Năm
2011
đang
dần
khép
lại
bằng
nhiều
kỷ
lục
mới
và
những
diễn
biến
tích
cực
cả
ở
góc
độ
giá
trị
kim
ngạch
xuất,
nhập
khẩu
có
xu
hướng
tăng
lên,
lẫn
nhập
siêu
trên
đà
giảm
xuống.
Phải
chăng,
thế
giới
càng
khó
khăn
thì
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
của
Việt
Nam
càng
được
hưởng
lợi?
Dù
chưa
thể
khẳng
định
được
điều
“trái
ngoe”
này,
nhưng
thực
tế
diễn
biến
ngoại
thương
Việt
Nam
trong
hai
năm
khó
khăn
vừa
qua
với
những
con
số
sống
động
là
điều
không
thể
trối
bỏ.
VnEconomy
điểm
lại
10
sự
kiện,
vấn
đề
nổi
bật
của
ngoại
thương
Việt
Nam
trong
năm
qua.
1.
Tăng
trưởng
trong
khó
khăn
Nhưng
ngay
đầu
năm
2011,
ngành
công
thương
lại
nhìn
nhận
tình
hình
thương
mại
quốc
tế
sẽ
không
dễ
dàng
như
trước.
Hội
nghị
ngành
này
lúc
đó
cho
rằng,
các
quốc
gia
đang
từng
bước
chuyển
đổi
cơ
cấu
và
xu
hướng
sẽ
là
cân
bằng
lại
thị
trường
trong
nước
và
ngoài
nước,
đặc
biệt
với
những
thị
trường
dung
lượng
lớn.
Hoa
kỳ,
EU,
Nhật
Bản,
những
thị
trường
xuất
khẩu
chủ
lực
của
Việt
Nam
đều
được
dự
báo
sẽ
khó
khăn
hơn
trong
tăng
trưởng.
Cho
nên,
xuất
hiện
sự
hồ
nghi
khả
năng
không
đạt
được
mức
tăng
trưởng
kim
ngạch
trên
20%
trong
năm
trước
đó.
Năm
đầu
tiên
thực
hiện
nghị
quyết
của
Đại
hội
Đảng
9,
mục
tiêu
tăng
trưởng
xuất,
nhập
khẩu
đề
ra
chỉ
ở
mức
khá
khiêm
tốn
xuất
khẩu
tăng
khoảng
10%
so
với
thực
hiện
năm
trước.
Nhưng,
thực
tế
đã
không
diễn
ra
như
vậy.
Số
liệu
chốt
cho
tới
thời
điểm
này
được
Vụ
trưởng
Vụ
Thương
mại
Dịch
vụ
(Tổng
cục
Thống
kê)
Lê
Thị
Minh
Thủy
thông
tin
với
VnEconomy,
tổng
kim
ngạch
xuất
khẩu
cả
năm
ước
tính
đã
vượt
96
tỷ
USD,
tăng
khoảng
33%
so
với
năm
2010;
kim
ngạch
nhập
khẩu
đạt
gần
106
tỷ
USD,
tăng
tương
ứng
khoảng
25%.
2.
Vị
thế
đối
tác
thương
mại
mới
Nhìn
lại
trong
12
tháng
qua,
về
cơ
bản
kim
ngạch
xuất,
nhập
khẩu
không
có
tháng
nào
quá
đuối,
trừ
tháng
2
do
ảnh
hưởng
của
Tết
Nguyên
đán.
Sau
một
chuỗi
các
tháng
cuối
năm
2010
kim
ngạch
xuất,
nhập
khẩu
duy
trì
ổn
định
ở
mức
6
tỷ
và
7
tỷ
USD
đã
là
khá
cao
so
với
trước,
sang
năm
2011,
ngoại
thương
Việt
Nam
tiến
thêm
một
bước
dài.
Dung
lượng
thị
trường
xuất
khẩu
đã
cố
định
được
ở
mức
từ
7,2-9,3
tỷ
USD/tháng;
trong
khi
nhập
khẩu
kéo
từ
mức
8,2-9,6
tỷ
USD/tháng,
suốt
giai
đoạn
từ
tháng
3
cho
đến
tận
cuối
năm.
Một
vài
biểu
hiện
“ngúng
nguẩy”
từ
đối
tác
lớn
như
trường
hợp
gạo
Việt
bị
thương
nhân
Philippines
“bắt
bí”,
hay
dệt
may
đuối
hơn
vào
cuối
năm,
vàng
“khuynh
đảo”
cả
hai
chiều
thương
mại…
chưa
dễ
làm
thay
đổi
vị
thế
ngoại
thương
vẫn
đang
liên
tục
tăng
trưởng
và
mở
rộng
mấy
năm
gần
đây.
