
rất
ít
thuốc
được
xem
là
hoàn
toàn
vô
hại
cho
thai.
-
Viêm
mũi
do
dùng
thuốc
(rhinitis
medicamentosa):
Có
người
dùng
những
thuốc
nhỏ
mũi
mua
bên
ngoài
không
cần
toa
(như
Afrin,
Dristan)
lâu
ngày,
bị
hiện
tượng
“nặng
hơn
sau
khi
dùng
thuốc”
(rebound
phenomenon).
Lúc
dùng
thuốc
nhỏ,
mũi
thông
lắm,
thở
được,
song
khi
tác
dụng
của
thuốc
tan,
màng
mũi
sưng
thêm,
gây
nghẹt
nhiều
hơn.
Người
bệnh
càng
hăng
hái
dùng
thuốc
nhỏ
mũi,
rồi
đi
vào
vòng
lẩn
quẩn,
viêm
sưng
mũi
kinh
niên.
Những
thuốc
nhỏ
cho
thông
mũi
mua
bên
ngoài
không
cần
toa
chỉ
nên
dùng
ngắn
hạn,
từ
3
đến
7
ngày,
khi
ta
nghẹt
mũi
do
cảm,
cúm.
Vài
loại
thuốc
uống
cũng
có
thể
gây
sưng
màng
mũi,
chẳng
hạn
các
thuốc
dùng
chữa
bệnh
cao
áp-huyết
như
Reserpine,
Inderal,
...
Đi
khám
bệnh,
ta
nên
đem
theo
tất
cả
các
thuốc
đang
dùng
ở
nhà
đưa
bác
sĩ
xem.
-
Bệnh
suy
tuyến
giáp
trạng
(tuyến
quan
trọng
nằm
ở
cổ
phía
trước):
cũng
có
thể
làm
mũi
nghẹt
kinh
niên,
nước
mũi
chảy
xuống
cổ
họng
(postnasal
drip),
giọng
nói
thay
đổi.
Cơ
chế
gây
dị
ứng
mũi
Ngoài
nhiệm
vụ
hít
ngửi
mùi
hương
hộ
cho
chủ,
khiến
cuộc
đời
người
chủ
cái
mũi
thêm
thi
vị,
mũi
còn
được
trao
một
nhiệm
vụ
khác,
quan
trọng
không
kém.
Mũi
là
tiền
đồn
của
hệ-thống
hô
hấp.
Màng
mũi
bên
trong
không
bằng
phẳng
như
ta
tưởng,
nhưng
xếp
thành
nhiều
nếp.
Không
khí
trước
khi
vào
phổi
phải
trình
giấy
thông
hành
ở
mũi,
để
được
điều
chỉnh
nhiệt
độ
và
độ
ẩm.
Đồng
thời,
màng
mũi
gạn
lọc
không
khí
trước
khi
không
khí
được
hít
vào
phổi.
Những
thứ
có
phân
tử
lớn
trong
không
khí
bị
giữ
lại.
Sở
dĩ
có
hiện
tượng
dị
ứng,
là
vì
các
chất
gây
dị
ứng
khi
vào
mũi,
gây
sự
với
những
tế
bào
đặc
biệt
gọi
là
mast
cells
nằm
ngay
tại
màng
mũi.
Lúc
ấy,
một
lô
những
phản
ứng
dây
chuyền
xảy
ra,
đẻ
một
lô
những
chất
hóa
học,
trong
đó
có
chất
histamine.
Histamine
là
một
trong
những
chất
chính
làm
màng
mũi
dị
ứng
sưng
lên.
Vì
thế,
khi
bạn
đi
tìm
mua
thuốc
để
chữa
chạy
cho
cái
mũi
tội
nghiệp
của
bạn,
bạn
thấy
những
thuốc
chống
dị
ứng
thường
được
quảng
cáo
có
chứa
chất
antihistamine
(chống
lại
histamine).
Chỗ
nào
có
hiện
tượng
viêm
sưng,
sẽ
có
sự
tiết
nước.
Màng
mũi
viêm
sưng
khiến
bạn
nghẹt
mũi,
và
tiết
ra
nước
làm
bạn
chảy
nước
mũi.
Chất
histamine
còn
gây
ngứa
ngáy,
nên
bạn
hắt
hơi,
ngứa
mũi,
ngứa
cả
mắt,
tai,
cổ
họng.
Cảm
và
dị
ứng
mũi,
hai
bệnh
khác
nhau,
cách
chữa
cũng
khác.
Đặc
tính
của
dị
ứng
mũi
là
ngứa,
còn
cảm
khiến
chúng
ta
mệt
mỏi,
bải
hoải,
ớn
lạnh.
Kể
bệnh
đúng,
chúng
ta
giúp
bác
sĩ
định
bệnh
nhanh
chóng
hơn,
dùng
thuốc
đúng
hơn.
Bác
sĩ
Nguyễn
Văn
Đức
Nguồn
tin:
ykSg_khoa
75