Khởi nghiệp tỉ đô ở tuổi lục tuần

Nếu hiểu người đàn ông tóc bạc 60 tuổi này sẽ dễ nhận thấy bồi bàn và startup là hai hiện thân của vị doanh nhân thành đạt. Nghề bồi bàn nhắc ông về một thời quá khứ, còn startup khơi dậy trong ông một hiện tại đang làm và cả tương lai phía trước. 



 
Ông Nguyễn Thanh Mỹ đang tiếp khách đến thăm nhà máy của ông (Ảnh: Hoàng Lan)
 
Tốt nghiệp năm 1978 ở Sài Gòn, thấy đời chẳng khá lên được, ông tìm đường đi nước ngoài, đến Canada. 12 năm ở xứ người, ông phải mưu sinh bằng rửa chén, phụ bếp, làm bồi... Trong một lần vãn khách, cô hầu bàn nữ tên Nhàn hỏi về ước mơ của anh hầu nam tên Mỹ, ông hồn nhiên trả lời “sẽ về Trà Vinh mở công ty”. Bà Nhàn, giờ là vợ ông, ngược lại quả quyết: sẽ không rời Canada nửa bước.
 
Ý chí vươn lên của ông không ai ngăn được. ông đi học suốt trong bảy năm, hết kỹ sư đến thạc sĩ, rồi tiến sĩ. Lần lượt ông làm cho các hãng danh tiếng từ IBM, Sun Chemical đến Kodak. Ở đó ông là người giữ hàng trăm bằng sáng chế mà chỉ nội số tiền bản quyền thôi mỗi năm cũng đem về cho ông mấy triệu đôla.
 
Thành danh ở nước ngoài nhưng, khối óc không ngủ yên của ông đã thúc đẩy ông về. Thế là, gác lại “giấc mơ Canada”, năm 2004, ông về Việt Nam thực hiện giấc mơ Việt. Ôm hàng chục triệu USD, lại đầu tư vào công nghệ cao, không phải ở Sài Gòn mà lại chọn vùng khỉ ho cò gáy là Trà Vinh, vùng đất thuộc dạng nghèo nhất nước, để lập nghiệp. Bạn bè bảo ông điên, khuyên can không được, đành tặc lưỡi: để xem ông “thọ” được mấy ngày.
 
Thế mà ông vẫn thọ và sống khoẻ đến ngày nay. Doanh thu Mỹ Lan cứ hàng chục triệu USD, lợi nhuận hàng trăm tỉ đồng mỗi năm, ông càng khoẻ tợn. Ông ví von sống và kinh doanh ở Canada giống như đang ở môi trường nước ngọt, còn ở Việt Nam là nước mặn. Cho nên, để phù hợp, ông tạo ra một vùng nước lợ để thích nghi và tồn tại.
 
Khởi nghiệp tuổi 60
 
Đùng một cái, ở tuổi 60, ông “nhường” lại Mỹ Lan cho vợ mình, ra cù lao Long Trị, vùng đất tách biệt với đất liền trên dòng sông Cổ Chiên, để khởi nghiệp. Ở đó, ông cùng đội ngũ nhân viên trẻ ủ mưu về các dự án nông nghiệp thông minh, công nghệ cao. Bữa lên Sài Gòn, ông Mỹ và bà Nhàn tay xách nách mang một số sản phẩm đã ra lò, nào phân bón thông minh, ổ khoá thông minh, đồng hồ nước. Tất cả đều thông minh, ứng dụng điện toán đám mây, dùng smartphone điều khiển... Ông bảo, startup của mình đã qua rồi giai đoạn giông bão, đang trụ vững để chuẩn bị cho một giai đoạn tăng tốc, đột phá trên con đường giá trị tỉ đô. Từ vùng đất nghèo nhất thế giới đó, ông đang thực hiện giấc mơ công nghệ cao nhất thế giới.
 
Nhưng điều ông mang đến lớn hơn là “kho tàng ngàn tỉ”. Ông chỉ vào cái đầu mình, bảo đấy là gia tài người mẹ dành cho bất kỳ ai. “Khối óc, sự sáng tạo của con người tôi định giá lên tới 1.000 tỉ đồng. Nhưng gia tài của mẹ đó đang bị con người lãng quên. Ông luôn nhấn mạnh: “Cơ hội luôn ở quanh ta, vấn đề là có nắm bắt và tận dụng được hay không” mà thôi.
 
