UNG THƯ CỔ TỬ CUNG (Cervical cancer)

Phụ nữ Việt Nam bị ung thư cổ tử cung nhiều hơn các sắc dân khác? Có yếu tố di truyền chăng? Hay chỉ tại các cụ, các bà, các cô cứ “ngại”, không đi khám phụ khoa và làm Pap smear đều?

Hãng thuốc Merck đầu tháng 6 này hãnh diễn công bố thuốc chích Zostavax họ chế để ngừa bệnh shingles, cuối tháng họ lại vừa đưa ra thêm thuốc chích Gardasil ngừa siêu vi papilloma nổi tiếng có thể gây ung thư cổ tử cung.

Đời lắm cái bất ngờ. Bạn có ngờ chăng, theo kết quả một khảo cứu đăng trên tạp chí của Hội Ung thư Hoa kỳ (American Cancer Society) vài năm trước, phụ nữ Việt Nam ta trên đất Mỹ, bị ung thư cổ tử cung nhiều nhất, hơn hai lần rưỡi (more than two and a half times), so với các sắc dân khác sống tại Mỹ.  

Ung thư cổ tử cung là một trong những ung thư xảy ra nhiều nhất cho giới phụ nữ. Hàng năm, ở Mỹ, có thêm khoảng 9710 trường hợp ung thư cổ tử cung mới được khám phá, 3700 người qua đời vì nó. Tại Mỹ và các nước tiên tiến, trong vòng 50 năm qua, phương pháp truy tìm “Pap smear”, phối hợp với việc khám vùng chậu (pelvic examination), đã khiến con số ung thư cổ tử cung cũng như tử vong do nó gây ra giảm rất nhiều. Tại các còn đang phát triển, hàng năm vẫn có 371200 trường hợp ung thư cổ tử cung với tỉ lệ tử vong đến 50%; nó gây tử vong cho phụ nữ chỉ sau ung thư vú.

Tử cung (uterus) của người phụ nữ gồm hai phần: phần thân (body) và phần cổ (cervix). Cả hai phần đều có thể bị ung thư. So với ung thư của phần thân tử cung, ung thư phần cổ tử cung xuất hiện sớm hơn (trung bình vào khoảng tuổi trên 40), và cũng độc hơn. Ung thư xuất hiện ở người càng trẻ, nó càng độc.

Tuy chưa biết rõ nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung, nhưng các khảo cứu cho thấy một số điều rất đặc biệt liên quan đến loại ung thư này. Những phụ nữ Trời sinh có đời sống tình dục phong phú, sớm “làm sex”, lại ngủ cùng giường với nhiều bạn tình khác nhau (multiple sexual partners) dễ bị ung thư cổ tử cung. Đàn ông phong nhã, đào hoa, nhiều bồ bịch, cũng khiến người phụ nữ ngủ cùng giường với họ dễ bị ung thư cổ tử cung. Rồi phụ nữ có đường sinh dục nhiễm siêu vi trùng “papilloma” (human papillomavirus, một giống siêu vi lây truyền qua đường giao hợp) dễ bị ung thư cổ tử cung hơn người không nhiễm loại siêu vi này. Và các khảo cứu đưa đến kết luận: có sự tương quan mật thiết giữa siêu vi papilloma và ung thư cổ tử cung. Như vậy, ung thư cổ tử cung có thể là một bệnh do... quí ông gây cho quí bà, qua trung gian của con siêu vi papilloma.

Ngoài ra, hút thuốc lá, dùng thuốc ngừa thai trên 5 năm cũng làm tăng triển vọng bị ung thư cổ tử cung.


Triệu chứng

   Ung thư cổ tử cung có thể gây chẩy máu âm đạo (abnormal vaginal bleeding), nhất là sau lúc giao hợp, và khiến âm đạo tiết ra chất tiết bất thường (vaginal discharge, ta hay quen miệng gọi “huyết trắng”).

Có phụ nữ thấy đau, nhưng một khi thấy đau, ung thư cổ tử cung đã tiến triển khá xa. Nhiều vị coi thường những triệu chứng chảy máu, ra chất tiết âm đạo bất thường, cứ ngỡ tại “nóng” trong người nên nó vậy, không chịu đi khám bác sĩ. (Người viết thực không ưa cái thuyết “tại nóng trong người nên nó vậy, có sao đâu” đã làm hại biết bao người).

