BỆNH
GIỜI
ĂN:
ĐÃ
CÓ
THUỐC
NGỪA
Thứ
ba
-
08/05/2012
03:56
Bệnh
shingles
(phát
âm
“shing-gơlz”),
còn
có
tên
herpes
zoster
(tiếng
Việt,
có
người
gọi
bệnh
zona,
bệnh
giời
ăn),
là
một
bệnh
da
hay
xảy
ra.
Riêng
tại
Mỹ,
Trung
tâm
Kiểm
soát
và
Phòng
ngừa
Tật
bệnh
(CDC)
ước
lượng
mỗi
năm
có
khoảng
600.000
đến
1
triệu
trường
hợp
bệnh
shingles.
Bệnh
đặc
biệt
chỉ
tấn
công
một
vùng
da
của
cơ
thể
phụ
trách
bởi
một
dây
thần
kinh
cảm
giác.
Trong
suốt
cuộc
đời,
shingles
sẽ
đến
thăm
10-20%
chúng
ta.
Trẻ
không
tha,
già
không
thương,
nó
đến
thăm
cả
trẻ
lẫn
già,
song
càng
lớn
tuổi,
ta
càng
dễ
bị
nó.
Trẻ
em
dưới
2
tháng
nếu
nổi
trái
rạ,
sau
dễ
bị
shingles
hơn
các
trẻ
khác.
Vì
hai
bệnh
trái
rạ
và
shingles
gây
do
cùng
một
loại
siêu
vi
trùng
(virus).
Siêu
vi
trùng
này
tai
quái
lắm.
Ở
người
nổi
trái
rạ
(hay
“thủy
đậu”,
tên
Mỹ:
“chickenpox”,
“varicella”),
khi
bệnh
khỏi,
các
siêu
vi
trùng
gây
bệnh
không
chịu
ra
khỏi
cơ
thể
người
bệnh.
Chúng
theo
những
thần
kinh
dẫn
truyền
cảm
giác
dưới
da
(cutaneous
nerves),
đi
ngược
vào
các
hạch
thần
kinh
nằm
phía
sau
cột
sống.
Chúng
ẩn
thân,
chờ
thời
tại
các
hậu
cứ
này.
Một
lúc
nào
đó,
lại
rủ
nhau
dạo
chơi,
đi
dọc
theo
thần
kinh
dẫn
truyền
cảm
giác
ra
ngoài
da,
gây
một
hình
thức
bệnh
khác
gọi
là
“shingles”,
tạo
những
bọc
nho
nhỏ
mọng
nước,
rất
đau
ở
một
bên
đầu,
một
bên
thân,
một
bên
tay
hay
chân.
Đặt
tên
Việt
cho
shingles
là
bệnh
“giời
cắn”
dễ
hiểu
hơn
chăng?
Như
vậy,
shingles
gây
do
các
siêu
vi
trùng
trái
rạ,
từ
các
hạch
thần
kinh
trong
cơ
thể
người
trước
từng
nổi
trái
rạ,
ra
ngoài
da
dạo
chơi
(có
khi
2-3
lần
trong
suốt
cuộc
đời
người
bệnh).
Thế
nên,
siêu
vi
trùng
gây
bệnh
được
đặt
tên
“varicella
zoster
virus”,
vừa
gây
bệnh
trái
rạ
(varicella),
vừa
gây
bệnh
“giời
cắn”
(shingles
hay
herpes
zoster).
Bệnh
hiếm
khi
lây
trực
tiếp
từ
người
bệnh
sang
người
khác.
Các
vị
có
tuổi
hay
bị
shingles
hơn
người
trẻ,
do
cơ
chế
kháng
cự
(immunologic
function)
của
cơ
thể
ta
giảm
dần
theo
tuổi
tác,
không
đủ
sức
cản
trở,
ngăn
cấm
những
siêu
vi
trùng
trái
rạ
từ
các
hạch
thần
kinh,
ra
dạo
chơi
ngoài
da.
So
với
người
trẻ,
các
vị
có
tuổi
cũng
hay
đau
lâu
hơn,
sau
khi
các
vết
shingles
trên
da
đã
lành.
