Khớp
(joint)
là
các
chỗ
những
đầu
xương
nối
với
nhau.
Trong
khớp
có
nhiều
cơ
cấu
rất
tinh
vi,
phối
hợp
hoạt
động
để
khớp
vừa
vững
chắc
vừa
linh
động.
Sụn
khớp
(articular
cartilage),
phần
quan
trọng
của
khớp,
bao
bọc
các
đầu
xương
như
một
lớp
đệm,
giúp
các
đầu
xương
trong
khớp
nhẹ
nhàng
trượt
lên
nhau
khi
khớp
chuyển
động.
ảnh
thoái
hóa
khớp
Ở
Mỹ
đã
lâu,
dòng
y
khoa
Mỹ
dùng
những
từ:
đau
cổ
(neck
pain),
đau
vai
(shoulder
pain),
đau
khuỷu
tay
(elbow
pain),
đau
cổ
tay
(wrist
pain),
đau
lưng
(back
pain),
đau
lưng
dưới
(low
back
pain),
đau
hông
(hip
pain),
đau
gối
(knee
pain),
đau
cổ
chân
(ankle
pain),
đau
khớp
(joint
pain),
viêm
khớp
(arthritis:
khớp
vừa
đau,
vừa
sưng
to,
nóng
đỏ)..nên
bỏ
hai
chữ
“phong
thấp”
vào
sọt
rác
quá
khứ,
vì
những
chữ
này
mơ
hồ,
không
biết
dịch
sang
tiếng
Anh
thế
nào.
Xin
nhớ,
vào
nhà
thương,
các
bác
sĩ,
y
tá
họ
nói
tiếng
Anh,
chúng
ta
cần
dùng
đúng
chữ
để
họ
hiểu
(nếu
cần
thông
dịch,
người
thông
dịch
cũng
dịch
được
dễ
dàng).
Các
thuốc
Ibuprofen,
Motrin,
Aleve,
Celebrex,
...,
thuần
túy,
chỉ
là
thuốc
chống
đau
như
Tylenol,
Aspirin,
không
nên
gọi
chúng
là
“thuốc
phong
thấp”.
Bệnh
khớp
nhiều
lắm.
Ba
bệnh
khớp
làm
khổ
chúng
ta
nhiều
nhất:
“osteoarthritis”,
(bệnh
viêm
xương-khớp),
“rheumatoid
arthritis”
(bệnh
viêm
khớp
rheumatoid)
và
“gout”
(thống
phong).
Bệnh
“osteoarthritis”,
tên
khác
dễ
hiểu
hơn:
“degenerative
joint
disease”
(bệnh
khớp
thoái
biến).
Bệnh
khớp
thoái
biến
xảy
ra
nhiều
nhất
trong
các
loại
bệnh
khớp.
Ở
Mỹ,
đến
12%
dân
số
mang
bệnh
khớp
thoái
biến,
và
với
các
vị
trên
70
tuổi,
tỉ
lệ
gần
35%
(tức
cứ
3
người,
1
người
bị).
Rất
nhiều
vị,
đi
từ
phòng
ngủ
sang
phòng
tắm
cũng
khó
khăn,
vì
khớp
gối,
khớp
hông
đau
nhức
quá.
Đời
người
chúng
ta
ví
như
chiếc
xe
hơi,
chập
chững
chạy
đầu
đời,
bon
bon
chạy
giữa
đời,
rồi
chậm
dần
vào
cuối
đời.
Do
máy
đã
rêm,
bánh
đã
mòn.
Các
khớp
của
ta
giống
những
bánh
xe
hơi,
dùng
lâu
tất
mòn.
Bệnh
khớp
thoái
biến
gây
do
sự
mòn
lở
của
sụn
khớp
(articular
cartilage),
nhất
là
ở
những
vùng
sụn
phải
trực
tiếp
nâng
đỡ
sức
nặng
của
cơ
thể.