Có người thấy đau chân, do dây thần kinh tọa (phát xuất từ cột xương sống vùng lưng dưới, rồi xuống chân, có nhiệm vụ dẫn truyền cảm giác và điều khiển sự vận động của chân) đã bị ung thư đến thăm và tàn phá.

Rất nhiều trường hợp ung thư cổ tử cung chưa gây triệu chứng gì cả, khám phá sớm nhờ phương pháp truy tìm “Pap smear”.

Định bệnh

 Khi thăm khám, bác sĩ thấy cổ tử cung bị ung thư lở loét (ulcerative), mọc những hạt nho nhỏ bất thường (granular), hoặc bở, mới đụng phải đã chảy máu (friable), tòe loe như nấm (exophytic), hoặc có những chỗ bầm chết (necrotic).

Thấy vậy, bác sĩ sẽ dùng một đèn soi đặc biệt gọi là “colposcopy”, nhìn cho rõ những chỗ bất thường, rồi cắt thịt tại những chỗ bất thường ấy đem thử (biopsy). Nhiều khi bác sĩ vanh tròn quanh cổ tử cung, cắt hẳn lấy một khoanh đem thử cho chắc ăn (conization).

Trường hợp ta để quá trễ, coi thường những triệu chứng báo hiệu của ung thư cổ tử cung, để nó tiến triển nhanh, mạnh, lan cả xuống âm đạo (vagina), sang hai bên thành vùng chậu, lên trên phía bọng đái, ra sau tấn công trực tràng, lúc đó, bác sĩ sẽ khám thấy những khối bất thường tại những vùng này. Những khối này cũng cần được cắt một chút thịt để thử.

Còn nếu thấy cổ tử cung vẫn tốt nguyên, không hề có dấu chứng gì khiến bác sĩ nghi ung thư cần cắt thịt đem thử, bác sĩ cũng sẽ cẩn thận làm “Pap smear” cho bạn. Đây là một phương pháp truy tìm ung thư cổ tử cung rất giản dị, được đặt tên để chúng ta cùng ghi nhớ công ơn nhà y học Papanicolaou, vị đã nghĩ ra cách truy tìm loại ung thư nguy hiểm này. Bác sĩ dùng một thanh gỗ nhỏ, hai đầu có hình dáng khác nhau, giúp bác sĩ quệt tìm những tế bào tróc ra từ cổ tử cung. Sau đó, bác sĩ sẽ phết những tế bào lấy được từ cổ tử cung lên trên một miếng kính, rồi gửi miếng kính đến phòng thí nghiệm, nhờ bác sĩ chuyên khoa Mô-học (pathologist) đọc dưới kính hiển vi, xem những tế bào tróc ra từ cổ tử cung ấy bình thường hoặc bất thường, và nếu bất thường, chúng bất thường đến mức độ nào.

Sau cùng, bác sĩ sẽ thăm khám vùng chậu (pelvic examination) của bạn, sờ xem tử cung, và các cơ quan khác trong vùng chậu có gì bất thường.

Chữa trị

Ung thư cổ tử cung tiến triển qua một tiến trình dài, từ giai đoạn nhẹ nhất, khi mới có những thay đổi khác thường ở cổ tử cung, song chưa phải thực sự là ung thư (premalignant changes, giai đoạn rất sớm này có thể khám phá được bằng Pap smear), đến giai đoạn nặng nhất, khi ung thư đã bò sang các cơ quan lân cận, vào bụng, và theo máu chạy đến cả các cơ quan ở xa như gan, phổi, xương.

Khám phá kịp thời ở giai đoạn nhẹ nhất, sự chữa trị cứu sống người bệnh gần như 100 phần trăm. Còn để muộn quá, nhất là khi ung thư đã đến thăm các cơ quan khác, tử vong sẽ rất cao.

Ung thư cổ tử cung được chữa bằng nhiều cách: trị liệu bằng tia phóng xạ (radiation therapy), giải phẫu (surgery), và bằng các chất thuốc hóa học (chemotherapy). Sự chữa trị tùy thuộc nhiều yếu tố: ung thư đã tiến triển đến giai đoạn nào, tuổi tác, tình trạng sức khỏe của người bệnh, đồng thời cũng dựa vào ý muốn của họ (chẳng hạn họ còn muốn giữ lại tử cung để có con).