Năm
2011
khép
lại
với
tổng
kim
ngạch
xuất
nhập
khẩu
đã
vượt
mức
200
tỷ
USD,
gấp
khoảng
2
lần
GDP
năm
trước
đó.
Kết
quả
là
Việt
Nam
đã
“qua
mặt”
Philippines
để
giữ
vị
trí
thứ
5
về
xuất
nhập
khẩu
trong
khu
vực
Đông
Nam
Á,
chỉ
còn
xếp
sau
Singapore,
Thái
Lan,
Indonesia
và
Malaysia.
3.
Nhập
siêu
có
xu
hướng
giảm
Trong
một
cuộc
họp
với
Bộ
Công
Thương
gần
đây,
Phó
thủ
tướng
Hoàng
Trung
Hải
khi
đề
cập
đến
con
số
nhập
siêu
giảm
trong
năm
nay
có
nói
vui
về
một
thứ
trưởng,
khi
đó,
ông
Hải
dùng
từ
“lắm
chiêu”
để
khen
cho
Bộ
Công
Thương
hoàn
thành
nhiệm
vụ
được
giao.
Vị
thứ
trưởng
nọ
khi
đó
chỉ
cười,
nhưng
những
gì
mà
con
số
nhập
siêu
thể
hiện
đã
cho
thấy
nỗ
lực
của
ngành
này.
Bởi
lẽ,
sau
hai
năm
liền
ở
trạng
thái
thâm
hụt
cán
cân
thanh
toán
tổng
thể,
dự
trữ
ngoại
hối
của
Việt
Nam
đã
bị
“thổi
bay”
nhiều
tỷ
USD.
Tính
đến
quý
1/2011,
con
số
chính
thức
từ
Bộ
Kế
hoạch
và
Đầu
tư
cho
thấy,
dự
trữ
ngoại
hối
chỉ
còn
tương
đương
khoảng
3,5
tuần
nhập
khẩu.
Gánh
vác
việc
cân
bằng
lại
thu
-
chi
ngoại
tệ
của
quốc
gia,
Bộ
Công
Thương
là
điểm
đột
phá
đầu
tiên.
Cũng
giống
như
2009,
năm
nay
trạng
thái
ngoại
thương
của
Việt
Nam
có
rất
nhiều
đột
biến,
đặc
biệt
là
trong
quý
3.
Ở
giai
đoạn
này,
cán
cân
thương
mại
biến
động
dữ
dội
giữa
các
mốc
xuất
siêu
hơn
1,1
tỷ
USD
trong
tháng
7,
sang
nhập
siêu
trên
1,5
tỷ
USD
của
tháng
9.
Tuy
nhiên,
về
tổng
thể,
nhập
siêu
đã
được
kiểm
soát
tốt
hơn,
với
con
số
ước
tính
trong
năm
khoảng
9,5
tỷ
USD,
thấp
hơn
nhiều
năm
2010
(nhập
siêu
12,6
tỷ
USD)
và
2009
(12,85
tỷ
USD).
Tỷ
lệ
nhập
siêu
so
với
kim
ngạch
xuất
khẩu
giảm
xuống
10,4%
trong
năm
nay,
thay
vì
17,5%
trong
năm
2010.
Theo
thông
tin
chính
thức,
cán
cân
thanh
toán
tổng
thể
của
Việt
Nam
trong
năm
nay
ước
tính
tăng
khoảng
2,5-3
tỷ
USD
và
dự
trữ
ngoại
hối
cũng
đã
tăng
lên,
tương
ứng
bằng
khoảng
7,5
tuần
nhập
khẩu
vào
quý
3
năm
nay.
4.
Cơ
cấu
xuất
nhập
khẩu
ít
thay
đổi
Nhưng
những
lưu
ý
của
Bộ
Công
Thương
về
các
hạn
chế
trong
cơ
cấu
hàng
xuất
nhập
khẩu
lâu
nay,
trong
năm
2011
chưa
được
cải
thiện
nhiều.
Về
cơ
bản,
Việt
Nam
vẫn
ở
tình
trạng
nhập
lớn
nguyên,
nhiên
liệu,
nhất
là
nguyên
liệu
gia
công
sản
xuất
các
ngành
như
dệt
may,
da
giày,
linh
kiện
điện
tử...
thể
hiện
tính
gia
công
và
phụ
thuộc
bên
ngoài
của
sản
xuất
trong
nước.
