Viêm
gan
là
khởi
điểm
khiến
các
tế
bào
gan
biến
đổi,
để
có
thể
đưa
đến
xơ
gan,
suy
gan,
liệt
gan
hay
ung-thư
gan.
Các
tác
nhân
gây
viêm
gan
gồm
có:
1.
Uống
rượu
hoặc
dùng
các
loại
dược
phẩm
độc
đối
với
gan.
Dễ
khỏi
nếu
nghỉ
rượu,
nghỉ
thuốc
sớm
và
kịp
thời.
Viêm
gan
vì
chất
độc
gây
xơ
gan
nhiều
hơn
so
với
viêm
gan
do
siêu
vi.
2.
Siêu
vi
viêm
gan
(viết
tắt
là
SV).
Siêu
vi
viêm
gan
có
nhiều
loại
nhưng
thực
tế
hiện
tại
chỉ
bàn
về
các
siêu
vi
viêm
gan
A,
B
và
C.
3.
Viêm
gan
do
biến
dưỡng
(tiểu
đường,
dư
đồng,
dư
sắt,
v.v.),
do
bệnh
tim,
bệnh
thận,
v.v..
4.
Ký
sinh
trùng,
thương
tích,
v.v..
5.
Và
bẩm
sinh,
di
truyền,
v.v..
Viêm
Gan
Do
Siêu
Vi
A,
B
hay
C:
Từ
đây
xin
viết
tắt
là
SVA
(siêu
vi
A),
SVB
(siêu
vi
B),
SVC
(siêu
vi
C).
-
Viêm
gan
do
SVA:
bệnh
nhân
mệt
mỏi,
vàng
da.
Đa
số
đương
nhiên
khỏi
sau
ít
tuần
lễ.
-
Viêm
gan
do
SVB:
100
người
bịnh,
1
chết
ở
thời
kỳ
viêm
ác
tính,
99
qua
khỏi.
Trong
số
99
người
qua
khỏi
này,
10
người
trở
thành
viêm-mãn-tính,
mang
bệnh
lâu
năm.
100
người
mãn
tính,
lại
có
10
người
phát
chứng
xơ
gan,
chết
vì
xơ
hay
ung-thư
gan
sau
này.
-
Viêm
gan
do
SVC:
nguy
hiểm
hơn
cả,
gây
ung-thư
nhiều
nhất,
tệ
hơn
SVB
rất
nhiều.
Trước
các
năm
90's,
SVC
thường
được
biết
dưới
tên
non-A
non-B.
Cũng
có
sách
viết
là
Australian
Virus
Hepatitis
vì
Y-học
Úc-châu
khảo-sát
loại
SVC
kỹ-càng
hơn
cả.
-
Những
loại
virus
khác:
SV
E,
D,
G,
v.v.,
đang
được
khảo
sát
về
cách
gây
bệnh.
Cách
Nhiễm
SVB
hay
SVC:
Siêu-vi,
virus,
là
“vi
sinh
vật”.
Có
vi-sinh-vật
thì
ắt
có
lây,
có
nhiễm.
Cách
nói
“nóng
gan”
hay
“yếu
gan”
dễ
gây
ngộ
nhận.
Từ
mơ
hồ
ngộ
nhận
về
các
chứng
viêm
gan,
đại
chúng
coi
nhẹ
nỗi
hiểm
nguy
do
siêu
vi
và
các
chất
độc
gây
nên,
dẫn
đến
lây
nhiễm
cái
thứ
bệnh
giết
người.
Siêu-vi
viêm
gan
nhiễm
vô
cơ
thể
cách
nào
đã
sáng
tỏ
hơn
15
năm
trước,
tuy
vẫn
hãy
còn
nghi
vấn
và
bàn
cãi.
Hai
đường
nhiễm
siêu
vi
nhiều
hơn
cả
là
qua
miệng
và
máu.
Nhiễm
qua
miệng
(tiêu
hóa):
nước
miếng,
đũa
muỗng,
đồ
ăn,
nước
uống,
rau
trái
bón
phân
có
chứa
siêu
vi.
Nhiễm
qua
máu:
kim
chích
nấu
đi
nấu
lại,
chuyền
máu
lỡ
có
siêu
vi,
dân
ghiền
ma
túy
chung
kim
chích.
Bệnh
Chứng:
Không
nhất
thiết
phải
sốt
hay
vàng
da.
Đa
số
người
mới
viêm
gan
nhất
là
viêm
do
siêu
vi
không
có
triệu-chứng.
