Nông
sản
là
một
trong
những
mặt
hàng
có
lợi
thế
xuất
khẩu
sang
EU.
Ảnh:
Thùy
Dung
Thiếu
chuyên
sâu
Trước
hết,
tiến
trình
này
nhằm
tăng
sức
hấp
dẫn
đầu
tư
trong
khu
vực
và
từ
khắp
thế
giới,
tăng
sức
cạnh
tranh
của
hàng
hóa
có
xuất
xứ
ASEAN,
tiến
đến
Cộng
đồng
kinh
tế
ASEAN
(AEC)
từ
ngày
cuối
của
năm
2015
và
một
khối
thị
trường
thống
nhất
theo
nghĩa
như
mô
hình
thương
mại
của
EU.
Đồng
bằng
sông
Cửu
Long
(ĐBSCL)
nằm
ở
trung
tâm,
ở
trái
tim
xanh
của
ASEAN,
rất
có
triển
vọng
phát
triển,
nếu
hạ
tầng
giao
thông,
nhất
là
đường
sông
và
khả
năng
tiếp
cận
cảng
biển
sâu
nhanh
hơn,
có
hạ
tầng
logistics
kết
nối
tốt
với
biển
và
với
Campuchia
để
sau
này
vận
chuyển
bằng
đường
sắt
thẳng
tới
Singapore,
Thái
Lan,
phía
Nam
Myanmar,
xuyên
Lào
và
nối
được
mạng
lưới
đến
thị
trường
rộng
lớn
Trung
Quốc.
Thách
thức
chính
cũng
đang
nằm
ở
cấu
trúc
kinh
tế
vùng
quá
tương
đồng
với
các
nước
láng
giềng,
nhưng
thiếu
sự
chuyên
sâu,
thiếu
cả
phân
công
lao
động
theo
chiều
sâu,
thiếu
các
giải
pháp
đồng
bộ
và
khoa
học
để
bảo
vệ
môi
trường
nhằm
tạo
ra
các
sản
phẩm
độc
đáo,
chất
lượng,
ứng
dụng
và
phát
triển
một
nền
công
nghệ
chế
biến
sau
thu
hoạch
phù
hợp
với
các
điều
kiện
tự
nhiên,
thổ
nhưỡng
và
khí
hậu
ĐBSCL.
Đây
là
thách
thức
tự
thân
mà
không
ai
giải
quyết
thay
người
Việt
Nam
được.
Công
nghệ
có
thể
mua
được,
nhưng
vốn
thì
sẽ
chảy
vào
chỗ
đất
lành
chim
đậu.
Nghĩa
là
với
tình
hình
hiện
nay,
nếu
không
có
chiến
lược
xúc
tiến
thương
mại,
đầu
tư
và
cả
du
lịch
cho
phù
hợp,
thì
tỷ
lệ
đầu
tư
trực
tiếp
từ
nước
ngoài
sẽ
vẫn
rất
thấp
(dưới
3%),
không
thu
hút
được
tiềm
năng
lớn
lao
từ
các
quốc
gia
và
lãnh
thổ
thiếu
đất
và
dư
tiền
như
Nhật,
Hàn
Quốc,
Đài
Loan,
Hồng
Kông
và
Singapore
theo
trục
Đông-Bắc
Tây-Nam.
Một
điển
hình
để
nêu
bật
thách
thức
là
gạo
Campuchia
đã
có
chất
lượng
cao,
có
giá
bán
cao,
đã
có
được
thị
phần
gạo
ở
ĐBSCL
cho
dù
họ
chỉ
mới
có
khả
năng
xuất
khẩu
khoảng
1
triệu
tấn
gạo
trong
năm
qua.
Logistics
cảng
biển
và
đường
sông
ở
Campuchia
và
Thái
Lan
không
bằng
ở
miền
Nam
Việt
Nam.
Hạt
gạo
Việt
Nam,
với
hàng
trăm
chủng
loại
và
dễ
bị
pha
tạp,
dù
năng
suất
đã
tăng
rất
cao,
nhưng
giá
trị
vẫn
thuộc
loại
rất
thấp
trên
thị
trường
thế
giới
(chỉ
hơn
được
Pakistan,
nhưng
cũng
đồng
nghĩa
là
khó
cạnh
tranh
xa
bờ
được,
khó
vươn
tới
Trung
Đông
và
Tây
Phi
theo
hướng
phát
triển
thị
trường
lâu
dài
và
bền
vững).