Do
thế,
bệnh
thường
tấn
công
các
khớp
mang
sức
nặng
(hông,
gối,
lưng
dưới,
...),
hoặc
khớp
sử
dụng
nhiều
trong
công
việc
hàng
ngày
(các
khớp
ngón
tay,
khớp
nơi
gốc
ngón
tay
cái).
Dưới
tuổi
55,
các
khớp
mòn
giống
nhau
ở
cả
nam
lẫn
nữ.
Tuổi
cao
hơn,
khớp
hông
bị
nhiều
hơn
ở
đàn
ông,
còn
phụ
nữ
hay
có
bệnh
ở
các
khớp
ngón
tay
và
gốc
ngón
cái.
Phụ
nữ
cũng
đau
khớp
gối
nhiều
hơn
đàn
ông.
Ai
dễ
bị
bệnh
khớp
thoái
biến?
Nhiều
yếu
tố
đưa
ta
đến
với
bệnh
khớp
thoái
biến:
-
Tuổi
tác:
yếu
tố
quan
trọng
nhất.
Càng
cao
tuổi,
các
khớp
ta
càng
dễ
hao
mòn.
-
Phái
tính:
phụ
nữ
dễ
mang
bệnh
hơn
đàn
ông.
(Phải
chăng,
so
ra,
nữ
giới
vẫn
phải
làm
việc
nhiều
hơn
nam
giới,
việc
sở,
việc
nhà?).
-
Chấn
thương:
những
khớp
trước
từng
bị
chấn
thương
hoặc
sử
dụng
nhiều
quá
dễ
mang
bệnh.
Chẳng
hạn,
người
vũ
ballet
hay
có
bệnh
ở
khớp
cổ
chân.
Ngược
lại,
các
võ
sĩ
boxing
hay
mang
bệnh
ở
khớp
nối
bàn
tay
và
ngón
tay.
Người
làm
những
nghề
nghiệp
cần
quì
gối
dễ
mang
bệnh
ở
khớp
gối.
-
Nặng
cân:
xe
nặng,
bánh
tất
mau
mòn.
Người
nặng,
khớp
mau
hư,
nhất
là
khớp
gối.
-
Bệnh
bẩm
sinh:
khiến
khớp
bất
thường
ngay
từ
lúc
mới
sanh.
-
Bệnh
nội
tiết:
tiểu
đường,
suy
tuyến
giáp
trạng,
...
Định
bệnh
Ta
đã
biết,
trong
khớp
có
sụn
khớp
(articular
cartilage),
bao
bọc
các
đầu
xương
như
một
lớp
đệm,
giúp
các
đầu
xương
nhẹ
nhàng
trượt
lên
nhau
khi
khớp
chuyển
động.
Bệnh
khớp
thoái
biến
gây
do
sự
mòn
lở
của
sụn
khớp.
Khi
sụn
mòn
hoặc
lở
vỡ,
các
đầu
xương
không
còn
uyển
chuyển
trượt
lên
nhau,
nên
gây
đau
nhức,
cứng
khớp,
...
Tuy
vậy,
rất
nhiều
trường
hợp
bệnh
không
gây
đau
gì
cả.
Có
người
chẳng
bao
giờ
đau,
tình
cờ
chụp
phim,
phim
chụp
cho
thấy
khớp
đã
mòn.
Đau
khớp,
nếu
xảy
ra,
trong
giai
đoạn
đầu,
thường
là
cái
đau
âm
ỉ,
cảm
thấy
sâu
trong
khớp
bệnh:
khớp
lưng,
hoặc
khớp
hông,
khớp
gối,
khớp
ngón
tay,
...
Người
bệnh
thấy
đau
nhiều
hơn
khi
đi
lại,
sử
dụng
khớp,
và
bớt
đau
lúc
nghỉ
ngơi.
Khi
bệnh
tiến
triển
đến
giai
đoạn
nặng
hơn,
cái
đau
thành
liên
tục,
làm
khổ
cả
vào
ban
đêm.