Nói chung, đa số các trường hợp ung thư cổ tử cung được chữa bằng phóng xạ trị liệu (radiation therapy), một số trường hợp chữa bằng giải phẫu (khi ung thư còn trong những giai đoạn thực sớm, chưa tiến triển xa). Hóa học trị liệu, so với phóng xạ trị liệu và giải phẫu, không hữu hiệu bằng, chỉ được dùng phối hợp với phóng xạ trị liệu trong những trường hợp đã quá nặng.

Dù trong những trường hợp nhẹ nhất, ung thư mới là một điểm tí ti nằm tại cổ tử cung, chưa ăn sâu xuống, chưa lan sang ngang, sự chữa trị đã thành công hoàn toàn, bác sĩ xoa tay sung sướng, người bệnh thở ra một hơi dài nhẹ nhõm, ta vẫn phải theo dõi con ma ung thư thường xuyên. Vì con ma ung thư cổ tử cung, bị bóp cổ chết, đến 10 năm sau, vẫn có thể trở lại ám ta nữa. Do thế, cho dù ung thư cổ tử cung chỉ ở thể nhẹ nhất, đã chữa khỏi, bạn vẫn phải giữ hẹn với bác sĩ, đến thăm khám trở lại 3-4 tháng sau, sau đó cứ mỗi 6 tháng, và rồi hàng năm, cho đến suốt đời.

Phòng ngừa

 Với loại ung thư cổ tử cung, câu các cụ ta nói rất đúng, “phòng bệnh hơn chữa bệnh” (tuy không mấy cụ chịu khám phụ khoa và làm “Pap smear”, dẫu nay Medicare đã trả cho việc này). Một khi ung thư cổ tử cung đã phát ra và gây triệu chứng, ta khám phá ra nó, có chữa cũng mệt lắm. Việc đi khám phụ khoa và làm Pap smear lại giản dị, đâu đau đớn gì. Ấy thế, nhưng các cụ ta vẫn cứ ngại.

Các cháu học sinh trẻ người non dạ nên tránh vấn đề tình dục càng lâu được càng tốt. Lỡ không tránh được, buộc “bạn trai” phải dùng bao cao su (condom), để tránh mang bầu, và tránh các bệnh truyền qua tình dục (sexually transmitted diseases) trong đó có bệnh do siêu vi papilloma.

Nên làm Pap smear sớm và đều, ngay từ năm bắt đầu có “sex”. Vì Pap smear có thể cho kết quả âm tính sai (false-negative, có ung thư đấy, nhưng nó bảo rằng không) từ 5% đến 10%, nên đầu tiên, ta phải làm nó hàng năm trong 3 năm liên tiếp, nếu năm nào nó cũng bảo quả không có gì bất thường, sau ta sẽ làm nó thưa ra. Phương pháp truy tìm ung thư Pap smear cần được phối hợp với khám vùng chậu (pelvic examination, ta hay gọi khám phụ khoa). Việc khám vùng chậu và làm Pap smear nên được tiếp tục thực hiện đều đặn cho cả các vị quá tuổi 65 (nay Medicare cho phép các cụ trên 65 khám vùng chậu và làm Pap smear mỗi 3 năm, nếu có gì bất thường, có thể khám thường hơn). [Song xin nhớ, Pap smear là phương pháp chỉ để truy tìm ung thư cổ tử cung (cercical cancer), còn ung thư thân tử cung (uterine cancer) và ung thư buồng trứng (ovarian cancer) là những câu chuyện khác nữa, không thể khám phá bằng Pap smear. Nên dù có làm Pap smear đều, sau lỡ bị ung thư thân tử cung, hoặc ung thư buồng trứng, xin quí vị phụ nữ đừng trách oan các bác sĩ tội nghiệp].  

Khi đã có “sex”, chỉ nằm cùng giường với một người tình chung, không nên dễ dãi có nhiều bạn tình, dễ bị lây siêu vi papilloma. Trong việc chọn mặt gửi vàng, trao thân gửi phận, nên đắn đo suy nghĩ, chọn người phong nhã song chân chỉ hạt bột, cơm nhà quà vợ, đừng chọn người hào hoa, nhưng tính thích yêu nhiều người cùng lúc, bồ bịch lung tung.

Việc nhà thuốc Merck vừa tìm ra thuốc Gardasil ngừa siêu vi papilloma là một bước tiến lớn trong việc phòng ngừa. Thuốc còn hơi đắt, song bỏ tiền , trước mắt chúng ta mua lấy sự yên tâm.