-
“Bác
sĩ
ơi,
tuần
trước
tôi
rát
cổ
họng,
chảy
mũi,
nghẹt
mũi,
ho,
người
uể
oải.
Hai
ngày
nay,
mé
bên
phải
mặt
tôi
thấy
đau,
nước
mũi
ra
từ
mũi
phải
lại
có
màu
vàng
vàng,
thế
mới
lạ!”.
Bệnh
viêm
các
xoang
quanh
mũi
do
vi
trùng
hay
xảy
ra.
Trong
100
trường
hợp
cảm,
cúm,
có
1-3
trường
hợp
bị
biến
chứng
viêm
xoang
do
vi
trùng.
(Người
lớn
ta
nhiễm
cảm,
cúm
2-3
lần
mỗi
năm,
trẻ
con
6-10
lần).
Mùa
lạnh,
mùa
của
cảm,
cúm,
chúng
ta
đang
trong
mùa
lạnh.
Xoang
(sinuses)
là
những
hốc
rỗng
của
xương
mặt
ở
quanh
mũi.
Từ
các
xoang
có
các
ống
dẫn
đổ
vào
mũi.
Ta
tưởng
tượng
mũi
như
một
hồ
lớn,
các
xoang
quanh
mũi,
những
hồ
nhỏ.
Chất
tiết
từ
các
xoang
quanh
mũi
ví
như
nước,
đổ
vào
hồ
lớn
là
mũi
qua
những
con
lạch,
suối
con.
Màng
mũi
sưng
do
cảm,
cúm,
hoặc
dị
ứng,
có
thể
làm
tắc
các
ống
dẫn,
các
lạch,
suối
này,
khiến
chất
tiết
ứ
đọng
tại
các
xoang
quanh
mũi.
Trong
cơ
thể
ta,
nơi
nào
có
sự
ứ
đọng,
nơi
đó
vi
trùng
sinh
sôi
nảy
nở,
tạo
vấn
đề.
Nhiều
người
bị
dị
ứng
quanh
năm
mọc
thịt
dư
trong
mũi,
mũi
thêm
nghẹt,
viêm
xoang
cũng
dễ
xảy
ra.
Ngoài
ra,
viêm
xoang
còn
hay
xảy
ra
trong
những
trường
hợp
sau:
-
Vách
mũi
lệch,
nên
một
bên
mũi
hẹp
nhỏ
(deviation
of
nasal
septum).
-
Bướu
trong
mũi.
-
Nhiễm
trùng
răng,
rồi
nhiễm
trùng
lan
lên
xoang
(dental
infection).
-
Màng
mũi
sưng
do
xịt
các
loại
thuốc
thông
mũi
như
Afrin,
Dristan
quá
lâu.
-
Vật
lạ
trong
mũi
(trẻ
em
chơi
nghịch,
nhét
vật
lạ
vào
mũi).
-
Màng
mũi
sưng
do
khói
thuốc
lá.
-
Bơi,
lặn
dưới
nước,
hoặc
mới
đi
phi
cơ
(barotrauma).
Triệu
chứng
Viêm
xoang
cấp
tính
do
vi
trùng
thường
xảy
ra
sau
một
cơn
cảm,
cúm.
Mũi
ta
trông
thế,
mà
không
sạch
đâu,
trong
chứa
đầy
những
vi
trùng
(bacteria).
Trong
đám
vi
trùng
ấy,
ba
con
có
tên
Streptococcus
pneumoniae,
Hemphilus
influenzae,
Moraxella
catarrhalis,
hay
từ
mũi
chui
vào
các
xoang
gây
viêm
xoang
nhất.
Khi
ta
nhiễm
cảm,
cúm,
các
siêu
vi
(virus)
cảm,
cúm
làm
màng
mũi
sưng
lên,
gây
nghẹt
mũi,
chảy
mũi,
hắt
xì.
Ta
khó
mà
không
khịt
mũi,
hỉ
mũi.
Những
tác
động
hắt
xì,
khịt
mũi,
hỉ
mũi,
lùa
các
vi
trùng
có
sẵn
trong
mũi
vào
những
xoang
quanh
mũi.
Màng
mũi
sưng
cũng
khiến
ống
dẫn
từ
các
xoang
đổ
vào
mũi
dễ
tắc.
Các
vi
trùng
đã
vào
trong
các
xoang
rồi,
tiện
có
sự
ứ
đọng
nước,
khí
ở
đấy,
thừa
cơ
sinh
sôi
nảy
nở,
và
gây
viêm
xoang.
Viêm
xoang
làm
ta
nóng
sốt,
nghẹt
mũi,
đau
rát
cổ
họng,
chảy
nước
mũi
đặc,
màu
đục,
vàng
hoặc
xanh,
có
khi
hôi
hôi.