Đến
năng
suất,
cơ
cấu
nhân
lực
và
hàng
hóa
Một
thí
dụ
thứ
hai
là
ngành
mía
đường.
Hiện
nay
bốn
trong
11
nhà
máy
đường
ở
ĐBSCL
đang
đứng
trước
nguy
cơ
phá
sản,
vì
quy
mô
nhỏ
đến
mức
không
thể
cạnh
tranh
về
giá
thành,
chưa
nói
đến
giống
và
kỹ
thuật
canh
tác.
Nếu
giá
thành
chúng
ta
cao
gấp
đôi
giá
đường
từ
Lào
và
Thái
Lan
thì
số
lượng
đường
cần
xuất
khẩu
là
200.000
tấn
trong
tổng
số
5
triệu
tấn
giao
dịch
xuất
khẩu
của
thế
giới
sẽ
bán
cho
ai?
Nếu
chế
biến
thành
ethanol
mà
giá
xăng
dầu
đang
giảm
mạnh
như
hiện
nay
thì
xem
như
lấy
trầm
làm
củi.
Năng
suất
đường
cát
của
chúng
ta
đang
khoảng
5,47
tấn/héc
ta,
trong
khi
Úc
đạt
gần
12
tấn/héc
ta.
Rõ
ràng
là
kỹ
thuật
và
công
nghệ,
cũng
như
quy
hoạch
tối
ưu,
thông
minh
và
hướng
tới
thị
trường
là
rất
quan
trọng.
Bên
cạnh
đó,
việc
chuyển
đổi
cấu
trúc
nhân
lực
trong
nông
nghiệp
cần
được
xác
định
là
một
mục
tiêu
trung
hạn.
Một
nông
dân
ở
Úc
nuôi
được
150
người,
còn
ở
Việt
Nam
thì
sao?
Và
tình
trạng
70%
dân
số
“sống”
bằng
nông
nghiệp
có
phải
là
một
thách
thức
phát
triển
hiện
đại
không?
Tới
hôm
nay,
97,6%
các
dòng
thuế
đã
chuyển
về
0,
thách
thức
sẽ
chuyển
mạnh
về
cơ
cấu
hàng
hóa
bạn
hàng
ASEAN,
nơi
có
600
triệu
dân
và
đang
tham
gia
khoảng
25%
kim
ngạch
nhập
khẩu
vào
nước
ta.
Cần
chiến
lược
mới
Nói
đến
thách
thức
thì
cũng
phải
nghĩ
đến
cơ
hội.
Việc
đầu
tư
của
tập
đoàn
Hoàng
Anh
Gia
Lai
ở
Lào
và
Campuchia
trong
lĩnh
vực
nông
nghiệp
là
một
thí
dụ
có
thể
xem
là
thành
công,
nhưng
chưa
được
nhân
rộng.
AFTA
còn
chú
trọng
đến
mảng
dịch
vụ
và
thương
mại
nội
khối.
Nhưng
dịch
vụ
thì
chúng
ta
có
gì?
Du
lịch
chẳng
hạn,
kết
hợp
với
kinh
tế
nông
thôn
như
thế
nào?
Và
với
tình
trạng
hai
phần
ba
doanh
số
buôn
bán
trong
khu
vực
là
với
Singapore
thì
bài
toán
hội
nhập
rất
cần
một
chiến
lược
mới,
cấu
trúc
mới,
hạ
tầng
theo
kiểu
mới,
dòng
vốn
mới
và
nguồn
nhân
lực
chất
lượng
cao.
Nói
tóm
lại,
thách
thức
AFTA
đối
với
nông
sản
ĐBSCL
là
những
thách
thức
nội
tại
đã
có
từ
lâu,
và
nếu
không
giải
quyết
phù
hợp
bằng
một
chiến
lược
và
quy
hoạch
khôn
ngoan
thì
vựa
nông
sản
ở
ĐBSCL
không
đem
lại
giá
trị
gia
tăng
và
chỗ
đứng
xứng
đáng
trên
thị
trường,
không
thể
đem
lại
sự
phồn
vinh
cho
người
nông
dân.