“Công
chúa
đứt
tay,
ăn
mày
đổ
ruột”.
Mỗi
người
chúng
ta
cảm
nhận
cái
đau
một
khác.
Cùng
một
mức
độ
bệnh
lý
của
khớp,
phụ
nữ
than
đau
nhiều
hơn
đàn
ông,
người
hưởng
trợ
cấp
than
đau
nhiều
hơn
người
đi
làm,
và
người
ly
dị
than
nhiều
hơn
người
có
gia
đình
hạnh
phúc.
Người
ta
cho
rằng
trong
bệnh
khớp
thoái
biến,
như
chứng
đau
lưng,
như
nhiều
bệnh
khác,
những
yếu
tố
tâm
lý
và
xã
hội
có
ảnh
hưởng
quan
trọng,
khiến
người
bệnh
cảm
thấy
đau
nhiều
hay
ít.
Triệu
chứng
quan
trọng
khác
là
cứng
khớp
(stiffness).
Khớp
thường
cứng
vào
buổi
sáng
mới
ngủ
dậy
hoặc
sau
lúc
nghỉ
ngơi
một
thời
gian
ngắn
trong
ngày.
Cứng
khớp
không
kéo
dài
lâu,
chỉ
khoảng
20
phút.
Đến
giai
đoạn
nặng,
khớp
mất
hình
dạng
bình
thường,
méo
mó,
to
lên,
và
không
còn
gập,
duỗi
được
hết
mức.
Có
khi,
đang
đi,
khớp
khựng
lại.
Khớp
sờ
thấy
đau,
hoặc
sưng
và
hơi
nóng.
Khi
khớp
chuyển
động,
sờ
như
thấy
các
đầu
xương
trong
khớp
chạm
vào
nhau,
kêu
“lục
cục
lạc
cạc”.
Sự
định
bệnh
dựa
vào
bệnh
sử
(triệu
chứng
do
người
bệnh
kể),
sự
thăm
khám,
và
phim
chụp.
Phim
chụp
cho
thấy
hai
đầu
xương
trong
khớp
sát
vào
nhau
ở
chỗ
sụn
bị
mòn,
có
khi
thấy
những
chồi
xương
mọc
ra
bất
thường.
Khi
sụn
khớp
mòn
nhiều,
trên
phim,
khớp
lệch
lạc
thấy
rõ
(subluxation),
mất
hình
dạng
bình
thường.
Điểm
đáng
chú
ý
là
triệu
chứng
và
mức
độ
tàn
tật
do
bệnh
gây
nên,
nặng
hay
nhẹ,
thường
không
ăn
khớp
với
phim
chụp.
Nếu
đem
100
người
trên
40
tuổi
ra
chụp
phim,
theo
phim
chụp,
90
người
sẽ
có
những
thay
đổi
bất
thường
ở
các
khớp
nâng
đỡ
sức
nặng
cơ
thể
(lưng
dưới,
hông,
gối,
...),
tuy
vậy,
chỉ
30
người
có
triệu
chứng
đau
nhức.
Đau
dữ
hay
ít,
như
đã
bàn,
còn
tùy
thuộc
nhiều
yếu
tố,
đặc
biệt
những
yếu
tố
tâm
lý
và
xã
hội.
Chữa
trị
Sự
trị
liệu
nhắm
mục
đích
giảm
đau,
giúp
các
khớp
duy
trì
được
cơ
năng,
và
hoạt
động
bình
thường.
Những
trường
hợp
bệnh
nhẹ,
người
bệnh
chỉ
cần
được
trấn
an,
chỉ
dẫn
cách
vận
động,
thu
xếp
công
việc
hàng
ngày
để
tránh
những
hoạt
động
khiến
khớp
dễ
tổn
thương
thêm,
và
thỉnh
thoảng
uống
thuốc
giảm
đau
nếu
cần.
