“-
Bác
sĩ,
mấy
bữa
trước
cháu
nó
bị
đau
cổ
họng
và
nóng
sốt.
Ra
nhà
thuốc
tây
mua
trụ
sinh
cho
cháu,
dược
sĩ
khuyên
đưa
cháu
đi
khám
bác
sĩ.
Nhà
bà
bạn
luôn
có
sẵn
“Ampi”,
bà
ấy
biếu
tôi
để
tôi
cho
cháu
uống
mấy
ngày
nay,
nhưng
thấy
cháu
nó
không
bớt.
Không
thấy
cháu
sổ
mũi,
nghẹt
mũi,
khan
tiếng
hay
ho
hắng
gì
cả”.
Có
ai
trong
chúng
ta
chưa
từng
đau
cổ
họng
không
nhỉ?
Đau
cổ
họng
do
nhiều
nguyên
nhân
gây
ra
lắm.
Chẳng
hạn,
bị
dị
ứng
mũi,
nước
mũi
từ
hốc
mũi
phía
sau
đổ
xuống
cổ
họng,
khiến
có
người
cứ
đau
cổ
họng
đi
đau
cổ
họng
lại.
Ban
đêm
nếu
nghẹt
mũi,
phải
thở
bằng
miệng,
sáng
ra
ta
có
thể
rát
cổ
họng,
một
lúc
mới
từ
từ
hết.
Rồi
bệnh
dội
ngược
bao
tử-thực
quản
(gastroesophageal
reflux
disease),
chất
acid
từ
bao
tử
dội
lên
cổ.
Rồi
những
lúc
cảm
hay
cúm
(một
năm
khoảng
2-4
lần)
nữa,
cổ
họng
cũng
rất
hay
đau.
Trên
đây
chỉ
là
vài
thí
dụ
để
giải
thích
cổ
họng
ta
sao
hay
bị
đau.
Trong
hầu
hết
các
trường
hợp
đau
cổ
họng,
ta
không
cần
đến
trụ
sinh
để
chữa,
vì
trụ
sinh
không
ích
gì.
Nhưng
khi
đau
họng
do
vi
trùng
Streptococcus
pyogenus
tấn
công
các
hạch
hầu,
vấn
đề
khác
hẳn,
trụ
sinh,
như
Penicillin,
lại
rất
cần
thiết.
Trong
cổ
họng,
hai
bên
có
hai
khối
nhỏ
gọi
là
hạch
hầu
(tonsils),
mà
ở
Việt
Nam
ta
các
bác
sĩ
cứ
lăm
le
đòi
cắt.
Hạch
hầu
hay
bị
siêu
vi
trùng
(virus)
hoặc
vi
trùng
(bacteria)
tấn
công,
gây
viêm
sưng.
Trong
cái
đám
siêu
vi
trùng
và
vi
trùng
thích
làm
khổ
hạch
hầu
này,
một
vi
trùng
có
tên
Streptococcus
pyogenus
(S.
pyogenes)
được
các
bác
sĩ
chú
ý
nhiều
nhất.
Vì
sao?
Thưa
vì
bệnh
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
S.
pyogenes
(các
bác
sĩ
hay
gọi
nôm
na
“Strep
throat”),
có
thể
đưa
đến
các
biến
chứng
(complications)
quan
trọng,
nhất
là
ở
trẻ
em.
Ai
cũng
có
thể
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
S.
pyogenes.
Tuy
nhiên,
bệnh
xảy
ra
nhiều
hơn
ở
trẻ
em.
Các
trẻ
em
khoảng
tuổi
5
đến
15
hay
bị
nhất,
trai
và
gái
ngang
nhau.
Có
thể
nói,
viêm
hạch
hầu
gây
do
vi
trùng
S.
pyogenus
là
một
trong
những
bệnh
nhiễm
vi
trùng
(bacterial
infections)
xảy
ra
nhiều
nhất
cho
các
trẻ
ở
lứa
tuổi
học
trò.
[Cảm,
cúm
xảy
ra
nhiều
hơn,
nhưng
là
bệnh
nhiễm
siêu
vi
(viral
infections),
trụ
sinh
không
chữa
được.]
Bệnh
truyền
trực
tiếp
từ
người
nọ
sang
người
kia,
qua
những
giọt
nước
miếng
nhỏ
li
ti
có
chứa
vi
trùng
S.
pyogenes
bắn
ra
từ
miệng
người
bệnh,
khi
họ
nói
chuyện.
Thỉnh
thoảng,
cũng
có
trường
hợp
bệnh
truyền
qua
đường
thức
ăn.
Nguy
hiểm
của
“Strep
throat”
Như
đã
thưa
trước,
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
S.
pyogenes,
nôm
na
“Strep
throat”,
có
thể
đưa
đến
các
biến
chứng
quan
trọng,
nhất
là
ở
trẻ
em.