Về
nhập
khẩu,
nhóm
hàng
nguyên
nhiên
vật
liệu,
máy
móc
thiết
bị,
phụ
tùng
ước
đạt
kim
ngạch
87,6
tỷ
USD
trong
năm
nay,
tăng
22,5%
so
với
năm
2010,
dù
tỷ
trọng
trong
tổng
kim
ngạch
nhập
khẩu
đã
giảm
khoảng
1,7%
nhưng
vẫn
chiếm
tới
82,6%
kim
ngạch
nhập
khẩu.
Với
các
mặt
hàng
máy
móc,
thiết
bị,
phụ
tùng,
thị
trường
nhập
khẩu
chủ
yếu
vẫn
là
châu
Á
-
Thái
Bình
Dương
nên
nhiều
lo
ngại
lâu
nay
về
xu
hướng
tăng
nhập
khẩu
công
nghệ
trung
gian
chưa
được
giải
quyết
triệt
để.
Trong
khi
đó,
xuất
khẩu
tăng
về
tỷ
trọng
hàng
công
nghiệp
chế
biến
nhưng
chủ
yếu
là
gia
công,
với
tỷ
trọng
nhóm
hàng
công
nghiệp
chế
biến
tăng
từ
59,6%
trong
năm
2010
lên
60,2%.
Nhóm
hàng
nhiên
liệu
khoáng
sản
cũng
tăng
nhẹ
tỷ
trọng
từ
11,2%
lên
11,7%.
Riêng
nhóm
hàng
nông,
lâm,
thủy
sản
giảm
từ
21,2%
xuống
20,3%.
5.
Tăng
giá
xuất
nhập
khẩu:
Công
và
“tội”
Đóng
góp
vào
mức
tăng
mạnh
kim
ngạch
xuất
nhập
khẩu
năm
nay,
yếu
tố
giá
thể
hiện
ở
tất
cả
các
mặt
hàng
có
tính
được
về
lượng.
Ngoài
gạo,
cà
phê,
cao
su,
dầu
thô,
than
được
hưởng
lợi
nhờ
giá
thị
trường
thế
giới
tăng
mạnh,
một
số
mặt
hàng
khác
là
do
hàm
lượng
chế
biến
trong
sản
phẩm
xuất
khẩu
được
nâng
lên
như
thủy
sản,
hàng
dệt
may,
sản
phẩm
gỗ,
sản
phẩm
chất
dẻo,
dây
và
cáp
điện...
Trong
khoảng
24
tỷ
USD
kim
ngạch
xuất
khẩu
tăng
cao
hơn
năm
ngoái,
đóng
góp
của
nhân
tố
tăng
giá
chiếm
7,2
tỷ
USD,
trong
đó
nhóm
nông
sản,
thủy
sản
tăng
thêm
được
khoảng
3,3
tỷ
USD,
nhóm
nhiên
liệu
khoáng
sản
khoảng
2,8
tỷ
USD,
nhóm
công
nghiệp
chế
biến
khoảng
1,1
tỷ
USD.
Tuy
nhiên,
giá
nhập
khẩu
nhiều
mặt
hàng
cũng
tăng
rất
mạnh,
ảnh
hưởng
không
nhỏ
đến
đầu
vào
của
sản
xuất
kinh
doanh
trong
nước.
6.
Điều
chỉnh
lớn
với
đối
tác
Trong
dòng
chảy
chung
của
tăng
trưởng
xuất
nhập
khẩu
năm
nay,
đã
xuất
hiện
hai
xu
hướng
tích
cực
được
điều
chỉnh
về
phía
các
đối
tác
thương
mại
của
Việt
Nam
rất
đáng
ghi
nhận
trong
năm
nay.
Thứ
nhất
là
việc
tiếp
cận
sâu
hơn
đối
với
các
thị
trường
mới
ở
khu
vực
châu
Phi.
Thứ
hai
là
cân
bằng
hơn
đối
với
các
đối
tác
thương
mại
chính.
Mặc
dù
tổng
kim
ngạch
xuất
khẩu
vào
châu
Phi
của
Việt
Nam
mới
ở
mức
khoảng
3,1
tỷ
USD
trong
năm
nay,
nhưng
tốc
độ
tăng
trưởng
đã
lên
tới
131%,
riêng
Nam
Phi
tăng
250%.