Với
những
trường
hợp
nặng
hơn,
có
thể
phải
phối
hợp
nhiều
phương
pháp
chữa
trị
khác
nhau:
1.
Vận
động:
Bắp
thịt
và
xương,
khớp
như
anh
em
ruột
thịt,
phối
hợp,
giúp
đỡ
nhau
trong
lúc
hoạt
động.
Bắp
thịt
quanh
khớp
nếu
dẻo
dai,
vững
chắc
sẽ
giúp
khớp
bớt
làm
việc,
hoặc
làm
việc
hữu
hiệu
hơn,
và
cái
đau
sẽ
nhẹ
đi.
Các
vận
động
nhẹ
nhàng,
không
đặt
nhiều
sức
nặng
trên
khớp
(low-impact,
nonweight-bearing)
rất
tốt.
Bơi
lội
tuyệt
nhất.
Không
thì
những
thể
dục
năng
động
nhẹ
(low-impact
aerobics
exercises),
hoặc
các
cách
tập
đặc
biệt
dùng
cho
người
mang
bệnh
khớp.
Đạp
xe
đạp
đều
có
thể
làm
bớt
đau
khớp
gối
bị
bệnh.
Một
chuyên
viên
thấu
đáo
về
việc
tập
luyện
cho
người
mang
bệnh
khớp
(physical
therapist)
có
thể
giúp
ta
rất
nhiều,
chỉ
dẫn
cho
ta
những
cách
tập
đúng
với
nhu
cầu
của
tật
bệnh
ta.
Kiên
nhẫn
là
mẹ
thành
công.
Tập
4-5
lần
mỗi
tuần,
đều
như
vậy,
sau
hai
tháng,
thường
sẽ
bắt
đầu
thấy
có
tiến
triển
tốt.
2.
Đắp,
thoa
tại
chỗ:
-
Ấp
nhiệt
(khăn,
bình
nước
nóng,
heating
pad,
...)
vào
khớp
đau
có
thể
giúp
khớp
bớt
đau
và
cứng.
Cách
giản
dị
và
rẻ
tiền
là
tắm
nước
ấm
vào
buổi
sáng
lúc
khớp
hay
bị
cứng.
Có
vị
thấy
bớt
đau
khi
dùng
nước
đá
thay
vì
dùng
nhiệt.
-
Một
loại
kem
được
xem
có
tác
dụng
giảm
đau,
mua
bên
ngoài
không
cần
toa
bác
sĩ
là
capsaicin
cream.
Thoa
kem
capsaicin
ngày
vài
lần
trên
khớp,
có
khi
bạn
không
cần
uống
thuốc
giảm
đau
nữa.
Kem
capsaicin
rất
hữu
hiệu
cho
các
khớp
gối
và
bàn
tay.
Khi
mới
dùng,
có
thể
thấy
nóng
ở
chỗ
thoa
thuốc,
song
tiếp
tục
dùng,
phản
ứng
khó
chịu
này
sẽ
bớt
dần.
3.
Tránh
bắt
khớp
bệnh
làm
việc
quá
sức:
-
Luôn
giữ
cơ
thể
trong
tư
thế
thẳng
thắn.
Khi
nghỉ
ngơi,
học
hành,
làm
việc,
lái
xe,
bạn
nên
ngồi
ghế
có
lưng
tựa
thoải
mái
(thêm
tay
dựa
càng
tốt),
sát
người
vào
lưng
ghế,
để
lưng
ghế
nâng
đỡ
cơ
thể
bạn
cho
thẳng,
giúp
các
khớp
xương,
bắp
thịt
lưng
và
cổ
không
mỏi.
-
Trong
công
việc
hàng
ngày,
bạn
xếp
đặt
công
việc
và
dụng
cụ
làm
việc
hợp
lý,
thuận
tầm
tay,
vừa
tầm
mắt,
hầu
khỏi
cong
cúi
nhiều
trong
lúc
làm
việc.