Một
số
nhỏ
người
nhiễm
bịnh
cảm
thấy
mệt
mỏi
ít
ngày
giống
như
cảm,
cúm.
Bệnh
chứng
sơ
sài
có
thế.
Mấy
tháng
sau
thử
máu
thấy
nhiễm
siêu
vi,
với
ít
hay
nhiều
thay
đổi
về
chức
năng
lá
gan.
Lâu
dài,
viêm
gan
có
thể
gây
mệt
mỏi,
xanh
xao,
mất
ký,
ngứa
ngáy,
buồn
nản,
v.v..
Viêm
Gan
Biến
Chuyển
Ra
Sao?
Trăm
người
nhiễm
SVB
hay
SVC,
một
vài
người
chết
trong
thời
kỳ
cấp
tính
(mới
phát).
Đa
số
trở
thành
viêm
gan
mãn
tính.
Từ
ngữ
“mãn
tính”
theo
sau
2
chữ
“viêm
gan”
không
hàm
nghĩa
“bớt
bịnh
chứng,
bớt
giết
người”
áp
dụng
cho
các
bịnh
khác
như
thấp
khớp,
nhức
đầu,
...
Viêm
gan
mãn
tính
rất
nguy
hiểm:
“mãn
tính”
cả
10,
20,
30
năm
hay
lâu
nữa,
rồi
siêu
vi
mới
giết
người
bịnh
ở
giai-đoạn
cuối
cùng
chai-xơ-gan,
suygan,
liệt
gan
(liver
failure),
và
ung-thưgan.
Viêm
gan
do
SVB
hay
SVC
ở
thời
kỳ
mãn
tính,
là
thời
kỳ
bắt
đầu
và
còn
tiếp
tục
sinh
ra
các
biến
chứng
kể
cả
xơ-gan
và
ung
thư
gan.
Các
biến
chứng
đáng
kể
do
viêm-gan
gây
ra,
gồm
có:
-
Viêm
gan
nặng:
suy
nhược,
hao
mòn,
xanh
xao,
ghẻ
ngứa,
v.v..
-
Suy
gan:
gan
không
thể
tổng
hợp
các
sinh
chất,
không
loại
lọc
được
độc
chất
cần
phế
thải.
-
Xơ
gan:
làm
mất
chức
năng
bảo
vệ
cơ
thể
mà
gan
thường
đảm
trách.
-
Chai
gan:
gây
trở
ngại
tuần
hoàn,
nước
bụng
báng,
sưng
phù,
hao
mòn,
mệt
mỏi,
suy
tim,
suy
thận,
suy
hô
hấp.
Ung
thư
gan,
hay
liệt-gan,
chảy
máu
bao-tử,
là
màn
kết
thúc.
Đề
Phòng
Viêm
Gan:
1.
Đề
phòng
viêm
gan
nói
chung:
-
Tổ-chức
cuộc
sống
lành
mạnh
để
luôn
khỏe.
Sức
khỏe
làm
ra
cuộc
sống.
Một
người
làm
không
đủ
nuôi
cả
nhà
như
thời
ở
Việt
Nam.
Bên
đây
ai
cũng
cần
làm:
lợi
tức
để
sống;
tiền
cho
lúc
tuổi
già,
...
-
Bớt
rượu,
bớt
các
thứ
thuốc
không
hiểu
rõ
gốc
gác
dù
người
quen
giới
thiệu.
Xin
xét
lại
từ
ngữ
nóng
gan,
yếu
gan.
Nghe
lời
đồn,
sau
này
lỡ
mắc
bịnh,
tiếng
đồn
đâu
bào
chữa
nỗi
bất
hạnh
dùm
ta!
Quan
niệm
chính
xác
mới
hành
xử
cho
chính
xác.
-
Làm
việc
vừa
phải,
giữ
sức
và
bảo
tồn
khả
năng.
Không
có
sức
thì
không
làm
ra
lợi
tức.
2.
Đề
phòng
viêm
gan
do
siêu
vi
A,
B
và
C:
Thuốc
chữa
tuyệt
siêu
vi
còn
đang
đi
tìm.
Thuốc
chích
kềm
cho
siêu
vi
ngủ
yên
chứ
chưa
tiêu
diệt
được
siêu
vi
như
trụ-sinh
diệt
vi-trùng.
Đề
phòng
là
then
chốt:
-
Vệ
sinh
ăn
uống.
