Việc
nợ
nần
của
Bình
An
đã
được
công
bố
phần
nào.
Qua
sự
công
bố
ấy
ta
rút
ra
được
hai
bài
học.
Nhưng
trước
khi
làm
việc
đó,
xin
xem
lại
một
chút
về
luật
công
ty
-
cổ
phần
lẫn
TNHH.
Minh
họa:
Khều
Chúng
giống
nhau
về
tính
chịu
trách
nhiệm,
chỉ
khác
nhau
về
số
người
được
huy
động
vốn.
Về
điểm
giống
nhau,
thì
luật
phân
ra
trách
nhiệm
của
người
bỏ
vốn
(thể
nhân),
và
trách
nhiệm
của
công
ty
(pháp
nhân).
Xin
dùng
hình
ảnh
để
mô
tả
hai
chủ
thể
này.
Mười
người
bỏ
100
đồng
và
đóng
một
cái
thuyền.
Người
là
cổ
đông,
con
thuyền
là
công
ty.
Con
thuyền
trị
giá
100
đồng
lúc
đầu.
Nó
ngược
xuôi
dòng
sông
một
thời
gian,
gắn
thêm
nhiều
thứ
và
làm
ăn
phát
tài
lắm.
Vốn
cộng
với
tài
sản
của
nó
sau
ba
năm
là
1.000
đồng
(100
đồng
vốn
và
900
đồng
tài
sản).
Một
hôm
xấu
trời
con
thuyền
bị
đắm!
Vậy
1.000
đồng
đi
xuống
tuyền
đài!
Thế
nhưng
các
cổ
đông
ở
trên
bờ
không
sao,
nếu
cần
vẫn
đi
ăn
cưới
được.
Họ
chỉ
mất
100
đồng
nằm
trong
con
thuyền
kia
thôi.
Luật
diễn
giải
việc
ấy
là:
công
ty
chịu
trách
nhiệm
vô
hạn;
còn
cổ
đông
chịu
trách
nhiệm
hữu
hạn.
Hai
cái
này
khác
nhau
rành
rành.
Áp
dụng
sự
phân
biệt
này
vào
vụ
Công
ty
cổ
phần
Bình
An
ta
thấy
bà
chủ
A
-
là
cổ
đông
-
có
chiếc
xe
Roll
-
Royce
và
ở
nhà
lầu.
Nếu
chúng
do
bà
đứng
tên
thì
công
ty
có
nợ
hàng
ngàn
tỉ
đồng,
hai
tài
sản
kia
vẫn
không
sao.
Chúng
ở
trên
bờ
theo
hình
ảnh
ở
trên.
Các
chủ
nợ
của
Bình
An
(các
ngân
hàng,
người
đã
bán
hàng...)
có
đến
căn
nhà
lầu
kia
để
đòi
nợ,
hay
thấy
cái
xe
đi
sờ
sờ
qua
trước
mặt
mình,
thì
cũng
không
được
sờ
vào
chúng!
Chúng
không
phải
là
tài
sản
của
Bình
An.
Chúng
không
đi
theo
con
thuyền.
Trừ
khi
bà
chủ
đã
góp
chúng
vào
tài
sản
của
Bình
An
hay
đã
đem
thế
chấp
để
bảo
đảm
cho
các
món
vay
của
Bình
An.
Đến
hạn
trả
nợ
mà
Bình
An
không
làm
được,
thì
chủ
nợ
sẽ
đem
chúng
đi
bán
để
thu
nợ
về.
Còn
nếu
chúng
chưa
bị
góp,
chưa
bị
thế
chấp
là
vẫn...
nằm
trên
bờ
đấy!
Vậy
kinh
nghiệm
rút
ra
là
đừng
thấy
bà
chủ
đi
chiếc
xe
xịn,
ở
nhà
lầu
cao
mà
xuất
tiền
cho
công
ty
vay.
Có
ngày
mất
tiền!
