Các
vụ
mua
bán
sáp
nhập
diễn
ra
dồn
dập
gần
đây
được
dự
báo
trở
thành
một
trong
những
xu
hướng
chính
của
nền
kinh
tế
trong
năm
nay.
Bên
mua
đến
từ
các
nước
láng
giềng
với
số
vốn
lớn
chưa
từng
có.
Đây
là
cơ
hội
hay
thách
thức
cho
doanh
nghiệp
Việt
Nam?
Số
đặc
biệt
của
tờ
The
Economist
với
chủ
đề
“Thế
giới
2013”
phát
hành
tuần
qua
đã
đăng
tải
bài
viết
của
tác
giả
Simon
Cox,
biên
tập
viên
theo
dõi
các
vấn
đề
kinh
tế
châu
Á,
nói
về
2
nền
kinh
tế
trong
khu
vực
Đông
Nam
Á
với
nhận
định
đáng
suy
ngẫm:
“Khi
Trung
Quốc
và
Ấn
Độ
chùng
lại,
2
ngôi
sao
mới
nổi
khác
là
Indonesia
và
Philippines
đã
sẵn
sàng
nắm
bắt
thời
cơ”.
Nổi
sóng
M&A
từ
láng
giềng
Nếu
soi
kỹ
những
vụ
mua
bán
sáp
nhập
(M&A)
giữa
các
doanh
nghiệp
Việt
với
đối
tác
từ
khu
vực
Đông
Nam
Á
sẽ
thấy
nhận
định
này
là
có
cơ
sở.
Dưới
tựa
đề
“Những
người
hàng
xóm
nặng
ký”,
tác
giả
đã
phân
tích
về
thế
và
lực
mới
của
Indonesia
và
Philippines
trong
năm
2013.
Theo
đó,
từ
năm
1997,
Ngân
hàng
Thế
giới
thậm
chí
từng
đưa
ra
dự
báo
về
quá
trình
tăng
trưởng
trong
dài
hạn
của
nhóm
“Big
Five”
gồm
Brazil,
Nga,
Ấn
Độ,
Trung
Quốc
và
Indonesia
thay
cho
khối
BRICS
(không
có
Indonesia).
“Kinh
tế
Indonesia
đang
trong
giai
đoạn
tăng
trưởng
bùng
nổ,
tương
tự
như
Việt
Nam
năm
2007.
Với
mức
lãi
vay
chỉ
khoảng
5-7%/năm,
các
công
ty
Indonesia
có
rất
nhiều
lợi
thế
về
vốn
để
mở
rộng
đầu
tư
ra
nước
ngoài.
Vì
vậy,
sẽ
không
có
gì
ngạc
nhiên
khi
ngày
càng
nhiều
doanh
nghiệp
Indonesia
tìm
đến
Việt
Nam”,
ông
Dalton
Sembiring,
Tham
tán
Công
sứ
Indonesia
tại
TP.HCM,
chia
sẻ
với
NCĐT.
Nổi
bật
cùng
Indonesia
là
Philippines
nhờ
các
nhà
đầu
tư
nước
ngoài
liên
tục
đổ
tiền
vào
mua
cổ
phần
các
doanh
nghiệp
trong
nước
cùng
dòng
kiều
hối
hàng
tỉ
USD
đổ
về
hằng
năm.
Nhờ
vậy,
hiện
Philippines
có
mức
tích
lũy
dự
trữ
ngoại
hối
tương
đương
120%
nợ
nước
ngoài
của
quốc
gia
này.
Ngoài
Indonesia
và
Philippines,
tác
giả
còn
phỏng
vấn
bà
Yingluck
Shinawatra,
Thủ
tướng
Thái
Lan
về
chủ
đề
liên
kết
kinh
tế
giữa
các
quốc
gia
Đông
Nam
Á
trong
năm
2013.
“Mở
cửa
giao
thương,
đầu
tư
vào
các
nền
kinh
tế
của
nhau
là
điểm
tựa
chiến
lược
của
ASEAN
để
trở
thành
một
cộng
đồng
hiệu
quả
hơn
vào
năm
2015”,
The
Economist
trích
lời
Thủ
tướng
Thái
Lan
Yingluck.