Ra
khỏi
tiểubang,
về
miền
xứ
nóng
phải
thận
trọng
tránh
nhiễm
siêu
vi.
-
Coi
xem
đã
bị
nhiễm
siêu
vi?
Tình
trạng
nào,
đã
miễn
nhiễm
hay
chưa
miễn
nhiễm?
Chức
năng
gan?
Số
siêuvi
trong
máu
bao
nhiêu?
Loại
nào?
Tếbào
gan
đã
đổi?
xơ?
teo?
bướu?
-
Không
phải
ai
cũng
cần
chích
ngừa.
Trước
khi
chích
ngừa
phải
rõ
đã
nhiễm
hay
chưa
nhiễm.
Không
phải
cứ
.
Đã
nhiễm
hay
bịnh
cũ,
miễn
nhiễm
thì
chích
ngừa
làm
chi!
Tuổi
cao,
không
cần
chích.
-
Gia-đình
có
người
viêm
gan
(bất
luận
nguyên
do
nào),
từng
người
trong
nhà
cần
thử
nghiệm
tìm
kiếm
chi
li
về
tình
trạng
siêu
nhiễm,
chức
năng
gan,
túi-mật
và
bao-tử,
đồ
ăn,
cách
nấu.
-
Điểm
cần
nhấn
mạnh:
gan
lành
hay
gan
bịnh;
nếu
bịnh
thì
vì
siêu
vi
hay
vì
chất
độc,
bịnh
ở
thời
kỳ
nào,
còn
hay
hết
chữa,
chữa
cách
chi.
Không
có
chuyện
mơ-hồ
“nóng
gan”
hay
“yếu
gan”.
Gan
còn
lành
lặn,
phải
dứt
khoát
bảo-vệ
bằng
các
biện-pháp
phòng
ngừa.
3.
Chủng
ngừa
viêm
gan
do
siêu
vi
A
và
B:
Có
thuốc
chích
ngừa
SVA
và
ngừa
SVB.
Chưa
có
thuốc
cho
SVC
trong
khi
C
gây
ung
thư
gan
nhiều
nhất.
Người
chưa
hề
nhiễm
siêu
vi
mới
cần
chủng
ngừa.
Người
đã
nhiễm
không
cần
chích.
Ngừa
SVA
chỉ
chích
1
lần.
Ngừa
SVB,
chích
3
mũi:
mũi
đầu,
4
tuần
lễ
và
6
tháng
sau.
Không
buộc
phải
chích
lại
nếu
1
năm
sau
thử
nghiệm
thấy
đã
"miễn
nhiễm".
Chưa
miễn
nhiễm,
chích
lại.
Tuổi
cần
chích:
từ
sơ
sinh
tới
40.
Chưa
có
chỉ
định
cho
người
sau
40-50
tuổi.
Chữa
Trị
Viêm
Gan:
1.
Viêm
do
rượu
và
chất
độc:
Chữa
bằng
thuốc,
và
điều
chỉnh
ẩm
thực,
khá
thành
công.
Cần
bỏ
rượu,
ngưng
thuốc
độc
cho
gan
kịp
thời,
đừng
chờ
khi
gan
đã
"xơ",
đã
"bướu".
2.
Viêm
gan
do
SVB,
SVC:
Khoảng
8-9
năm
gần
đây
mới
bắt
đầu
có
thuốc
chận
đứng
siêu
vi.
Thuốc
phát
minh
nhờ
các
công
trình
khảo
cứu
AIDS.
Các
siêu-vi
HIV
và
HV,
...,
có
diện
mạo
và
cấu
trúc
nhiều
điểm
tương
đồng
với
siêu
vi
gan.
Người
gốc
Âu-châu,
Phi-châu
đa
số
thuộc
phenotype
1,
ít
hiệu
quả
khi
chích
thuốc
chận
đứng
siêu-vi
gây
viêm-gan.
Dân
gốc
Á,
phenotype
2,
chữa
bằng
Inferon-a
tuần
chích
3
lần
(hoặc
1
lần
tùy
hãngthuốc
bào-chế)
và
ribavirin
5
viên
mỗi
ngày.
Hiệu
quả
khả
quan.
Pegylate4
Inferon
là
một
trong
các
thuốc
mới.
Còn
có
những
thuốc
uống
thay
vì
chích,
giản-dị
an-toàn
hơn.
