THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN MỚI: Thiếu thực tế, dễ tiêu cực

3 triệu hộ bị ảnh hưởng

Theo cách tính mới, các hộ kinh doanh có thu nhập từ 100 triệu đồng/năm trở lên sẽ phải đóng thuế TNCN theo hình thức khoán 2% trên tổng doanh thu. Theo lý thuyết, sẽ có khoảng 3 triệu hộ kinh doanh cá thể nằm trong diện nộp thuế. Nhiều tiểu thương cho rằng mức thuế thu nhập cá nhân khoán trên tổng số doanh thu theo cách tính mới là không phù hợp.

Dù đại diện Tổng cục Thuế cho rằng cách tính thuế mới đã có yếu tố này, nhưng thực tế nhiều mặt hàng dù doanh thu cao, nhưng số tiền lãi không đáng kể. Chị Bích Nga, chủ quán bún riêu cua trên đường Quang Trung (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), cho biết trung bình mỗi tháng quán lãi 8,4 triệu đồng mới đạt lợi nhuận 100 triệu đồng/năm. Như vậy, mỗi ngày phải làm sao có lãi gần 300.000 đồng. Theo chị Nga, nếu cách tính thuế này áp dụng, nguy cơ tiệm bún nhỏ vỉa hè này sẽ phải đóng cửa.

“Cả một cửa tiệm có đến 5 nhân viên, lãi 300.000 đồng/ngày đâu phải là nhiều. Trong khi đó, con trai tôi đi làm nhân viên nhà nước với mức lương khởi điểm 9 triệu đồng/tháng mới phải chịu thuế (chưa tính giảm trừ gia cảnh).

Các hộ kinh doanh cũng băn khoăn khi cách tính thuế thu nhập cá nhân mới không giảm trừ gia cảnh cho họ. Theo họ, không hiểu cơ quan thuế khi xem xét đánh thuế các hộ kinh doanh nhỏ lẻ có nghĩ đến khoản này không. Sao lại có sự phân biệt giữa người đi làm và người kinh doanh nhỏ lẻ như vậy. Anh Đức Long, chủ tiệm nhà hàng BBQ tại Hà Nội cho biết nhà hàng đã thành lập DN, mỗi ngày thu hàng chục triệu đồng tiền hàng, nhưng tiền thuế đóng hàng tháng ít.

Bởi lẽ, nhà hàng phải trừ các khoản chi phí từ nhân viên, thuê cửa hàng, nhiên liệu, điện, nước... “Có tiếng là kinh doanh nhà hàng nhưng lợi nhuận không cao nên tiền thuế hàng tháng phải nộp ít. Tuy nhiên, điều quan trọng là nhà hàng chúng tôi tạo được công ăn việc làm cho nhiều nhân viên” - anh Long nói.

Chưa công bằng

Bà Đỗ Thị Thìn, nguyên Trưởng phòng Thuế TNCN (Tổng cục Thuế), cho biết trước đây thu theo dạng thuế lũy tiến, hộ kinh doanh có 2 dạng nộp thuế: kê khai và khoán. Đối tượng nộp theo dạng kê khai theo hình thức bình thường; còn nộp theo dạng khoán không phải thu theo tỷ lệ. Chính sách cần phải có sự phân biệt đối xử giữa những người nộp thuế. Tuy nhiên, chính sách mới đã thay đổi toàn bộ. Chính sách mới đổ tất cả vào một rọ, nên rất khó cho các bên (người nộp thuế và người thu thuế) thực hiện đúng.

Loại thuế toàn phần này có nhược điểm đánh thuế cao với người thu nhập thấp, đánh thuế thấp với người thu nhập cao. Chính sách mới đánh đồng tất cả thì làm sao gọi là chính sách xây dựng bình đẳng. Trước đây, dùng thuế lũy tiến là có sự bình đẳng về thuế. Chính sách mới ban hành đi ngược lại điều đó. Khi không có sự phân biệt các hộ kinh doanh, sẽ đi ngược với sự đảm bảo công bằng về thuế. Ngay như cơ quan thuế cũng sẽ gặp khó khăn khi thực hiện chính sách này. Giải bài toán xác định doanh thu của đối tượng nộp thuế không dễ.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho biết người phải nộp chưa thấy rõ xác định thu nhập thế nào, người thu thuế cũng không có căn cứ chuẩn xác định doanh thu để thu, đặc biệt các hộ gia đình kinh doanh nhỏ lẻ. Khi không có căn cứ đúng, người bị thu sẽ phản ứng. Cần xem xét lại tính khả thi của quy định.

“Điều quan trọng nhất là các chứng từ xác định doanh thu. Với điều kiện kinh doanh nước ta, các hộ kinh doanh cá thể, nhỏ lẻ không có chứng từ thu được bao nhiêu. Khi không có cơ sở xác minh doanh thu trên hay dưới 100 triệu đồng, có nguy cơ cò cưa giữa người nộp thuế và người thu thuế. Dẫn đến, ngân sách nhà nước sẽ bị thất thu” - ông Long nói.

Người dân đăng ký nộp thuế.

Bà Tạ Thị Phương Lan, Phó Vụ trưởng Quản lý thuế TNCN (Tổng cục Thuế), cho biết đặc điểm các hộ kinh doanh ở Việt Nam là tính quy mô và tuân thủ pháp luật còn thấp. “Với cách tính thuế trước đây, đặc biệt 2 hộ kinh doanh cạnh nhau có cùng quy mô nhưng chưa chắc số thuế bằng nhau. Và cá nhân họ cũng không biết tại sao. Liệu có sự không minh bạch, thông đồng với cán bộ thuế trong việc tính thuế hay không?

Chính vì vậy, gây nhiều khó khăn cho cá nhân kinh doanh. Do đó, cách tính thuế mới sẽ giải quyết vấn đề này. Tính thuế suất toàn phần trên doanh thu, cá nhân có thể dễ dàng tự tính số thuế mình phải nộp cũng như hộ bên cạnh. Qua đó, có thể giám sát việc thu thuế của cán bộ thuế. Khi xây dựng, chúng tôi cũng tính đến mức giảm trừ gia cảnh cố định. Nếu áp dụng cách tính thuế này người giàu cũng như người nghèo. Nhóm hộ kinh doanh thu nhập cao không nhiều.

Trong năm 2015, chúng tôi tính toán đưa hộ kinh doanh này chuyển lên DN. Đối với hộ thấp sẽ không bị ảnh hưởng bởi rất công bằng. Mục tiêu của cách tính thuế mới nhằm rút gọn thủ tục hành chính trong cách tính thuế thay vì nhằm tăng nguồn thu từ thuế” - bà Lan nói. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam, cách tính thuế thu nhập cá nhân mới dù đơn giản hóa, song chưa thật sự công bằng.