Thủy điện ‘cứu’ EVN?

Năm 2011, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lỗ 3.500 tỷ đồng, thay vì ước lỗ 11.000 tỷ đồng như dự kiến ban đầu.

Theo Quyết định 0152/QĐ-BCT phê duyệt kế hoạch cung cấp điện và vận hành hệ thống điện năm 2011, phần đóng góp của nguồn thủy điện được tính toán là 37,35 tỷ KWh, nhiệt điện than 24,72 tỷ kWh, nhiệt điện khí 44,19 tỷ kWh, nhiệt điện dầu cả năm là 4,73 tỷ kWh và điện nhập khẩu 4,57 tỷ kWh.

Tuy nhiên, thực tế các nguồn điện được huy động trong năm 2011 có rất nhiều thay đổi so với mức được đưa ra tại Quyết định 0152/QĐ-BCT. Cụ thể, nguồn thủy điện đóng góp 41,42 tỷ kWh, nhiệt điện than đóng góp 18,8 tỷ kWh, nhiệt điện khí huy động 39,12 tỷ kWh, tuabin khí chạy dầu phát 1,86 tỷ kWh và điện nhập khẩu là 4,991 tỷ kWh.
Như vậy, chỉ tính riêng nguồn thủy điện, thực tế huy động của EVN đã vượt so với kế hoạch là 4,07 tỷ kWh điện. Trong khi đó, nguồn nhiệt điện than giảm 5,9 tỷ kWh, còn nhiệt điện khí cũng giảm khoảng 5 tỷ kWh. Đáng nói là, nguồn nhiệt điện chạy dầu được huy động trên thực tế giảm 2,87 tỷ kWh so với kế hoạch đặt ra.

Việc thay đổi đáng kể cơ cấu nguồn điện huy động này được các chuyên gia am hiểu cho rằng, đã tác động sâu sắc tới chi phí hoạt động của ngành điện trong năm 2011. Cụ thể là số lỗ theo công bố của EVN chỉ còn 3.500 tỷ đồng, thay vì ước tính lên tới 11.000 tỷ đồng so với kế hoạch khi tính toán phương án nguồn điện của năm 2011.

Trên thực tế, nguồn thủy điện có giá thành thấp nhất luôn được ưu tiên huy động đầu tiên để giảm gánh nặng chi phí, nhất là trong điều kiện giá bán điện bình quân hiện nay vẫn còn thấp so với khu vực và so với giá thành sản xuất điện bình quân.

Trước đó, tại báo cáo Kiểm toán hoạt động năm 2010 của EVN được thực hiện bởi Kiểm toán Nhà nước, việc sản lượng thủy điện – có giá rẻ hơn các nguồn điện khác, được huy động thực tế thấp tới 6,5 tỷ kWh phương án giá điện đã được phê duyệt là một trong những tác nhân chính khiến giá thành sản xuất điện thực tế tăng rất lớn so với các thông số tính toán trong phương án giá bán điện tại Thông tư số 08/2010/TT-BCT ngày 24/2/2010 của Bộ Công thương.

Vẫn theo báo cáo kiểm toán, năm 2010, nếu tính đúng và đầy đủ các yếu tố đầu vào theo giá thị trường (than, khí), giá thành điện của EVN sẽ là 1.320,2 đồng/kWh. Con số này cũng cao hơn rất nhiều so với mức 1.077 đồng/kWh là giá bán điện bình quân được cơ quan hữu trách phê duyệt cho EVN.

Cũng chỉ tính riêng năm 2010, hoạt động sản xuất, kinh doanh điện của EVN lỗ 10.541 tỷ đồng, được xác định nguyên nhân chính là do các nhà máy thủy điện thiếu nước, nên EVN phải huy động các nhà máy chạy dầu và mua điện ngoài với giá cao gấp 3-4 lần giá bán bình quân, làm chi phí tăng rất lớn so với kế hoạch chi phí xây dựng trong phương án giá điện được duyệt.

Chỉ ở Công ty TNHH MTV Nhiệt điện Cần Thơ và Công ty TNHH MTV Nhiệt điện Thủ Đức, giá thành nhiệt điện chạy dầu bình quân là 3.830 đồng/kWh, cao hơn 3,5 lần so với giá bán điện bình quân.

Trong số liệu năm 2010, giá thành bình quân của các nhà máy thủy điện xấp xỉ 500 đồng/kWh, thậm chí có những nhà máy thủy điện chưa tới 200 đồng/kWh, thấp hơn tới cả chục lần so với giá mua điện từ các nguồn điện chạy dầu. Vì vậy, chuyện huy động tối đa nguồn thủy điện nhằm bù đắp chi phí mua điện giá cao từ bên ngoài hay các nguồn điện chạy dầu là điều dễ hiểu.

Cũng bởi tính kinh tế của  thủy điện này, mà việc đẩy nhanh tiến độ các dự án thủy điện được những cơ quan quản lý nhà nước lẫn EVN đặc biệt quan tâm. Năm 2011, đã có hàng loạt dự án thủy điện đi vào hoạt động, mà đáng kể là 3 tổ máy với tổng công suất 1.200 MW của riêng Nhà máy Thủy điện Sơn La, đóng góp khoảng 5 tỷ kWh điện cho hệ thống.

Còn trong năm 2012, kế hoạch huy động từ nguồn thủy điện được đặt ra ở mức 45,029 tỷ kWh, tăng thêm gần 4 tỷ so với năm 2011, chắc chắn sẽ còn đỡ bớt gánh nặng kinh tế cho ngành điện.