Thuốc
không
trừ
khử
hết
siêu-vi,
chỉ
chận
đứng
không
cho
SVB
hay
SVC
sinh
sôi
nẩy
nở,
chận
đứng
bệnh
nơi
tếbào
gan,
tránh
cho
tế
bào
khỏi
thoái
hóa
thành
xơ
cứng
hay
thành
ung
thư.
Thuốc
mới,
pegylated
Inferon,
ít
phản
ứng
phụ
lại
chỉ
phải
chích
tuần
một
lần.
Không
phải
tất
cả
mọi
người
nhiễm
siêu
vi
viêm
gan
đều
cần
chích.
Thuốc
có
chỉ
định
rõ
rệt:
-
Người
nhiễm
SVB
và
SVC
có
thể
cần
chữa.
Hầu
hết
SVA
tự
động
khỏi.
-
SVB
hay
SVC
đều
gây
ung
thư
gan.
C
tệ
hại
hơn
B
nhiều.
-
Số
SVB
hay
SVC
còn
phát
triển.
Số
đếm
siêu
vi
cao
hơn
20,000
con/ml.
-
Gan
chưa
bị
ung
thư.
Chờ
đến
khi
thấy
bướu/ung
thư
thì
không
còn
gì
để
chữa
nữa.
-
Chịu
phản
ứng
phụ
của
thuốc
mấy
tuần
lễ
đầu,
sau
quen
chịu
đựng
dễ
hơn.
-
Người
gốc
Á-châu
đáp
ứng
tốt
hơn
các
sắc
dân
khác,
gốc
Âu
hay
Phi.
-
Thử
máu
theo
dõi
để
điều
chỉnh
thuốc.
Bỏ
ngang,
chữa
lại
từ
đầu.
3.
Kết
quả
sơ
khởi
việc
chữa
trị:
Rất
đông
bệnh
nhân
gốc
Việt
đáp
ứng
khả
quan
với
thuốc,
tốt
hơn
các
nhóm
chủng
tộc
khác
(afro-caucasians,
phenotype
1)
rất
nhiều.
Mấy
năm
trước
đây
khi
tìm
thấy
nhiễm
siêu
vi,
gan
bị
viêm,
chỉ
biết
cầu
nguyện.
Nay
với
thuốc
chữa,
90%
người
chịu
thuốc
quạt
bay
siêu
vi
trong
vài
tháng,
lượng
siêu
vi
xuống
dưới
135
con/ml.
Tiếp
tục
chữa
trong
9-12
tháng.
Sau
12
tháng,
theo
dõi
mỗi
6
tháng
hoặc
khi
có
chuyện
bất
thường.
Phí
tổn
chích
và
uống:
US$12,000/năm;
năm
1997
tăng
lên
US$21,500/năm.
Từ
năm
2001,
thuốc
có
chiều
rẻ
xuống
khi
nhiều
nơi
bàochế.
Dự
phóng
thuốc
uống
thay
cho
thuốc
chích
trong
tương
lai
không
xa.
Ai
bỏ
dở
khi
đang
điều-trị
phải
bắt
đầu
lại
như
khi
mới
chữa
cho
đủ
một
năm.
Vì
giá
thuốc
quá
mắc,
người
bỏ
dở
thường
bị
công-ty
bảo-hiểm
từ
chối
trả
tiền
chữa
đợt
nhì.
Ung
Thư
Gan
Sơ
Lược:
Ung-thư
gan
là
điều
đại-họa
xẩy
ra
10
hoặc
20
năm
sau
các
giai-đoạn
viêm
gan,
xơ
gan,
chai
gan,
khi
các
tế-bàogan
phân
liệt
hỗn
độn
tàn
phá
mọi
chức
năng
sinh
học
của
lá
gan,
sau
cùng
cướp
đoạt
mạng
sống
của
nạn
nhân.
Ung
thư
gan,
còn
gọi
là
primary
hepatocellular
hepatoma,
từ
đây
viết
tắt
là
UTG,
chết
trong
3-6
tháng,
nhiều
lắm
là
vài
năm.
Không
phải
chỉ
có
SVB
hay
SVC
là
nguyên
do
gây
ra
ung
thư
gan.
Các
loại
viêm
gan
khác,
có
khi
chẳng
bao
giờ
thấy
triệu
chứng
viêm
gan,
vẫn
giết
người
qua
chứng
ung
thư
gan,
xơ
gan.
Bịnh
Chứng:
Khởi
đầu,
triệu
chứng
rất
ít.
Cơ
thể
đột
nhiên
hao
sút,
mệt
mỏi.