Biến
chứng
xảy
ra
khi
vi
trùng
S.
pyogenes
từ
hạch
hầu,
sinh
sôi
nảy
nở,
và
chia
nhau
đi
tấn
công
các
cơ
quan
ở
gần
hay
xa.
Tai
và
các
xoang
mặt,
khi
bị
vi
trùng
S.
pyogenes
tấn
công,
sưng
viêm,
gây
các
bệnh
nhiễm
trùng
lỗ
tai
giữa
(otitis
media)
và
nhiễm
trùng
các
xoang
mặt
(sinusitis).
Các
biến
chứng
khác:
bọc
mủ
(abscess)
trong
cổ
họng,
bọc
mủ
quanh
hạch
hầu,
nổi
hạch
có
mủ
ngoài
cổ,
sưng
phổi,
viêm
màng
óc,
nhiễm
trùng
máu
(bacteremia),
viêm
màng
tim
(endocarditis),
...
Khi
đã
có
những
biến
chứng
nguy
hiểm
này,
thường
ta
cần
vào
bệnh
viện
để
chữa
trị.
Một
biến
chứng
nguy
hiểm
khác
là
bệnh
“sốt
rheumatic”
(rheumatic
fever),
xảy
ra
vài
tuần
sau
“Strep
throat”.
Vài
tuần
sau
khi
bị
“Strept
throat”,
người
bệnh
tưởng
đã
hoàn
toàn
khỏe
trở
lại,
song
đột
nhiên
sốt,
rồi
sưng
các
khớp
và
viêm
tim
(carditis).
Viêm
tim
do
“sốt
rheumatic”
sau
khi
bị
“Strept
throat”
có
thể
đưa
đến
hư
hoại
vĩnh
viễn
các
van
tim
và
dẫn
đến
suy
tim
(heart
failure).
Rất
nhiều
người
chúng
ta
bây
giờ
có
van
tim
hư
hoại
cần
được
thay,
là
do
ngày
trước
bị
viêm
hạch
hầu
gây
bởi
vi
trùng
S.
pyogenes.
Bệnh
viêm
tim
và
viêm
khớp
cấp
tính
do
“sốt
rheumatic”
sau
khi
bị
“Strept
throat”
đặc
biệt
nhiều
ở
những
nước
còn
chậm
tiến,
đang
mở
mang,
với
dân
số
đông
đúc
và
nhà
ở
không
đủ
tiêu
chuẩn
như
Việt
Nam
ta.
Bệnh
này
không
xảy
ra
nhiều
ở
Mỹ.
Người
ta
cho
rằng
khi
hạch
hầu
của
ta
bị
vi
trùng
S.
pyogenes
tấn
công,
để
tự
bảo
vệ,
cơ
thể
tạo
ra
những
kháng
thể
chống
lại
vi
trùng.
Giống
như
trong
các
trận
chiến,
phi
cơ
và
chiến
xa
có
thể
bắn
hay
thả
bom
lầm
các
đơn
vị
bạn,
trong
bệnh
“sốt
rheumatic”
sau
khi
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
Streptococcus,
không
may,
các
kháng
thể
được
tạo
ra,
nhận
lầm
người
quen
làm
kẻ
thù,
cứ
nhè
một
số
các
cơ
quan
của
cơ
thể,
trong
đó
có
tim
và
các
khớp,
mà
tấn
công.
Thận
cũng
có
thể
hư
hoại
theo
một
cơ
chế
tương
tự,
tuy
điều
này
chưa
thực
sự
được
hiểu
rõ.
Vì
vậy,
có
người
viêm
thận
cấp
tính
(acute
glomerulonephritis)
vài
tuần
sau
khi
bị
“Strep
throat”.
Loại
viêm
thận
cấp
tính
này
có
thể
trở
thành
kinh
niên
và
dẫn
đến
suy
thận
(renal
failure).
Định
bệnh
“Strep
throat”
Thời
gian
từ
lúc
nhiễm
bệnh
cho
đến
khi
bệnh
phát
ra
thường
từ
1
đến
4
ngày.
Người
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
Streptococcus
đột
nhiên
thấy
đau
cổ
họng,
nhất
là
khi
nuốt
nước
bọt
hoặc
thức
ăn.
Cùng
lúc,
người
bệnh
nóng
sốt
(thường
trên
38.3
độ
C
hay
101
độ
F),
ớn
lạnh,
nhức
đầu,
mỏi
mệt,
biếng
ăn.
Ở
trẻ
con,
thường
có
thêm
các
triệu
chứng
đau
bụng,
buồn
nôn,
ói
mửa.
Cổ
người
bệnh
gần
phía
quai
hàm
nổi
hạch
đau.
