Tại
thôn
BơLiêng,
xã
Ating,
huyện
Đông
Giang,
Quảng
Nam
có
một
ngôi
nhà
mồ
(Ping)
của
người
Cơtu
có
thể
coi
là
“độc
nhất
vô
nhị”.
Một
tác
phẩm
điêu
khắc
đặc
sắc
trên
gỗ,
rất
hiếm
hoi
còn
sót
lại…
Đi
tìm
nghệ
nhân
tạo
dựng
nhà
mồ
Nếu
ai
đó
lần
đầu
tiên
nhìn
thấy
ngôi
nhà
mồ
bằng
gỗ
đã
bạc
màu
thời
gian
với
những
hình
thù
được
điêu
khắc,
chạm
trổ
tinh
vi
trên
mảnh
đất
Đông
Giang
này
sẽ
không
khỏi
ngạc
nhiên
trầm
trồ
thán
phục.
Cứ
nghĩ
người
tạo
nên
tuyệt
tác
ấy
phải
là
một
vị
cao
niên,
nhưng
thật
bất
ngờ
khi
chủ
nhân
của
ngôi
nhà
mồ
ấy
lại
là
một
chàng
trai
Cơtu
còn
khá
trẻ.
Anh
tên
Bríu
Ngà,
là
trưởng
thôn
BơLiêng,
sinh
năm
1962,
có
thân
hình
vạm
vỡ,
da
ngăm
đen,
tóc
xoăn,
sở
hữu
bộ
râu
rất
hoang
dã,
đã
có
vợ
và
hai
con.
Anh
bắt
đầu
câu
chuyện
bằng
một
lời
kể:
“Để
trẻ
em
làng
mình
có
chỗ
học
hành
khang
trang
hơn,
rộng
rãi,
sạch
đẹp
hơn,
mình
đã
tự
nguyện
hiến
đất
xây
trường”.
Rồi
anh
“khoe”
ngay
với
chúng
tôi
tờ
giấy
khen
của
xã
ATing
vì
việc
làm
ý
nghĩa
ấy.
Anh
còn
bảo
đã
bàn
với
vợ
sẽ
tiếp
tục
hiến
khu
đất
cao
ráo
bên
nhà
để
làm
một
nhà
Gươl
bề
thế
cho
thôn
(Nhà
Gươl
là
nhà
truyền
thống
cộng
đồng
của
người
Cơtu).
Trở
lại
với
câu
chuyện
làm
nhà
mồ,
lắng
nghe
anh
kể
đã
thấy
lắm
công
phu.
Ngôi
nhà
mồ
này
anh
làm
để
báo
hiếu
bố
vợ
của
mình,
già
Đinh
Văn
Đen.
Để
làm
nên
tuyệt
tác
ấy,
một
mình
anh
đã
hì
hục
với
cái
rìu,
cái
rựa,
con
dao…
ngót
nghét
2
năm
trời.
Nhà
mồ
làm
xong,
5
năm
sau
thì
bố
vợ
anh
qua
đời.
“Đám
ma
ông
cụ
to
lắm,
kéo
dài
đến
cả
tuần,
làm
thịt
trâu,
bò,
heo,
gà…
tổng
chi
phí
hơn
60
chục
triệu
đồng”.
Cũng
từ
đó
anh
thành
nổi
tiếng
-
người
con
rể
hiếu
thảo
và
một
nghệ
nhân
chế
tác
nhà
mồ.
Năm
2006,
Bríu
Ngà
nhận
được
bằng
khen
của
Viện
Bảo
tàng
dân
tộc
học
Việt
Nam
vì
đã
có
thành
tích
tham
gia
trình
diễn
các
hoạt
động
bảo
tồn,
phát
huy
các
di
sản
văn
hoá
vật
thể
và
phi
vật
thể.
Tác
phẩm
nhà
mồ
Cơtu
(Ping
Blâng)
do
anh
chủ
công
tạo
dựng
nửa
năm
trời
và
đã
hoàn
thành
tháng
11/2005,
hiện
đang
được
trưng
bày
tại
Hà
Nội.
Nghệ
nhân
Bríu
Ngà
với
bằng
khen
của
Bảo
tàng
Dân
tộc học
Việt
Nam
Độc
đáo
điêu
khắc
trên
Ping
Ngôi
nhà
mồ
bằng
gỗ
trai,
gỗ
trẹ
của
già
Đinh
Văn
Đen
do
bàn
tay
vàng
của
Bríu
Ngà
điêu
khắc
nằm
trên
triền
đồi
ven
đường
là
tác
phẩm
độc
đáo
trong
kết
cấu,
là
sự
tinh
xảo
trong
từng
đường
nét
chạm
khắc.
Nhà
mồ
cao
chừng
2,5m,
rộng
3,5m,
dài
4m;
gồm
6
cột,
2
giữa
cao
để
đỡ
nóc,
4
cột
còn
lại
đỡ
2
mái
trước
và
sau.