New
Zealand
cũng
nằm
trong
số
các
thị
trường
xuất
khẩu
mới
của
Việt
Nam,
có
mức
tăng
trưởng
kim
ngạch
khá
cao
tới
29%.
Trong
khi
đó,
tất
cả
các
thị
trường
xuất
khẩu
chủ
lực
của
ta
đều
ghi
nhận
mức
tăng
trưởng
kim
ngạch
cao
hơn
bình
quân
chung.
Các
ví
dụ
điển
hình
là
xuất
khẩu
vào
Hàn
Quốc
tăng
tới
64%
trong
khi
nhập
khẩu
tăng
34%;
sang
Trung
Quốc
tăng
58%
trong
khi
chiều
ngược
lại
tăng
21%;
Nhật
Bản
tăng
37%
và
14%;
EU
là
48%
và
18%...
7.
Lại
biến
động
do
vàng
Hai
động
thái
ngược
chiều
của
Ngân
hàng
Nhà
nước
trong
năm
nay:
để
cho
doanh
nghiệp
“thả
phanh”
xuất
vàng,
và
nhanh
chóng
cấp
quota
nhập
khẩu,
đã
tạo
nên
hình
thái
biến
động
rất
lớn
cho
một
giai
đoạn
giá
vàng
“điên
đảo”
cán
cân
thương
mại.
Đột
biến
xuất
siêu
lớn
đến
xuất
siêu
hơn
1,1
tỷ
USD
trong
tháng
7,
rồi
nhanh
chóng
trở
lại
nhập
siêu
tới
trên
1,5
tỷ
USD
trong
tháng
9,
dòng
ngoại
tệ
vào
ra
lớn
gắn
với
dấu
hỏi
về
“chạy
máu”
vàng
trong
năm
nay.
Ở
thị
trường
trong
nước,
giá
vàng
có
điều
chỉnh
rất
lớn,
chỉ
số
giá
vàng
bình
quân
trong
năm
nay
tăng
39%
so
với
năm
2010.
Trên
thị
trường,
nhiều
thời
điểm
giá
mua
vào
và
bán
ra
chênh
lệch
tới
4-5
triệu
đồng/lượng
là
điều
kiện
để
kim
loại
quý
này
xuất
ngoại,
hoặc
nhập
vào
trong
nước,
tạo
kênh
kinh
doanh
siêu
lợi
nhuận
cho
giới
đầu
cơ.
Tính
đến
cuối
tháng
11,
Việt
Nam
đã
xuất
khẩu
trên
2,6
tỷ
USD
kim
ngạch
nhóm
đá
quý,
kim
loại
quý
và
sản
phẩm,
trong
khi
nhập
khẩu
tương
ứng
gần
2,2
tỷ
USD.
8.
Năm
của
nhiều
chính
sách
kiểm
soát
nhập
siêu
Ngày
9/2,
Tổng
cục
Hải
quan
đã
ban
hành
“Tuyên
ngôn
phục
vụ
khách
hàng”
với
những
cam
kết
trước
cộng
đồng
xã
hội
về
việc
đảm
bảo
tính
chuyên
nghiệp,
minh
bạch
và
hiệu
quả
trong
quản
lý
nhà
nước
về
hải
quan
đối
với
các
hoạt
động
thương
mại,
đầu
tư
và
du
lịch
quốc
tế.
Tuy
nhiên,
trong
một
năm
mà
nhiệm
vụ
kiểm
soát
nhập
siêu
đặt
trên
vai
“người
gác
cửa”
của
thị
trường
Việt
Nam
này,
nhiều
chính
sách
vẫn
hướng
vào
việc
khuyến
khích
xuất
khẩu
và
giảm
nhập
khẩu.
Ngày
23/5,
Tổng
cục
Hải
quan
đã
bổ
sung
7
nhóm
hàng
vào
danh
mục
quản
lý
rủi
ro
cần
kiểm
tra
về
giá
tính
thuế
và
sửa
đổi,
bổ
sung
mức
giá
mặt
hàng
xe
ôtô,
xe
hai
bánh
gắn
máy.
Còn
kể
từ
ngày
1/6,
các
mặt
hàng
rượu,
mỹ
phẩm,
điện
thoại
di
động
(trừ
hành
lý
mang
theo
người
của
khách
nhập
cảnh)
chỉ
được
làm
thủ
tục
nhập
khẩu,
thông
quan
tại
ba
cảng
biển
quốc
tế
là
Hải
Phòng,
Đà
Nẵng
và
Tp.HCM.