Hai
hạch
hầu
trong
cổ
họng
người
bị
“Strep
throat”
sưng
lớn,
có
màng
trắng
hoặc
vàng
bao
phủ.
Tóm
lại,
các
triệu
chứng
chính
của
bệnh
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
Streptococcus
cần
nhớ
là
đau
cổ
họng,
nóng
sốt
và
nổi
hạch
ở
hai
hay
một
bên
cổ
phía
trước.
Bệnh
không
gây
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
ho
hắng
như
cảm
hoặc
cúm.
Nếu
không
có
các
biến
chứng
xảy
ra,
các
triệu
chứng
sẽ
thuyên
giảm
dần
trong
vòng
3
đến
5
ngày.
Chuyện
đời
thường
không
giản
dị,
nhất
là
chuyện
bệnh
tật
y
khoa.
Những
triệu
chứng
vừa
kể
cũng
có
thể
do
một
số
siêu
vi
trùng
(virus)
hay
vi
trùng
(bacteria)
khác
gây
nên.
Vì
vậy,
để
biết
chắc
bạn
có
bị
“Strep
throat”
cần
chữa
trị
bằng
trụ
sinh
hay
không,
sau
khi
thăm
khám,
bác
sĩ
sẽ
cấy
trùng
cổ
họng
bạn.
Việc
này
cũng
dễ
làm
thôi.
Bác
sĩ
dùng
một
que
cấy,
phết
đi
phết
lại
trên
hai
hạch
hầu
và
cổ
họng
của
bạn
(bạn
không
thấy
đau,
nhưng
nhột
nhột).
Sau
đó,
que
cấy
được
gửi
đến
phòng
thí
nghiệm
để
cấy
trùng.
Tùy
phòng
thí
nghiệm,
kết
quả
cấy
trùng
sẽ
có
trong
vòng
24
hay
48
tiếng.
Chữa
trị
Sự
chữa
trị
nhắm
mục
đích
ngăn
ngừa
các
biến
chứng
do
căn
bệnh
gây
ra.
Điểm
đáng
mừng
là
sự
chữa
trị
bệnh
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
S.
pyogenes
giản
dị
và
không
tốn
kém.
Thuốc
chính
dùng
chữa
bệnh
là
Penicillin.
Đối
với
người
bị
“Strep
throat”
nhưng
chưa
có
những
biến
chứng
quan
trọng,
chỉ
một
mũi
chích
Penicillin
hoặc
10
ngày
dùng
thuốc
Penicillin
uống
là
khỏi.
Penicillin
chích
có
thể
gây
phản
ứng
mạnh,
có
khi
chết
người,
cho
những
người
nhạy
ứng
(allergy)
với
Penicillin,
nên
ít
bác
sĩ
dám
chích
Penicillin
trong
phòng
mạch.
Thuốc
Penicillin
uống
an
toàn
hơn.
Nếu
bạn
không
thể
dùng
Penicillin
vì
bị
nhạy
ứng
với
Penicillin,
bác
sĩ
dùng
Erythromycin
thay
cho
Penicillin.
Gần
đây,
những
thuốc
mới
như
Biaxin,
Zithromax,
Ceftin,
Vantin,
Cefprozil,
...,
cũng
chữa
được
“Strep
throat”,
song
mắc
hơn
Penicillin
và
Erythromycin
rất
nhiều.
Nhiều
người
rát
cổ
họng,
khan
tiếng,
hắt
hơi,
sổ
mũi,
nghẹt
mũi,
ho
hắng
do
bị
cảm
hay
cúm,
vội
đem
Ampicillin
trữ
sẵn
ở
nhà
ra
dùng.
Có
thể
nhiều
người,
khi
có
những
triệu
chứng
kể
trên,
sợ
“Strep
throat”,
nghĩ
cần
phải
dùng
trụ
sinh,
hoặc
nghĩ
rằng
bị
cảm,
cúm,
dùng
trụ
sinh
cảm,
cúm
sẽ
mau
hết
hơn.
Hoặc
thực
ra,
chỉ
là
thói
quen
dùng
Ampicillin
bừa
bãi
khi
có
bất
cứ
triệu
chứng
gì.
Đáng
trách
hơn,
nhiều
vị
bác
sĩ,
dùng
trụ
sinh
để
câu
khách,
chiều
lòng
người
bệnh
không
hiểu
biết,
thay
vì
hành
xử
nhiệm
vụ
của
người
bác
sĩ,
chữa
trị
và
hướng
dẫn
người
bệnh
làm
những
gì
đúng,
tránh
làm
những
gì
sai.
Tệ
nhất,
là
cho
người
bệnh
trụ
sinh
bừa
bãi
để
sẵn
ở
nhà,
muốn
làm
gì
thì
làm.