Năm
2015
mà
bà
Yingluck
đang
nói
đến
chính
là
thời
điểm
thành
lập
Cộng
đồng
Kinh
tế
ASEAN
(AEC),
khi
đó
10
nước
ASEAN
sẽ
trở
thành
một
thị
trường
chung
với
600
triệu
dân.
Với
mục
tiêu
phát
triển
trong
tương
lai,
cả
3
quốc
gia
Đông
Nam
Á
này
đang
đẩy
mạnh
việc
đầu
tư
ra
nước
ngoài
để
mở
rộng
thị
trường
lẫn
năng
lực
sản
xuất.
Và
Việt
Nam
là
một
trong
những
đích
đến
của
họ.
Đã
hơn
3
tuần
kể
từ
thời
điểm
thương
vụ
Prime
Group
bán
tới
85%
cổ
phần
cho
đại
gia
SCG
của
Thái
Lan
được
công
bố,
nhưng
dư
âm
về
giá
trị
khủng
của
vụ
M&A
này
cùng
tương
lai
của
thương
hiệu
Prime
vẫn
tiếp
tục
được
bàn
tán
sôi
nổi.
Chỉ
riêng
lý
lịch
của
2
đối
tác
cũng
đủ
để
gây
chú
ý.
Prime
hiện
là
nhà
sản
xuất
gạch
men
lớn
nhất
khu
vực
Đông
Nam
Á,
thứ
năm
thế
giới
và
chiếm
20%
thị
phần
gạch
ốp
lát
trong
nước;
còn
SCG
hiện
có
tới
17
công
ty
tại
Việt
Nam
với
doanh
thu
khoảng
300
triệu
USD/năm.
Cùng
thời
điểm
M&A
giữa
SCG
và
Prime,
Tập
đoàn
Geleximco
của
đại
gia
Vũ
Văn
Tiền
cũng
công
bố
việc
bán
70%
vốn
cổ
phần
tại
Công
ty
Cổ
phần
Xi
măng
Thăng
Long
cho
Tập
đoàn
Semen
Gresik
của
Indonesia
với
giá
230
triệu
USD.
Semen
Gresik
là
tập
đoàn
xi
măng
của
Nhà
nước,
chiếm
khoảng
42%
thị
phần
tại
Indonesia
và
đây
là
vụ
M&A
đầu
tiên
của
Semen
Gresik
ở
nước
ngoài.
Còn
Geleximco
là
một
tập
đoàn
tư
nhân
đa
ngành
trong
nước
với
20
đơn
vị
thành
viên.
Năm
qua,
lĩnh
vực
hạ
tầng
cũng
chứng
kiến
những
bước
thâm
nhập
sâu
hơn
của
Công
ty
Manila
Water,
thuộc
một
trong
các
tập
đoàn
tư
nhân
lớn
nhất
Philippines
là
Ayala.
Tính
đến
nay
Ayala
đã
mua
47,35%
cổ
phần
của
Công
ty
Cấp
nước
Kênh
Đông,
49%
cổ
phần
của
Công
ty
B.O.O
Nước
Thủ
Đức
và
10%
cổ
phần
của
Công
ty
Cổ
phần
Đầu
tư
Hạ
tầng
Kỹ
thuật
TP.HCM
(CII).
Ngoài
ra,
thời
gian
qua,
một
số
nhà
đầu
tư
Đông
Nam
Á
đã
“săn
lùng”
doanh
nghiệp
Việt
qua
sàn
chứng
khoán.
Có
thể
kể
đến
là
trường
hợp
Quỹ
Orchid
Fund
của
Singapore
nắm
giữ
10,65%
số
cổ
phiếu
và
trở
thành
cổ
đông
lớn
nhất
của
Công
ty
Cổ
phần
FPT.
Tương
tự,
Quỹ
Đầu
tư
Platinum
Victory
cũng
của
Singapore
hiện
sở
hữu
11,26%
số
cổ
phiếu
của
Công
ty
Cổ
phần
Cơ
điện
lạnh
REE.