Trên
nóc
là
cây
gỗ
dài
nguyên
khối,
chính
giữa
là
hình
chạm
lộng,
thoạt
nhìn
giống
như
một
bông
sen
nở
nhưng
nhìn
kỹ
là
3
cặp
đầu
chim
T.ring
quay
đầu
về
hai
hướng
(chim
T.ring
là
hoạ
tiết
quen
thuộc
trong
điêu
khắc
của
người
Cơtu).
Kế
đến
là
đôi
rồng
uốn
lượn,
ngoài
cùng
là
2
tượng
đầu
trâu
vươn
ra
2
bên
nóc
nhà
mồ.
Một
tác
phẩm
nghệ
thuật
thực
thụ
Mặt
trước
của
thân
cây
gỗ
được
chạm
2
con
kì
đà
châu
đầu
vào
1
mặt
dơi
cách
điệu
đặt
chính
giữa.
Mỗi
mái
trước
và
sau
nhà
mồ
được
lợp bằng
7
tấm
gỗ
để
dọc
ghép
lại
với
nhau
và
cố
định
bởi
3
thanh
gỗ
chạm
theo
hình
ngọn
rau
dớn
đặt
nằm
ngang
cách
đều.
2
đầu
kèo
phía
trước
tạc
hình
đầu
trâu
chúi
đầu
xuống
đất.
Bên
trong
Ping
gồm
có
3
phần
tách
rời
nhưng
được
đặt
khăng
khít
liên
hoàn
với
nhau.
Phía
trước
nhà
mồ
là
khám
thờ
để
nồi
hương,
bát
nước
là
nơi
đặt
mâm
cơm
cúng
ma.
Bên
trong
nhà
mồ
đặt
1
cái
cáng
khiêng
hòm
người
đã
khuất.
Bên
trong
cáng
khiêng
là
hòm
chứa
thi
thể.
Đặc
biệt
trên
Kơdiêu
được
tạc
rất
nhiều
tượng
người
(tượng
ngồi
khóc,
tượng
người
đánh
chiêng,
thổi
kèn,
dâng
rượu…)
ngoài
ra
Kơdiêu
còn
chạm
lộng
khá
nhiều
những
hình
thù
vô
cùng
tinh
xảo
như
hình
2
trâu
húc
nhau,
2
người
cưỡi
ngựa,
trăn,
rắn,
chim
muông
và
nhiều
hình
thù
hoa
lá…
Tất
cả
được
tô
vẽ
bằng
những
màu
sắc
tự
nhiên
làm
ra
từ
cây
lá
trên
rừng.
Gìn
giữ
cho
muôn
đời
sau
Nhà
mồ
(Ping)
là
một
phần
đặc
sắc
trong
di
sản
văn
hoá
mang
tín
ngưỡng
dân
gian
gắn
với
tập
tục
tang
ma
của
người
Cơtu.
Ping
còn
là
một
tác
phẩm
điêu
khắc
tạo
hình
độc
đáo kết
hợp
với
nghệ
thuật
trang
trí
mang
dấu
ấn
rất
riêng
của
dân
tộc
vùng
cao
Quảng
Nam.
Nhưng
dẫu
độc
đáo
và
tinh
xảo
đến
đâu
thì
cuối
cùng
cũng
bị
hư
hỏng
trước
sự
khắc
nghiệt
của
thời
gian.
Vì
vậy
việc
gìn
giữ,
tôn
tạo
nhà
mồ
ngay
chính
trên
mảnh
đất
mà
người
dân
Cơtu
sinh
sống
để
tuyên
truyền
nhắc
nhở
con
cháu
Cơtu
về
truyền
thống,
về
nét
đẹp
trong
văn
hoá
của
dân
tộc
mình
là
việc
làm
cần
thiết
và
cấp
bách.
Một
ngôi
nhà
mồ
truyền
thống
của
người
Cơtu
-
một
ngôi
nhà
mồ
được
coi
là
cổ
nhất
của
người
Cơtu.
thu
hút
cả
du
khách
nước
ngoài.
Ông
Ploong
Chiến
-
Chủ
tịch
xã
ATing
(Đông
Giang
-
Quảng
Nam)
-
cho
biết:
“Nhà
mồ
truyền
thống
của
người
Cơtu
làm
bằng
gỗ
như
vậy
hiện
nay
không
còn
nhiều
và
những
nghệ
nhân
biết
chế
tác
cũng
rất
hiếm.
Việc
gìn
giữ
cũng
như
việc
đào
tạo
những
nghệ
nhân
kế
cận
là
vô
cùng
cần
thiết
nhằm
giữ
gìn
nét
đặc
sắc
trong
văn
hoá
Cơtu.
Tuy
nhiên
cái
khó
vẫn
là
sự
ý
thức
văn
hoá
của
người
dân
bởi
nhà
mồ
hiện
nay
của
người
Cơtu
đã
theo
trào
lưu
hiện
đại…”.
|