Khác
với
cảm
hay
cúm,
bệnh
đau
cổ
họng
do
vi
trùng
S.
pyogenes
không
gây
hắt
hơi,
khan
tiếng,
sổ
mũi,
nghẹt
mũi
hay
ho
hắng.
Xin
nhắc
lại,
các
triệu
chứng
chính
của
Strept
throat
là
đau
cổ
họng
đột
ngột
(nhất
là
khi
nuốt
thức
ăn),
nóng
sốt
và
nổi
hạch
ở
cổ.
Khám
thấy
các
hạch
hầu
(tonsils)
sưng
đỏ,
có
màng
trắng
hoặc
vàng
bao
phủ.Thuốc
chữa
chính
hiện
vẫn
là
Penicillin,
không
phải
Ampicillin.
(Sự
sử
dụng
Ampicillin
như
một
thói
quen
vào
bất
cứ
triệu
chứng
gì
có
lẽ
bắt
nguồn
từ
những
thiếu
hiểu
biết,
và
việc
dùng
trụ
sinh
bừa
bãi
ở
Việt
Nam.
Việc
mua
bán
trụ
sinh
không
được
kiểm
soát
chặt
chẽ,
nên
ai
cũng
có
thể
ra
đầu
đường
mua
vài
viên
Ampicillin
dùng
chơi.
Ngày
nay,
Ampicillin
là
một
trụ
sinh
đã
bị
nhiều
vi
trùng
lờn
mặt,
coi
thường,
một
phần
cũng
vì
việc
sử
dụng
bừa
bãi
này.
Hơn
nữa,
trong
nhiều
trường
hợp
cần
cấy
trùng
để
tìm
xem
vi
trùng
nào
gây
bệnh,
thí
dụ
như
cấy
trùng
cổ
họng
để
tìm
vi
trùng
S.
pyogenes,
chỉ
vài
viên
Ampicillin
dùng
ở
nhà
cũng
đủ
làm
vi
trùng
biến
mất
không
thể
cấy
được,
khiến
sự
định
bệnh
để
chữa
trị
trở
thành
khó
khăn).
Đau
cổ
họng
do
cảm,
cúm
sẽ
tự
hết
sau
vài
ngày.
Các
thuốc
giảm
đau
như
Tylenol
có
thể
làm
giảm
đau
cổ
họng
gây
do
cảm
hay
cúm.
Xúc
cổ
họng
với
nước
muối
cũng
làm
cổ
họng
bớt
đau.
Dùng
trụ
sinh
không
làm
đau
cổ
họng
do
cảm
hay
cúm,
hoặc
chính
cơn
cảm,
cúm
mau
hết
hơn.
Hơn
nữa,
đau
cổ
họng
do
bị
cảm,
cúm
không
đưa
đến
những
biến
chứng
nguy
hiểm
như
trong
trường
hợp
đau
cổ
họng
gây
do
vi
trùng
S.
pyogenes.
Trong
nhiều
trường
hợp,
khi
các
triệu
chứng
của
cảm
hay
cúm
không
được
rõ
ràng,
để
định
bệnh
phân
biệt,
xem
bạn
nhiễm
cảm,
cúm
hay
bị
“Strep
throat”,
bác
sĩ
lại
giở
món
võ...
cấy
trùng
cổ
họng.
Trong
lúc
chờ
kết
quả
cấy
trùng,
bác
sĩ
có
thể
cho
bạn
dùng
tạm
Penicillin,
hoặc
nếu
triệu
chứng
bạn
không
nặng
lắm,
chúng
ta
chờ
kết
quả
cấy
trùng
vài
ngày
xem
sao
đã.
Khi
có
kết
quả
cấy
trùng
về,
cho
thấy
quả
thực
bạn
bị
“Strep
throat”,
bạn
uống
tiếp
Penicillin
cho
đủ
10
ngày.
Ngược
lại,
nếu
kết
quả
cấy
trùng
cho
thấy
không
có
sự
hiện
diện
của
vi
trùng
S.
pyogenes,
Penicillin
sẽ
được
ngưng,
và
bạn
có
thể
yên
tâm
mình
không
bị
“Strep
throat”.
“-Thăm
khám
cho
cháu,
tôi
nghĩ
cháu
bị
bệnh
viêm
hạch
hầu
do
vi
trùng
Streptococcus.
Sau
khi
cấy
trùng
cổ
họng
cho
cháu,
trong
lúc
chờ
kết
quả
cấy
trùng,
tôi
sẽ
cho
cháu
uống
Penicillin.
Chỉ
hơi
phiền
là,
vì
cháu
đã
dùng
Ampicillin
ở
nhà,
nên
có
thể
cấy
trùng
cổ
họng
sẽ
không
mọc
vi
trùng.
Trong
trường
hợp
này,
rất
tiếc,
sẽ
không
có
định
bệnh
rõ
rệt”.