Công
ty
với
người
bỏ
tiền
lập
ra
nó
“tuy
hai
mà
một
(lúc
làm
ăn)
-
tuy
một
mà
hai
(lúc
trả
nợ)”!
Làm
ăn
với
công
ty
thì
cũng
phải
“coi
chừng
mất
tiền”.
Còn
một
bài
học
nữa,
nhưng
nó
thuộc
loại
lấn
cấn.
Lấy
lại
thí
dụ
ở
trên,
nhưng
khác
đi
một
tí:
xương
(là
100
đồng)
và
thịt
(là
900
đồng).
Lời
công
bố
cho
biết
công
ty
sẽ
bán
cổ
phần
để
trả
nợ.
Như
thế
nghĩa
là
đem
tài
sản
của
các
cổ
đông
(100
đồng)
đi
bán.
Bán
80%
thì
cũng
không
khác
tính
chất
với
bán
100%.
Vậy
khi
đem
100
đồng
đi
bán
thì
có
thể
hiểu
là
900
đồng
mà
công
ty
ăn
nên
làm
ra
đã
tiêu
tan
hết
rồi.
Bán
như
thế
được
chắc
chỉ
có
ở
ta;
vì
ở
các
nước
khác,
bất
cứ
khi
nào
công
ty
không
có
tiền
để
trả
nợ
một
món
nợ
đáo
hạn,
thì
chủ
nợ
có
quyền
xin
tòa
án
phá
sản
nó.
Nghe
thế
sẽ
có
người
bảo:
“Khiếp!
Mới
chỉ
không
trả
nợ
được
10
đồng
mà
bị
bắt
phải
chết!
Khốc
liệt
thế!
Công
ty
còn
800,
900
đồng
nữa
cơ
mà!”.
Nghe
vậy
luật
bảo
ngay:
“Thôi
đi,
công
ty
nó
là
loại
người
tuy
một
mà
hai,
tuy
hai
mà
một;
cho
nên
cứ
không
trả
nợ
được
là...
bụp”.
Nhưng
bán
cổ
phần
là
bán
“phần
xương”
của
công
ty,
vậy
“phần
thịt”
của
nó
đâu
rồi?
Lạ
lắm!
Nói
rõ
ràng
hơn:
bán
100
đồng
đi
(là
tiền
của
cổ
đông)
thì
nó
có
nằm
trong
số
tiền
600
hay
700
của
công
ty
không?
Số
tiền
sau
đi
đâu?
Có
gì
khúc
mắc
đấy!
Về
giá
trị
100
đồng,
nó
được
ghi
trong
cổ
phiếu
của
công
ty,
do
ông
A
hay
bà
B
góp.
Nó
có
thể
bán
được
với
giá
200
đồng,
500
đồng,
thậm
chí
4.000
đồng!
Tất
cả
tùy
thuộc
người
mua.
Vậy
người
mua
chấp
nhận
giá
nào?
Để
trả
lời,
họ
sẽ
xem
xét
cơ
ngơi
sẽ
mua
cùng
khuynh
hướng
thị
trường
của
ngành
nghề
kinh
doanh.
Hai
thứ
này
có
đem
lại
cho
họ
một
món
lời
lãi
sau
này
không;
nếu
có
thì
mới
mua
không
thì
thôi.
Vừa
mới
mua
vào
mà
các
chủ
nợ
đến
đòi
nợ
thì...
ôm
họa!
Để
quyết
định,
người
mua
sẽ
thẩm
tra
công
ty
về
mặt
tài
chính
và
pháp
lý.
Việc
làm
rất
kỹ,
do
luật
sư
và
kiểm
toán
làm.
Làm
sai
thì
sẽ
phải
đền.
Kỹ
như
thế
đấy
mà
người
Anh
chỉ
bảo
là
“cẩn
thận
đúng
mực”
(due
diligence)!
Chứ
đâu
phải
muốn
là
bán
được
ngay.