Chưa
chắc
da
phải
vàng.
Nếu
vàng
da
thì
nước
tiểu
xậm,
da
xỉn
lần,
đổi
mầu
xỉn
"bẩn".
Trong
vài
tháng,
người
bệnh
suy
nhược
cấp
kỳ.
Bịnh
chứng
phản
ánh
các
cơ
năng
gan
bị
mất;
từ
chức
năng
bài
tiết,
thải
độc,
biến
dưỡng
hay
nội
tiết
(các
kích-thích-tố
và
phân
hóa
tố)
tới
chức
năng
cơ-học,
mỗi
chức
năng
bị
rối
loạn.
Bịnh
nhân
không
đau.
Chỉ
đau
sau
này
khi
gan
sưng,
chai
cứng
bóp
nghẹt
tuần
hoàn
tĩnh-mạch-cửa
(portal
vein),
bụng
ứ
nước,
vỡ
mạch
máu
cổ-dạ-dầy,
khó
thở,
thổ
huyết,
xỉu.
Thật
sự
không
có
triệu
chứng
nào
chuyên
biệt
báo
cho
biết
bắt
đầu
có
ung
thư
gan.
Gan
teo
nhỏ
ở
giai
đoạn
xơ.
Biết
gan
đã
xơ
mà
lại
thấy
sưng
là
lúc
ung
thư
phát
tác
toàn
thời.
Bụng
chướng,
bọng
nước
là
thời
kỳ
rất
trễ.
Chảy
máu
bao
tử,
sưng
lá
lách,
nước
bụng
báng
là
thời
kết
thúc
kề
cận.
Chữa
Trị
Ung
Thư
Gan:
1.
Thay
gan:
Khi
gan
xơ
hay
chai.
Nhiều
trung
tâm
lớn
tại
Mỹ,
Tokyo,
Singapore
chữa
cho
những
người
hội
đủ
tiêu
chuẩn
và
có
điều
kiện.
2.
Giải
phẫu
cắt
một
phần
lá
gan:
Họa
hiếm
bịnh
nhân
có
cục
bướu
"còn
cắt
được".
Mổ
hay
cắt
có
thể
chỉ
làm
cho
ung
thư
phát
tác
mạnh,
đau
hơn,
chết
sớm
hơn.
3.
Chữa
bằng
thuốc:
Thuốc
trị
ung
thư
gan,
chemotherapy,
hiện
nay
chưa
hiệu
quả,
độc
nhiều
hơn
trị.
Nhiều
viện
sưu
tầm
thuốc
chữa
UTG,
nhưng
chưa
nơi
nào
thành
công.
Chưa
thuốc
nào
được
công
nhận
có
thể
"kềm"
UTG
chậm
lại.
Một
vài
loại
giúp
bịnh
bớt
mệt,
bớt
khó
chịu.
Thuốc
chống
đau
thì
ai
cũng
cần,
giữ
gìn
nhân
phẩm
của
người
bịnh,
tình
người
cho
thân
nhân
và
cho
cả
xã-hội.
Tóm
Tắt
Về
Viêm
Gan
và
Ung
Thư
Gan
Vài
điểm
tóm
lược
thực
tế
về
viêm
gan
và
ung
thư
gan:
-
Đề
phòng
viêm
gan
là
cơ
bản.
Thực
tế
sợ
SVB,
đáng
sợ
nhất
là
SVC
ngày
một
nhiều,
lại
dữ.
-
Chích
ngừa
HBV
để
ngừa
viêm
gan
B.
-
Chỉ
chích
ngừa
khi
biết
rõ
người
ấy
chưa
nhiễm
SVB.
Người
đã
nhiễm
chích
làm
chi!
-
Nhiễm
SVB
hay
SVC
mà
hội
đủ
điều
kiện
mới
chích
Inferon/uống
Ribaverin
để
tránh
ung
thư.
-
Dù
gan
xơ
(miễn
là
chưa
ung
thư)
vẫn
có
thể
chữa
bằng
Inferon/Ribavirin.
-
Người
bệnh
gốc
Á
(phenotype
2)
đáp
ứng
thuận
lợi
với
cách
điều
trị
mới
áp
dụng
từ
ít
năm
nay.
-
Thuốc
chích,
thuốc
uống
đã
có,
hứa
hẹn
ngày
càng
hiệu
quả
và
an
toàn.
Bác
sĩ
Nguyễn
Đức
Liên