Thuốc
steroid:
Ở
Mỹ,
thuốc
steroid
hay
được
dùng
là
Prednisone,
do
Prednisone
ít
độc
hơn
các
thuốc
steroid
khác,
lại
dễ
dùng.
Thuốc
steroid
cũng
có
tác
dụng
làm
giảm
đau
trong
giai
đoạn
shingles
cấp
tính.
May
ra,
thuốc
còn
ngừa
được
cái
đau
kéo
dài
sau
này,
tuy
điều
này
chưa
ai
dám
quyết.
Có
lẽ
nên
dùng
thuốc
steroid
cho
các
vị
trên
50
tuổi,
vì
các
vị
ấy
hay
đau
lâu
hơn
người
trẻ.
Quyết
định
dùng
thuốc
steroid,
ta
nên
dùng
sớm,
khi
các
mụn
shingles
mới
xuất
hiện,
và
dùng
lâu
đủ
trong
3
tuần.
Ngoài
ra,
các
thuốc
chống
đau
cũng
cần
được
dùng
để
chữa
đau
khi
bị
shingles.
Một
số
trường
hợp,
bác
sĩ
chích
thuốc
tê
vào
những
vùng
đau,
hoặc
vào
những
hạch
thần
kinh
(stellate
ganglion
block),
có
khi
vào
cả
màng
epidural
của
cột
sống
(epidural
block)
để
giúp
người
bệnh
bớt
đau.
Bệnh
shingles
hay
xảy
ra,
lại
kinh
thế,
liệu
có
ngừa
được
không?
Một
tài
liệu
cho
biết,
những
người
chưa
từng
nổi
trái
rạ,
tức
chưa
bao
giờ
nhiễm
siêu
vi
“varicella
zoster”,
nếu
chích
ngừa
trái
rạ,
sau
sẽ
ít
bị
shingles
hơn
người
trước
đã
nổi
trái
rạ.
Thành
thử,
đây
là
một
cách
tốt
để
ngừa
trái
rạ,
và
cả
shingles
sau
này.
Nay
chúng
ta
có
thêm
thuốc
Zostavax
dùng
cho
các
vị
60
tuổi
trở
lên,
có
thể
ngừa
shingles,
hoặc
bệnh
nếu
vẫn
xảy
ra,
cũng
nhẹ
hơn.
Triệu
chứng
Shingles
thường
diễn
tiến
qua
2
giai
đoạn:
1.
Giai
đoạn
trước
khi
nổi
mụn
(preeruptive
phase):
4-5
ngày
trước
khi
trên
da
xuất
hiện
những
mụn
gây
do
shingles,
bạn
thấy
đau,
ngứa,
hoặc
có
cảm
giác
như
phỏng
ở
chỗ
sắp
xuất
hiện
những
mụn
shingles.
Có
khi
bạn
đau
dữ
lắm,
khiến
bác
sĩ
ngỡ
bạn
bị
những
bệnh
nguy
hiểm
như
viêm
màng
phổi
(pleurisy),
chết
cơ
tim
cấp
tính
(myocardial
infarction,
nôm
na
là
heart
attack),
nhức
đầu
một
bên
migraine
(migraine
headache),
hoặc
các
bệnh
nguy
hiểm
trong
bụng.
Cho
đến
lúc
những
vết
shingles
xuất
hiện,
bác
sĩ
mới
thở
phào
nhẹ
nhõm,
xoa
tay:
“À,
shingles”.
Trong
giai
đoạn
“đau
mà
chưa
thấy
kẻ
thù”,
bị
cắn
đến
chẩy
nước
mắt,
nếu
bạn
tả
kỹ
vùng
đang
đau,
may
ra
bác
sĩ
sẽ
nghĩ
đến
shingles.
Từ
tủy
sống
(spinal
cord)
nằm
phía
sau
cột
xương
sống
(spine),
tỏa
ra
một
hệ
thống
thần
kinh
cảm
giác
đi
khắp
cơ
thể,
song
song
với
hệ
thống
thần
kinh
vận
động.
Hệ
thần
kinh
vận
động
điều
khiển
sự
hoạt
động
của
các
bắp
thịt
và
nhiều
cơ
quan.