Lợi
cả
đôi
đàng?
Trên
tờ
nhật
báo
The
Bangkok
Post,
ông
Kan
Trakulhoon,
Chủ
tịch
Hội
đồng
Quản
trị
kiêm
Tổng
Giám
đốc
Tập
đoàn
SCG,
từng
kỳ
vọng
vụ
M&A
với
Prime
sẽ
góp
phần
gia
tăng
ảnh
hưởng
của
đại
gia
này
tại
Đông
Nam
Á.
Năm
2011,
SCG
cũng
đã
mua
lại
2
nhà
máy
gạch
ở
nước
ngoài,
1
tại
Indonesia
và
1
tại
Philippines.
“Thương
vụ
này
sẽ
nâng
tổng
công
suất
sản
xuất
gạch
của
SCG
lên
225
triệu
m2/năm,
gồm
48%
từ
Thái
Lan,
14%
ở
Indonesia,
5%
ở
Philippines
và
33%
ở
Việt
Nam”,
ông
Trakulhoon
nói.
Như
vậy,
Việt
Nam
sẽ
là
“cứ
điểm”
lớn
nhất
của
SCG
ở
nước
ngoài.
Đối
với
Xi
măng
Thăng
Long,
sau
khi
bán
70%
cổ
phần,
Chủ
tịch
Hội
đồng
Quản
trị
Vũ
Văn
Tiền
phát
biểu:
“Sự
hợp
tác
này
là
một
bước
phát
triển
mới,
giúp
chúng
tôi
tái
cấu
trúc
doanh
nghiệp
và
tái
cấu
trúc
dòng
tiền
tốt
hơn”.
Ngoài
ra,
giá
bán
xi
măng
tại
Indonesia
và
Malaysia
hiện
dao
động
từ
120-140
USD/tấn,
trong
khi
tại
Việt
Nam
chỉ
từ
65-75
USD/tấn
nên
triển
vọng
của
các
doanh
nghiệp
trong
nước
vẫn
khá
mờ
mịt.
Xem
xét
ở
góc
độ
đầu
vào
là
vốn
lẫn
đầu
ra
là
thị
trường
tiêu
thụ,
không
ít
ý
kiến
cho
rằng
trong
lúc
thị
trường
xây
dựng
đóng
băng,
vốn
ngân
hàng
siết
chặt
thì
việc
2
doanh
nghiệp
trong
lĩnh
vực
vật
liệu
xây
dựng
này
bán
được
với
giá
trị
khủng
như
vậy
là
một
cuộc
vượt
thoát
ngoạn
mục.
Nhưng
nhận
định
này
có
lẽ
chỉ
đúng
một
phần.
Ông
Trần
Vinh
Dự,
Giám
đốc
Điều
hành
TNK
Capital
Partners,
công
ty
chuyên
về
tư
vấn
M&A,
cho
rằng,
điểm
mấu
chốt
trong
một
thương
vụ
là
giá
bán
như
thế
nào
để
lợi
cả
đôi
đàng,
nhưng
lại
rất
khó
để
đưa
ra
kết
luận
giá
chốt
của
một
vụ
M&A
là
cao
hay
thấp
nếu
chưa
biết
rõ
các
điều
khoản
ràng
buộc.
Ví
dụ,
hợp
đồng
M&A
có
điều
khoản
cam
kết
về
mức
lợi
nhuận
mà
bên
bán
cần
đảm
bảo
trong
vòng
2
năm
liên
tiếp
sau
thời
điểm
ký
kết.
Nếu
không
thực
hiện
được,
bên
mua
vẫn
có
quyền
điều
chỉnh
giá
mua
xuống
mức
thấp
hơn.
Đối
với
cả
2
thương
vụ
nói
trên,
ngoài
giá
trị
sít
sao
nhau
là
5.000
tỉ
đồng,
các
thông
tin
nhạy
cảm
liên
quan
đến
những
cam
kết,
ràng
buộc
cùng
chiến
lược
hậu
M&A
hiện
vẫn
là
một
ẩn
số.