Trong
khi
đó,
ngày
19/7,
Tổng
cục
Hải
quan
công
nhận
9
doanh
nghiệp
được
ưu
tiên
trong
quản
lý
nhà
nước
về
hải
quan,
thuốc
các
lĩnh
vực
xuất
khẩu
thủy
sản,
xuất
khẩu
gạo,
xuất
khẩu
cà
phê
và
kinh
doanh
dầu
khí…
Kết
quả
về
cuối
năm
là
kim
ngạch
nhập
khẩu
của
nhóm
hàng
cần
hạn
chế
(hàng
tiêu
dùng,
ô
tô
từ
9
chỗ
trở
xuống,
xe
máy)
tăng
2,5%,
thấp
hơn
nhiều
so
với
mức
tăng
trưởng
chung
25%.
Tỷ
trọng
của
nhóm
này
trong
kim
ngạch
nhập
khẩu
cũng
giảm
khoảng
1
điểm
phần
trăm,
xuống
mức
5,8%.
9.
Ngoại
thương
tác
động
mạnh
đến
thị
trường
ngoại
hối
Như
đã
nói
ở
phần
đầu,
nhập
siêu
trên
12,6
tỷ
USD
trong
năm
2010,
với
3
tháng
cuối
cùng
liên
tục
vượt
1
tỷ
USD
đã
tạo
sức
ép
lớn
đến
thị
trường
ngoại
hối.
Chênh
lệch
quá
lớn
giữa
thị
trường
chính
thức
và
chợ
đen,
dự
trữ
ngoại
hối
thâm
thủng
nặng
nề,
đã
buộc
Ngân
hàng
Nhà
nước
phải
phá
giá
đồng
nội
tệ.
Ngày
11/2,
Ngân
hàng
Nhà
nước
đã
quyết
định
tăng
giá
USD/VND
tới
9,3%,
mức
lớn
nhất
trong
ghi
nhận
mấy
năm
gần
đây,
cùng
với
đó
là
thu
hẹp
biên
độ
xuống
mức
+/-1%.
Nhưng
“điềm
báo”
đầu
năm
ấy
đã
không
thể
hiện
xu
hướng
cho
cả
một
năm.
Dù
vẫn
có
nhiều
thời
điểm
thăng
trầm,
nhưng
về
cơ
bản,
thị
trường
ngoại
hối
tương
đối
ổn
định
trong
năm
nay.
Chỉ
số
giá
USD
bình
quân
chỉ
tăng
8,47%,
mức
tăng
của
tháng
12/2011
so
với
cùng
kỳ
năm
trước
lại
chỉ
có
2,24%.
Tác
động
ngược
lại
đến
hoạt
động
ngoại
quan,
ước
tính
nguyên
nhân
điều
chỉnh
tỷ
giá
đã
làm
cho
thu
hải
quan
năm
nay
tăng
khoảng
5
nghìn
tỷ
đồng.
10.
Điện
thoại
di
động
tạo
đột
biến
Vào
tháng
6
năm
nay,
biểu
thống
kê
tình
hình
xuất
nhập
khẩu
của
Tổng
cục
Hải
quan
xuất
hiện
thêm
4
nhóm
hàng
xuất
khẩu
và
5
nhóm
hàng
nhập
khẩu.
Trong
số
những
“anh
hào”
mới
gia
nhập
do
chiếm
tỷ
trọng
ngày
càng
cao
trong
kim
ngạch
xuất
nhập
khẩu,
nổi
lên
là
điện
thoại
di
động.
Tháng
đầu
“trình
làng”,
nhóm
điện
thoại
các
loại
và
linh
kiện
mới
đạt
kim
ngạch
405
triệu
USD.
Nhưng
sau
khi
Samsung
đưa
dây
chuyền
sản
xuất
điện
thoại
di
động
thứ
hai
vào
hoạt
động
tháng
9/2011,
ngay
tháng
kế
tiếp,
nhóm
hàng
này
đạt
kim
ngạch
hơn
1
tỷ
USD
trong
thống
kê
hải
quan.
Đến
cuối
năm
nay,
ước
tính
mặt
hàng
điện
thoại
di
động
sẽ
đạt
kim
ngạch
xuất
khẩu
7,5
tỷ
USD,
tăng
trưởng
257%
so
với
năm
ngoái
và
vươn
lên
vị
trí
thứ
2
về
xuất
khẩu,
chỉ
sau
mặt
hàng
dệt
may.
Nhóm
hàng
này
cũng
duy
trì
mức
xuất
siêu
rất
lớn,
ước
tính
khoảng
4
tỷ
USD
trong
năm
nay.