Còn
hệ
thần
kinh
cảm
giác
có
nhiệm
vụ
dẫn
truyền
cảm
giác
từ
các
cơ
quan
về
tủy
sống
(rồi
từ
tủy
sống,
sẽ
có
những
thần
kinh
khác
tiếp
nối,
dẫn
truyền
cảm
giác
lên
óc).
Hai
hệ
thống
thần
kinh
cảm
giác
và
vận
động
làm
việc
phối
hợp,
nhịp
nhàng.
Các
thần
kinh
cảm
giác
của
da
chia
nhau
phụ
trách
việc
dẫn
truyền
cảm
giác
từ
da
về
tủy
sống.
Khi
siêu
vi
trùng
shingles
ra
dạo
chơi
ngoài
da,
chúng
đi
từng
đàn
theo
sợi
thần
kinh
cảm
giác
(vừa
đi
vừa
gặm
sợi
thần
kinh
nên
gây
đau),
do
đó,
sẽ
chỉ
gây
bệnh
ở
vùng
da
do
thần
kinh
cảm
giác
đó
phụ
trách.
Bệnh
xảy
ra
ở
một
bên
người:
một
bên
đầu,
một
bên
mặt,
một
bên
thân
người,
hoặc
một
tay
hay
chân,
rất
hiếm
khi
ở
cả
hai
bên
người.
Cùng
với
cái
đau
trong
giai
đoạn
“bị
cắn
nhưng
chưa
thấy
ông
giời
đâu
cả”,
có
khi
bạn
cũng
nóng
sốt,
nhức
đầu,
uể
oải,
nổi
hạch
ở
gần
vùng
đau.
Khi
các
triệu
chứng
nóng
sốt,
nhức
đầu,
uể
oải,
nổi
hạch
giảm
dần,
những
bọc
mọng
nước
nho
nhỏ
của
shingles
bắt
đầu
xuất
hiện.
Giai
đoạn
“đau
mà
chưa
thấy
kẻ
thù,
bị
cắn
nhưng
chưa
thấy
ông
giời
đâu
cả”
có
thể
không
xảy
ra,
nhất
là
ở
trẻ
con.
2.
Giai
đoạn
nổi
mụn
(eruptive
phase):
4-5
ngày
sau
khi
bạn
bắt
đầu
cảm
thấy
đau,
“giời”
bỗng
xuất
hiện.
Vùng
đau
trở
nên
đỏ,
sưng.
Trên
một
nền
đỏ,
sưng
như
vậy,
nổi
những
bọc
mọng
nước,
to
nhỏ
khác
nhau.
Nước
trong
các
mụn
này,
đầu
tiên
trong,
nhưng
đục
dần
trong
vòng
3-4
ngày.
Các
bọc
nước
quây
quần,
tụ
tập
với
nhau
thành
từng
nhóm,
tiếp
tục
xuất
hiện
cho
đến
7
ngày
sau.
Rồi
chúng
bể
vỡ,
đóng
vẩy,
lành
dần.
Các
vẩy
rụng
đi
trong
vòng
2-3
tuần
khi
căn
bệnh
rút
lui.
Nếu
chỉ
có
vậy,
vài
tuần
sau,
câu
chuyện
bạn
bị
shingles
đã
thuộc
về
quá
khứ.
Ở
nhiều
người,
nhất
là
các
vị
có
tuổi,
hoặc
các
vị
yếu
sẵn
vì
bệnh
tật,
shingles
ác
hiểm
hơn,
tạo
không
ít
khổ
đau
cho
họ.
Những
chỗ
da
sưng,
đỏ
vì
shingles
rộng
lớn
hơn,
với
nhiều
bọc
mọng
nước
hơn,
dễ
bể
thành
những
bọc
máu.
Da
chỗ
có
shingles
chết
đi
(skin
necrosis),
và
có
thể
nhiễm
trùng,
mưng
mủ.
Da
có
lành,
cũng
đầy
thẹo.
Bệnh
“giời
cắn”
shingles
hay
cắn
mình
ta:
ở
một
bên
lưng
chạy
vòng
ra
phía
trước
ngực
hoặc
bụng
(theo
đường
dây
thần
kinh
cảm
giác,
phát
xuất
từ
tủy
sống
phía
sau
cột
sống,
chạy
vòng
ra
phía
trước),
y
như
bệnh
trái
rạ
cho
nhiều
vết
trái
rạ
ở
mình
hơn
ở
tay
chân.