Tuy
nhiên,
dưới
góc
độ
đầu
tư,
có
một
quy
luật
chắc
chắn:
thị
trường
xuống
là
thị
trường
của
người
mua,
không
phải
của
người
bán.
Hay
nói
cách
khác,
“bán
trong
lúc
khó
khăn
chắc
chắn
không
thể
có
được
giá
tốt”,
như
chuyên
gia
kinh
tế
Phạm
Chi
Lan
nhận
định.
Ngoài
giá
cả,
các
thương
vụ
trên
cũng
đem
đến
nhiều
kỳ
vọng
về
triển
vọng
hợp
tác
chiến
lược
trong
tương
lai,
bởi
bên
mua
đều
là
các
doanh
nghiệp
cùng
ngành,
chứ
không
phải
các
quỹ
chuyên
đầu
tư
tài
chính.
Với
kinh
nghiệm
hoạt
động
dày
dạn
trong
ngành,
nhà
đầu
tư
mới
có
thể
giúp
doanh
nghiệp
vận
hành
tốt
hơn
sau
khi
mua.
Song
điều
này
thường
phải
trả
giá
bằng
việc
doanh
nghiệp
bị
thâu
tóm.
Rủi
ro
thao
túng
Giám
đốc
điều
hành
một
công
ty
chuyên
tư
vấn
về
M&A
đánh
giá,
các
thương
vụ
nhà
đầu
tư
ngoại
mua
với
tỉ
lệ
chi
phối
thì
quá
trình
thay
da
đổi
thịt
trong
doanh
nghiệp
diễn
ra
rất
nhanh.
Những
trường
hợp
mua
20-30%,
khả
năng
họ
mua
thêm
để
thâu
tóm
và
chi
phối
doanh
nghiệp
là
điều
chắc
chắn.
Trong
xu
hướng
M&A
này,
các
doanh
nghiệp
tư
nhân
có
thể
được
xem
là
mục
tiêu
hàng
đầu,
bởi
nhà
đầu
tư
nước
ngoài
có
thể
mua
được
số
cổ
phần
chi
phối
nhanh
chóng
và
dễ
thỏa
thuận
vai
trò
quyết
định
trong
công
ty
hơn.
Với
mục
tiêu
mua
chi
phối
và
nắm
quyền
quản
lý,
các
thương
vụ
vừa
qua
cho
thấy
các
doanh
nghiệp
niêm
yết
ít
được
chú
ý.
Một
trong
những
rào
cản
khiến
các
nhà
đầu
tư
ngoại
e
ngại
tiếp
cận
doanh
nghiệp
niêm
yết
chính
là
không
thể
mua
chi
phối
(trên
51%),
phải
công
bố
thông
tin
theo
từng
mức
sở
hữu
của
cổ
đông
lớn...
Tuy
nhiên,
cuộc
chơi
với
sự
tham
gia
của
những
người
láng
giềng
này
sẽ
không
là
chuyện
riêng
của
doanh
nghiệp
nào,
dù
là
tư
nhân,
niêm
yết
hay
nhà
nước.
Vừa
phải
chống
đỡ
khó
khăn,
vừa
cạnh
tranh
với
những
gã
khổng
lồ
là
điều
không
dễ
chịu
chút
nào
với
các
doanh
nghiệp
trong
nước
thời
gian
tới.
Với
tiềm
lực
tài
chính
mạnh,
các
nhà
đầu
tư
láng
giềng
này
sẵn
sàng
tạo
ra
một
mặt
bằng
mới
về
chất
lượng
sản
phẩm
và
dịch
vụ
cao
với
giá
thấp
tại
Việt
Nam.
Điều
này
sẽ
khiến
các
doanh
nghiệp
nội
đau
đầu
giải
bài
toán
nâng
cao
chất
lượng
và
giảm
chi
phí,
trong
khi
năng
lực
và
thời
gian
thì
có
hạn.
Thậm
chí,
sự
lớn
mạnh
của
họ
thường
rất
dễ
gắn
liền
với
hành
vi
thâu
tóm
và
thao
túng
thị
trường
trong
nước.