Đồng
thời,
ứng
dụng
tinh
thần
“chị
ngã
em
nâng”,
sử
dụng
càng
nhiều
khớp
càng
tốt
trong
lúc
làm
việc.
Chẳng
hạn,
bưng
tách
cà
phê
với
cả
hai
tay,
nâng
bình
cà
phê
bằng
cách
đỡ
cả
trên
lẫn
dưới
(một
tay
đỡ
đáy
bình,
một
tay
xách
quai
xách
phía
trên),
...
Với
cách
này,
lực
tác
động
sẽ
lan
tỏa,
không
khớp
nào
phải
làm
việc
quá
sức.
Cũng
nhớ,
khi
nhặt
vật
gì
dưới
đất,
thay
vì
cúi
lưng,
bạn
cong
hai
gối
trong
lúc
giữ
lưng
cho
thẳng.
Khi
bưng
bê
vật
nặng,
bạn
đưa
sát
vào
người,
từ
từ
đứng
lên,
trong
lúc
vẫn
thẳng
lưng.
Nếu
vật
quá
nặng,
cách
tốt
nhất
là
nhờ
thêm
người
khác
giúp
sức.
-
Người
bị
bệnh
mòn
khớp
hông
hay
khớp
gối
nên
tránh
đứng,
quì,
ngồi
chồm
hổm
(squatting)
lâu.
-
Xe
nặng,
bánh
mau
mòn.
Nên
xuống
cân
nếu
béo
mập.
-
Giữ
sự
cân
bằng
giữa
hoạt
động
và
nghỉ
ngơi.
Những
dịp
nghỉ
ngắn
(10-20
phút)
trong
ngày
giúp
các
khớp
nghỉ
ngơi
sau
những
lúc
hoạt
động.
-
Người
bị
bệnh
mòn
khớp
gối
hay
khớp
hông
một
bên,
có
thể
dùng
gậy
chống
(cầm
bằng
tay
bên
không
đau)
để
nâng
đỡ
cơ
thể
trong
lúc
đi
lại,
giúp
các
khớp
đau
đỡ
làm
việc
trong
lúc
đi
lại.
-
Giày
thể
thao
loại
tốt,
hấp
thu
bớt
các
sức
tác
động
(impact-absorbing
shoes),
giúp
giảm
sức
nặng
đè
trên
các
khớp
ở
chân,
có
thể
khiến
bớt
đau
khi
đi
lại,
và
có
lẽ
cũng
làm
chậm
đà
tiến
triển
của
căn
bệnh.
Khổ
nỗi,
các
cụ
ta
ít
quen
đi
giày
thể
thao,
thích
đi
dép
cao
su,
dép
Nhật
cho
nhẹ,
thoáng,
và
chỉ...
vài
đồng
một
đôi.
3.
Chữa
trị
bằng
thuốc:
Thuốc
giúp
bớt
đau.
Những
trường
hợp
đau
nhẹ
hoặc
vừa,
ta
dùng
Tylenol
là
đủ,
rẻ,
lại
an
toàn.
Không
mang
bệnh
gan
hay
thận,
ta
có
thể
dùng
đến
8
viên
Tylenol
500
mg
mỗi
ngày
(2
viên
ngày
4
lần).
Những
thuốc
giảm
đau
chứa
chất
nha
phiến
như
Tylenol
số
2,
số
3,
Vicodin,
...
thường
không
cần
thiết,
vì
tác
dụng
không
dài.
Hơn
nữa,
dùng
liên
tục,
lâu
ngày,
thuốc
có
thể
sẽ
mất
tác
dụng
và
gây
nghiện.
Các
thuốc
chống
viêm
không
chứa
chất
steroid
(non-steroid
anti-inflammatory
drugs,
viết
tắt
NSAID)
như
Advil,
Nuprin,
Motrin,
...
làm
bớt
đau
và
cứng
khớp.