Nhưng,
trong
nhiều
trường
hợp,
shingles
không
thích
cắn
ở
mình,
mà
cắn
một
bên
đầu
hoặc
một
bên
mặt.
Ngại
nhất
là
khi
nó
cắn
vùng
trán,
và
mũi
gần
mắt.
Vì
nó
có
thể
bò
cả
vào
mắt,
cắn
nát
các
màng
bao
phủ
mắt,
gây
mù.
Người
ta
nhận
thấy
khi
một
bên
mũi
hay
chót
mũi
có
những
vết
thương
gây
do
shingles,
shingles
thường
tạo
những
tổn
thương
nặng
nhất
cho
mắt.
Tại
mặt,
có
dây
thần
kinh
mặt
(thần
kinh
số
7)
gồm
hai
nhánh:
nhánh
cảm
giác
dẫn
truyền
cảm
giác
từ
mặt
về
óc,
nhánh
vận
động
điều
khiển
các
bắp
thịt
mặt.
Có
khi,
siêu
vi
trùng
shingles,
tấn
công
nhánh
cảm
giác
gây
mất
vị
giác
ở
hai
phần
ba
phía
trước
lưỡi,
thừa
thắng
xông
lên,
tấn
công
luôn
cả
nhánh
vận
động
của
dây
thần
kinh
mặt,
làm
liệt
các
bắp
thịt
một
bên
mặt
(Ramsay
Hunt’s
syndrome).
Người
bệnh
mắt
khép
không
kín,
khi
cười,
nụ
cười
không
tròn.
Trong
đa
số
các
trường
hợp,
sau
vài
tuần
hay
vài
tháng,
mặt
sẽ
trở
lại
bình
thường.
Shingles,
nếu
cắn
vùng
bụng
dưới
và
háng
(sacral
zoster),
ngoài
cái
đau,
còn
có
thể
gây
khó
hoặc
bí
tiểu.
Biến
chứng
1.
Đau
lâu
(postherpetic
neuralgia):
Biến
chứng
đau
lâu
khiến
nhiều
người
khổ
sở
nhất.
Cao
tuổi,
dễ
bị
shingles,
lúc
căn
bệnh
bỏ
đi
rồi,
các
mụn
shingles
đã
lành
mặt,
người
có
tuổi
cũng
hay
đau
lâu,
nhiều
tuần,
tháng,
năm
sau
đó.
Người
trẻ
dưới
30
tuổi
ít
khi
đau
lâu
do
shingles.
Ở
tuổi
40,
một
phần
ba
số
người
bệnh
đau
hơn
1
tháng
sau
khi
shingles
đến
viếng.
Lên
đến
tuổi
70,
74%
(ba
phần
tư)
số
người
bệnh
vẫn
còn
đau
sau
1
tháng.
Bệnh
shingles
trên
mặt
dễ
gây
đau
lâu,
và
đau
hơn
là
bệnh
shingles
ở
những
chỗ
khác.
Cơ
chế
gây
đau
lâu
do
shingles
chưa
được
biết
rõ.
Có
vị
hàng
tháng,
hàng
năm
sau
vẫn
đau
dữ
lắm,
ngay
tại
vùng
trước
bị
shingles.
Đau
dữ
dội
(severe),
đau
không
ngớt
(intractable),
đau
phát
mệt
(exhausting).
Đau
mất
cả
ngủ,
ngủ
được
vài
tiếng,
lại
bị
những
cơn
đau
như
dao
đâm,
điện
xẹt
đánh
thức
dậy.
Có
người
tuyệt
vọng,
đi
đến
tự
tử,
nếu
không
được
an
ủi
và
khuyến
khích.
Lắm
khi
bác
sĩ
phải
dùng
đến
thuốc
giảm
đau
có
chứa
chất
nha
phiến
(Tylenol
số
2,
số
3,
Vicodin,
Percocet,
Percodan,
...)
giúp
người
bệnh
bớt
đau.