Khởi nghiệp, ở người đàn ông này, luôn là một từ “máu lửa”. Ông có thể nói hàng giờ, hàng ngày, với bất kỳ ai, không thấy chán. Lúc mới về, khái niệm khởi nghiệp với ông phải là các công nghệ lớn, đột phá, thay đổi thế giới, những thứ mà từ Apple, Google, Facebook, Uber... đang tạo nên, và giá trị phải lên tới hàng tỉ USD. Hai người bạn trẻ từ Hà Nội đang điều hành một startup mà trong một dịp tình cờ ông biết đến. Thế là bay ra thăm thú, cảm kích trước tinh thần khởi nghiệp như thuở còn trai tráng của mình, trong tầng hầm... say mê không biết tháng ngày. Duyên may chưa đến để hai bên hợp tác, nhưng chẳng hề gì, ông Mỹ dường như đang tìm lại cho mình một tuổi trẻ “đầy khát khao, đầy dại khờ”, như câu nói của thiên tài Steve Jobs mà ông ưa trích dẫn.
 
Trả lời phỏng vấn TGTT trong một studio nhỏ ở 163 Pasteur, quận 3, toàn bộ tấm áo ông ướt sũng dù phòng có máy lạnh, nhưng sự say sưa vẫn không dừng nhịp. Bà Nhàn, vợ ông, người mới từ Canada về “tiếp quản” Mỹ Lan, để cho ông yên tâm khởi nghiệp, giải thích, do đã quen sống ở Canada nơi có thời tiết giá lạnh, nên không chịu nóng được. Bà bảo, ngôi nhà ở Việt Nam của hai vợ chồng, “lúc nào cũng phải để máy lạnh ở 20 độ C”.
 

TS Hồ Quang Cua: Anh Mỹ là con người đáng quý, đáng tin   Gặp anh Mỹ trong một cuộc thảo luận nhóm, tôi mời anh ấy về thăm Sóc Trăng, thăm phòng thí nghiệm và thăm ruộng trồng lúa ST. Anh ấy đi liền, lặn lội xem kỹ rồi thiết tha mời tôi về khu công nghiệp mới anh đang đầu tư. Tôi đi thăm trọn hai buổi, cứ đi theo nghe anh giới thiệu, dẫn dắt tận tình mà… kinh ngạc. Thiệt đáng phục quá sức. Anh Mỹ là nhà khoa học – doanh nhân siêu đẳng. Tôi dám nói vậy, sau khi tận mắt nhìn và đối chiếu với những công trình nông nghiệp khác.   Anh Mỹ giỏi! Nói gọn vậy thì không rõ. Trước nhất là một người có tầm nhìn. Muốn làm cái gì thì đào sâu, nghiên cứu kỹ, xong là hành động quyết liệt. Có kiến thức, có tài chính, có tài tổ chức, nói tới đâu làm tới đó, không khua, không nổ gì hết. Tôi là nhà nghiên cứu và làm nông kiên trì nhưng là kiểu con nhà nghèo. Thấy anh ấy đầu tư “rần rần” mấy dây chuyền máy nhập của Mỹ, Đức, Nhật… mà lạnh xương sống. Hỏi máy này bao nhiêu thì nào là máy này 6 triệu đô, máy kia, 5 triệu đô, dây chuyền này 15 triệu đô... Làm phân bón thông minh, anh ấy đang xây nhà máy, bắt đầu với cơ sở thiết kế 100.000 gói/ngày và đã qua hai cấp sản xuất thử (pilot). Làm dây chuyền cơm gói thì phải có đủ băng chuyền nấu cơm công nghiệp, máy hấp cơm, máy đóng gói và còn làm bao bì thực phẩm năm lớp để giữ được gạo nguyên vẹn nửa năm trời. Tôi thấy con người này đáng quý quá, thấy việc hay là làm đến cùng với tấm lòng vì quê nhà. Thấy anh làm cứ như là… đầu tư mạo hiểm nhưng kỳ thực anh ấy quá kinh nghiệm, và đã tính toán kỹ lưỡng...