Dùng
Tylenol
không
bớt
đau,
ta
có
thể
dùng
đến
những
thuốc
loại
này.
Cái
bất
lợi
là,
dùng
lâu
ngày,
chúng
có
thể
gây
khó
chịu,
lở
bao
tử,
chảy
máu
đường
tiêu
hóa,
và
hại
cho
thận,
...
Dùng
những
thuốc
này,
ta
nên
uống
lúc
bụng
no
(đang
ăn
hoặc
sau
khi
ăn).
Thấy
khó
chịu
vùng
bụng
trên,
hoặc
đi
cầu
ra
phân
đen,
bạn
nên
ngưng
thuốc
và
cho
bác
sĩ
biết
ngay.
Một
thuốc
giảm
đau
khác
có
tên
Ultram,
cũng
giúp
nhiều
người
bớt
đau,
nhưng
không
gây
những
tác
dụng
độc
hại
như
các
thuốc
trên.
Tất
nhiên,
nó
có
thể
gây
những
tác
dụng
phụ
khác.
Gần
đây,
một
số
tài
liệu
đề
cập
đến
việc
dùng
chất
glucosamine
và
chất
chondroitin
để
chữa
bệnh
khớp
thoái
biến,
cho
rằng
hai
chất
này
có
khả
năng
giúp
sửa
chữa,
tái
tạo
sụn
khớp,
và
bổ
khuyết
lượng
chất
nhờn
cần
có
trong
khớp.
Chúng
tác
dụng
chậm,
ít
nhất
4
tuần
mới
công
hiệu,
và
cũng
có
thể
gây
một
số
tác
dụng
phụ.
Sự
an
toàn
và
hiệu
quả
về
lâu
về
dài
của
thuốc
chưa
được
biết
rõ.
Thuốc
mua
bên
ngoài
không
cần
toa,
bạn
có
thể
thử,
song
nên
cho
bác
sĩ
biết.
Ngoài
các
thuốc
uống,
trong
nhiều
trường
hợp,
bác
sĩ
cũng
chích
thuốc
chứa
chất
steroid
hoặc
thuốc
Synvisc
thẳng
vào
khớp
giúp
khớp
bớt
đau.
4.
Giải
phẫu:
Giải
phẫu
dùng
cho
những
trường
hợp
bệnh
quá
nặng
gây
đau
nhức
liên
tục,
chữa
trị
hết
mức
bằng
những
phương
pháp
nội
thương
song
không
kết
quả.
Có
nhiều
phương
pháp
giải
phẫu
khác
nhau:
-
Thay
hẳn
một
khớp:
khớp
hông,
khớp
gối
nay
có
thể
thay.
-
Gọt
bớt
xương
(osteotomy).
-
Mài
bớt
sụn
(chondroplasty,
abrasion
arthroplasty).
-
Đưa
ống
soi
vào
khớp,
dọn
dẹp
những
chỗ
bị
hư
hoại
trong
khớp.
Sau
cùng,
ta
cũng
đừng
quên
vai
trò
của
tinh
thần
trong
sự
chữa
trị
bệnh
khớp
thoái
biến.
Tinh
thần
và
thể
xác
tuy
hai
nhưng
là
một.
Trong
điều
kiện
sức
khỏe
cho
phép,
nên
thường
xuyên
vận
động,
hầu
giúp
cơ
thể
khỏe
mạnh.
Thể
xác
khỏe
khoắn,
ta
thấy
yêu
đời,
yêu
người,
đỡ
căng
thẳng
tinh
thần,
và
cảm
nhận
cái
đau
ít
hơn.
Một
thể
xác
khỏe
mạnh,
một
tinh
thần
lạc
quan,
một
lý
tưởng
hoặc
triết
lý
sống
trong
sáng,
đấy
là
những
viên
thuốc
bổ
của
đời
sống.
Xin
biên
toa
để
bạn
dùng
hàng
ngày.