Các
thuốc
thuộc
nhóm
chống
sầu
buồn
(antidepressants,
như
Elavil,
Pamelor,
Tofranil,
Norpramin),
và
nhóm
chống
kinh
giật
(anticonvulsants,
như
Dilantin,
Tegretol,
Neurontin),
dùng
với
lượng
thấp,
có
thể
phụ
giúp
giảm
đau.
Kem
thoa
Zostrix
chứa
chất
capsicin,
giúp
đa
số
người
bệnh
bớt
đau
khổ
rất
nhiều,
sau
4
tuần
thoa
thuốc
đều
(thoa
3-5
lần
mỗi
ngày,
mua
không
cần
toa
bác
sĩ).
Miếng
dán
chứa
chất
lidocaine
(lidocaine
patches)
cũng
giúp
bớt
đau
tạm
thời
được
4
đến
12
tiếng.
Thỉnh
thoảng,
có
trường
hợp
người
bệnh
đau
quá,
mất
ăn
mất
ngủ,
thuốc
uống,
thuốc
thoa
đều
không
kết
quả,
phải
nhờ
đến
bác
sĩ
giải
phẫu
thần
kinh
(neurosurgeon)
mổ,
để
tách
xẻ
những
sợi
thần
kinh
gây
đau.
Người
đau
lâu
vì
shingles,
rất
cần
những
nâng
đỡ
về
tinh
thần
(emotional
support),
ít
ra
cũng
vài
tháng.
2.
Yếu
bắp
thịt
(muscle
weakness):
5-12%
số
người
bị
shingles
yếu
các
bắp
thịt
vùng
có
vết
shingles.
Do
các
siêu
vi
trùng
shingles,
từ
sợi
thần
kinh
cảm
giác,
chồm
sang
các
dây
thần
kinh
vận
động
gần
đấy,
làm
tổn
thương
luôn
các
thần
kinh
này.
Các
dây
thần
kinh
vận
động
này
điều
khiển
sự
hoạt
động
của
các
bắp
thịt
vùng
đau,
nên
khi
chúng
thương
tổn,
các
bắp
thịt
đó
tất
nhiên
sẽ
yếu.
Như
trường
hợp
liệt
nhánh
vận
động
của
dây
thần
kinh
mặt
ta
đã
biết
ở
một
đoạn
trên.
Cũng
may,
sự
yếu
liệt
ấy
thường
tạm
thời,
và
trong
75%
(ba
phần
tư)
các
trường
hợp,
các
bắp
thịt
yếu
liệt
sẽ
hồi
phục
lại
như
trước.
Quí
vị
cao
niên,
trong
khoảng
tuổi
60-80,
hay
có
biến
chứng
này.
Shingles
tấn
công
trên
mặt
hay
gây
biến
chứng
yếu
bắp
thịt
hơn
ở
các
vùng
khác
của
cơ
thể.
3.
Chết
da,
nhiễm
vi
trùng,
và
gây
thẹo:
Chúng
ta
đã
biết,
ở
một
số
người
không
may,
nhất
là
các
vị
lớn
tuổi,
shingles
có
thể
rất
nặng.
Nó
làm
chết
chỗ
da
nó
gặm,
khiến
các
vi
trùng
(bacteria)
sinh
sống
quanh
đó,
nhảy
vào
ăn
có,
tạo
những
vết
loét
có
mủ.
Khi
lành,
chỗ
da
làm
độc
do
vi
trùng
mang
thẹo
rất
xấu.
Có
thẹo
rất
lớn.
Nếu
ở
cổ,
thẹo
có
thể
làm
da
mất
tính
mềm
mại,
co
dãn,
khiến
cổ
khó
xoay
trở,
cần
đến
giải
phẫu
lóc
bớt
thẹo.
“Da
làm
độc
vì
vi
trùng?
Lo
gì,
bác
sĩ,
lúc
nào
nhà
tôi
chẳng
có
sẵn
“Ampi”.
Bị
gì
tôi
cũng
đem
nó
ra
dùng”.
Thưa
bạn,
đa
số
các
vi
trùng,
nhất
là
các
vi
trùng
ngoài
da
đã
cười
khinh
Ampicillin
từ
lâu.