 
 
Tờ giấy trắng trong vùng nước lợ
 
Tất cả đều công nghệ cao, nhưng lại chọn khu “khỉ ho cò gáy”, thậm chí là “cù lao”, vậy ông lấy đâu ra nhân lực để làm?
 
Một lần, ông kể, ông từ cù lao Long Trị đi phà về. Quần đùi, áo thun, dép lê. Bên cạnh ông là một cô bé còn rất trẻ, chỉ độ đôi tám, tai đeo phone đang gật gù nghe nhạc. Bắt chuyện mới biết cô bé đi thăm chị mình. Hỏi đã đi làm đâu, cô trả lời chưa. “Thế cháu muốn làm ở Mỹ Lan không”. “Dạ muốn, nhưng công ty đó to lắm, khó lắm”. “Bạn chú là giám đốc, để chú viết thư cho”. Thế là, lấy giấy bút, viết mấy dòng, rồi căn dặn, ngày mai, giờ đó, cứ đến chỗ bảo vệ nộp đơn và tờ giấy này, “thế nào cũng được nhận”.
 
Sáng hôm sau, ông Mỹ làm việc như thường lệ, và cố ý chờ đợi. Quá giờ chừng 30 phút, chưa thấy ai gọi lên, sốt ruột, ông xuống bảo vệ hỏi. Quả nhiên, cách đó nửa tiếng có một cô gái đạp xe đến nộp hồ sơ, rồi quay về, nhưng không dám gọi báo ông. Từ số điện thoại, ông gọi lại, mời lên phòng làm việc. Trong sự trố mắt ngạc nhiên của cô bé, ông cười: “Chú là tổng giám đốc của công ty này đấy”. Và từ chỗ không biết gì, cô bé bây giờ là trưởng của một dây chuyền công nghệ cao trong Mỹ Lan.
 
Quan điểm tuyển dụng của ông chủ Mỹ Lan rất lạ. Chỉ tuyển những người không biết gì. Như trường hợp của cô gái trên ông bảo điều quan trọng là nhân cách, là chữ tín. Ông bảo chỉ tuyển những người giống như tờ giấy trắng,“vì về viết lên kiến thức dễ hơn”. Bây giờ, ông thay đổi quan điểm một chút: chỉ tuyển những ai có kinh nghiệm dưới một năm.
 
Vậy ông viết gì lên những tờ giấy trắng đó?
 
Thật ngạc nhiên, điều đầu tiên ông dạy nhân viên là cách sử dụng... toilet, từ cách ngồi đến lau sạch bồn rửa mỗi lần đi vệ sinh, rồi đến nếp ăn, nếp nghỉ. Đó chính là bài học làm người mà bất kỳ “môn sinh” nào “nhập môn” Mỹ Lan cũng đều phải trải qua. Sau đó mới là nghề. 500 nhân viên Mỹ Lan đều thế.
 
Tiếng tăm của ông Việt kiều Nguyễn Thanh Mỹ khiến rất nhiều người ngưỡng mộ. Dù là doanh nghiệp ở Trà Vinh, nhưng ông lại được mời làm chủ tịch LBC Mekong, câu lạc bộ Doanh nghiệp dẫn đầu gồm các doanh nghiệp lớn từ bốn tỉnh An Giang, Bến Tre, Cần Thơ và Đồng Tháp. Ở đó, ông trở nên thân thiết với ông Lê Minh Hoan, bí thư Tỉnh uỷ Đồng Tháp, và thường trao đổi rất nhiều vấn đề, trong đó có khởi nghiệp. Trong một lá thư thân tình, ông Hoan nêu vấn đề về một quỹ đầu tư mạo hiểm cho startup. Ông Mỹ cho rằng một quỹ mạo hiểm như vậy không phải là việc của Nhà nước, thay vào đó “đầu tư cho startup nên để Việt kiều nước ngoài làm cho lúc này”, vì “họ có kinh nghiệm và khách quan hơn”.
 
“Thay vì lập quỹ đầu tư mạo hiểm cho startup, Nhà nước nên có quỹ hỗ trợ startup đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ và bớt thuế cho các chi phí nghiên cứu giống như Canada và Singapore đã và đang làm”.