Câu
chuyện
từ
quả
trứng
đến
nguy
cơ
lũng
đoạn
của
Công
ty
Cổ
phần
Chăn
nuôi
CP
Việt
Nam
là
một
minh
chứng
điển
hình.
Thị
phần
của
CP
Thái
Lan
năm
2011.
Chỉ
riêng
trong
ngày
10.1.2013,
giá
trứng
gà
tại
TP.HCM
đã
tăng
đến
4.000
-
5.000
đồng/chục,
một
kỷ
lục
từ
trước
đến
nay.
Các
ngày
sau
đó,
giá
trứng
vẫn
tiếp
tục
tăng
từ
2.000-3.000
đồng/chục
không
chỉ
riêng
TP.HCM
mà
lan
sang
cả
Hà
Nội.
Sau
khi
Sở
Công
Thương
TP.HCM
vào
cuộc,
thủ
phạm
đã
lộ
diện,
đó
chính
là
hành
động
tự
ý
nâng
giá
của
Công
ty
Cổ
phần
Chăn
nuôi
CP
Việt
Nam,
một
doanh
nghiệp
Thái
Lan.
Thành
lập
năm
1993,
CP
Việt
Nam
là
thành
viên
của
Tập
đoàn
Charoen
Pokphand
Thái
Lan
(CP
Thái
Lan),
tập
đoàn
nông
nghiệp
lớn
nhất
của
Thái.
Năm
2011,
doanh
thu
của
Công
ty
lên
tới
30.000
tỉ
đồng
và
ước
tính
đạt
mức
tăng
trưởng
15%
trong
năm
2012.
Dữ
liệu
của
Stoxplus
năm
2011
cho
thấy,
CP
Việt
Nam
chiếm
tới
20%
thị
phần
thức
ăn
chăn
nuôi
,
77%
thị
phần
chăn
nuôi
lợn
công
nghiệp
và
30%
thị
phần
chăn
nuôi
gia
cầm
tại
Việt
Nam.
Với
vị
thế
như
vậy,
CP
Việt
Nam
thừa
sức
lèo
lái
giá
trị
trường
theo
ý
đồ
của
mình.
Thật
ra,
Bộ
Nông
nghiệp
và
Phát
triển
Nông
thôn
từng
thừa
nhận
vấn
đề
này
khi
cho
biết
nguồn
cung
trứng
gia
cầm
trên
thị
trường
đang
bị
một
số
Công
ty
chăn
nuôi
nước
ngoài
chi
phối,
điển
hình
là
CP
Việt
Nam
và
JAPFA
(Indonesia).
Vì
vậy,
nguy
cơ
bắt
tay
liên
kết
giữa
các
doanh
nghiệp
này
nhằm
thao
túng
giá
là
điều
có
thể
thấy
trước.
Theo
lô
trình
hội
nhập,
đến
năm
2015,
Việt
Nam
sẽ
tham
gia
cộng
đồng
kinh
tế
ASEAN
cùng
các
Hiệp
định
Thương
mại
Tự
do
như
ASEAN
-
Trung
Quốc,
ASEAN
-
Nhật,
Việt
Nam
-
châu
Âu,
Hiệp
định
Đối
tác
Thương
mại
xuyên
Thái
Bình
Dương.
Lúc
đó
hàng
rào
thuế
quan
sẽ
giảm
xuống,
các
biện
pháp
bảo
hộ
đối
với
các
ngành
sản
xuất
nội
địa
không
còn.
Liệu
khi
đó,
các
doanh
nghiệp
trong
nước
có
đủ
tiềm
lực
để
giữ
được
miếng
bánh
tại
thị
trường
nội
địa
trước
các
ông
lớn
nước
ngoài?
“Tình
trạng
thao
túng
thị
trường
chắc
chắn
sẽ
xảy
ra
và
doanh
nghiệp
Việt
Nam
cần
phải
chuẩn
bị
thật
kỹ
trước
cuộc
chơi
nghiệt
ngã
này”,
ông
Đinh
Quang
Hoàn,
Giám
đốc
Tư
vấn
Tài
chính
Công
ty
Chứng
khoán
Bản
Việt
nói.