Phải
dùng
các
trụ
sinh
như
Erythromycin,
Dicloxacillin,
Keflex,
Duracef...
mới
trị
được
bọn
chúng.
Nhưng
trước
khi
dùng
trụ
sinh,
bác
sĩ
sẽ
cẩn
thận
lấy
chút
mủ
ở
nơi
làm
độc
đem
cấy
trùng,
xem
đích
thị
vi
trùng
nào
là
đứa
thừa
nước
đục
thả
câu
gây
loạn.
Để
nếu
sau
vài
ngày,
trụ
sinh
đang
dùng
không
kiểm
soát
được
tình
thế,
ta
sẽ
đổi
trụ
sinh
khác
cho
thích
ứng.
4.
Sưng
óc
(encephalitits):
Sưng
óc
là
một
biến
chứng
rất
nặng,
nếu
xảy
ra,
sẽ
xảy
ra
trong
vòng
2
tuần
kể
từ
lúc
có
các
vết
shingles
xuất
hiện
trên
da.
Những
trường
hợp
dễ
đưa
đến
sưng
óc
khi
bị
shingles:
shingles
tấn
công
trên
mặt,
vùng
phụ
trách
bởi
dây
thần
kinh
số
5
(trigeminal
nerve),
người
yếu
sẵn
(đang
mang
bệnh
AIDS,
bệnh
ung
thư,
đang
dùng
thuốc
làm
giảm
sức
đề
kháng
của
cơ
thể).
Tử
vong
gây
do
sưng
óc
vì
shingles:
10-20%
(cứ
100
người,
đến
10-20
người
chết).
Đa
số
những
người
sống
sót
sẽ
hồi
phục
hoàn
toàn.
Chữa
trị
1.
Thuốc
Zovirax:
Thuốc
Zovirax,
dùng
sớm
trong
vòng
72
tiếng
khi
mới
bắt
đầu
có
những
mụn
shingles
trên
da,
sẽ
nhanh
chóng
làm
giảm
đau,
ngăn
chặn
các
mụn
xuất
hiện
nhiều
thêm,
đồng
thời
khiến
những
mụn
đã
xuất
hiện
mau
lành.
Ở
người
lớn,
lượng
thuốc
là
800
mg
ngày
uống
5
lần,
dùng
5
đến
7
ngày.
Khi
dùng
thuốc,
nên
uống
nhiều
nước.
Thuốc
Zovirax
rất
đắt,
nên
trong
những
trường
hợp
shingles
nhẹ,
có
lẽ
ta
không
phải
dùng
đến
nó.
Nhưng
với
những
vị
đang
yếu
sẵn
vì
bệnh,
tuổi
tác,
người
có
sức
đề
kháng
cơ
thể
suy
giảm
(immunosuppressed),
có
những
mụn
shingles
xuất
hiện
trên
một
vùng
rộng
lớn,
ta
nên
dùng
Zovirax
để
chữa.
Người
có
những
mụn
shingles
ở
trán
và
mũi
gần
mắt,
có
thể
shingles
tấn
công
luôn
cả
mắt,
cũng
cần
được
chữa
với
thuốc
Zovirax.
Trường
hợp
này,
người
bệnh
cũng
nên
được
gửi
đi
xem
bác
sĩ
chuyên
khoa
mắt
(ophthalmologist)
để
xem
mắt
tổn
thương
chưa,
có
cần
được
chữa
thêm
với
thuốc
nhỏ
mắt
chứa
chất
diệt
siêu
vi
trùng
shingles
hay
không.
Thuốc
Zovirax
chữa
đau
cấp
thời
gây
do
shingles,
song
có
ngăn
ngừa
được
cái
đau
kéo
dài
sau
này,
khi
shingles
đã
bỏ
đi
hay
không,
việc
này
còn
đang
trong
vòng
nghiên
cứu.
Gần
đây,
hai
thuốc
mới
Famvir,
Valtrex
cũng
hữu
hiệu
không
kém
Zovirax,
lại
tiện
hơn,
chỉ
uống
3
lần
một
ngày.
Có
điều,
chúng
đắt
hơn
Zovirax.
Lan
Hương
Nguồn
tin:
ykhoasg-khoa75