Ta
ho
khan
hoặc
có
đờm,
nhiều
về
ban
đêm
và
sáng
sớm,
do
mủ
từ
hốc
mũi
phía
sau
chảy
xuống
cổ
họng.
Nhiều
người
than
đau
mặt,
nhức
đầu
bên
bị
viêm
xoang,
nhất
là
khi
cúi
đầu
thấp.
Có
người
đau
cả
tai,
tai
thấy
nặng,
đầy,
hoặc
tưởng
mình
đau
răng.
Có
khi
chỗ
xoang
viêm
nhìn
thấy
sưng,
sờ
thấy
đau
trên
mặt.
Nghẹt
mũi,
chảy
mũi,
đau
rát
cổ
họng,
ho,
...
cũng
là
những
triệu
chứng
của
cảm
hay
cúm.
Làm
thế
nào
ta
phân
biệt
được
đây
chỉ
là
cảm,
cúm
thường,
không
cần
dùng
đến
trụ
sinh
(vừa
tốn
kém,
chẳng
ăn
thua,
cũng
không
ngừa
được
viêm
xoang)
hoặc
đúng
là
bạn
viêm
xoang
do
vi
trùng
rồi,
và
cần
dùng
đến
trụ
sinh?
Có
hai
điểm
ta
có
thể
dựa
vào
để
phân
biệt
giữa
cảm,
cúm
thường
thôi,
và
viêm
xoang
do
vi
trùng:
-
Các
triệu
chứng
cảm
sao
nặng
quá:
Ta
nghĩ
đến
viêm
xoang
khi
các
triệu
chứng
nghẹt
mũi,
chảy
mũi,
đau
rát
cổ
họng,
ho,
...
có
vẻ
nặng,
làm
bạn
khó
chịu
hơn
lúc
bị
cảm,
cúm
thường
thôi.
Nhất
là
nếu
bạn
có
sốt
cao
trên
102.2
độ
F
(39
độ
C),
đau
một
bên
mặt,
chảy
nước
mũi
đặc,
đục,
có
màu.
Các
triệu
chứng
nặng,
lại
kéo
dài
đã
3-4
ngày
rồi
chưa
thấy
giảm.
-
Triệu
chứng
cảm
sao
lâu
chưa
bớt:
Các
triệu
chứng
của
cảm
thường
bắt
đầu
thuyên
giảm
trong
vòng
5-7
ngày.
Sang
đến
ngày
thứ
10,
đa
số
chúng
ta,
khi
cảm
xoàng,
đã
thấy
khỏe
lắm
rồi:
cổ
họng
hết
đau,
mũi
bớt
nghẹt,
chảy,
giọng
thanh
tao
trở
lại.
Nhưng
sao
sau
7-10
ngày,
cổ
vẫn
rát,
mũi
vẫn
nghẹt
cứng,
nước
mũi
vẫn
chảy,
còn
đặc,
có
màu.
Thôi
chết,
chắc
viêm
xoang
do
vi
trùng
mất
rồi.
Dựa
vào
hai
điểm
dùng
để
phân
biệt
trên,
đa
số
các
trường
hợp
viêm
xoang
do
vi
trùng
sẽ
được
nhận
diện,
và
chữa
bằng
trụ
sinh,
sẽ
rút
lui
mau
chóng.
Phim
chụp
tìm
viêm
xoang
thường
không
cần
thiết.
Chữa
trị
Viêm
xoang
cấp
tính
do
vi
trùng
cần
chữa
bằng
trụ
sinh,
vì
có
thể
gây
những
biến
chứng
nguy
hiểm
như
viêm
xương
mặt
(osteomyelitis);
nhiễm
trùng
hốc
mắt;
sưng
màng
óc
(meningitis);
bọc
mủ
trong
óc;
viêm
các
tĩnh
mạch
óc
(cavernous
vein
thrombophebitis,
một
biến
chứng
rất
nguy
hiểm,
đưa
đến
liệt
các
dây
thần
kinh
số
3,
4,
5
và
6).
Các
biến
chứng
của
viêm
xoang
xảy
ra
do
vi
trùng
gây
viêm
xoang
ăn
vào
xương,
bò
sang
cả
các
cơ
quan
lân
cận,
hoặc
vào
máu,
rồi
theo
máu
lên
óc.
Thuốc
dùng
chữa
viêm
xoang
rất
nhiều,
từ
những
trụ
sinh
cũ
Amoxil,
Septra,
Doxycycline,
đến
những
thuốc
mới
Augmentin,
Avelox,
Vantin,
Cefzil,
Ceftin,
Cedax,
Levaquin,
Lorabid,
...
Trụ
sinh
dùng
cho
đúng,
phân
lượng
cho
đủ,
số
lần
uống
mỗi
ngày
không
thừa
không
thiếu,
và
trong
thời
gian
phải
lâu
đủ.
Đây
là
những
nguyên
tắc
cơ
bản
để
chữa
mọi
nhiễm
trùng
gây
do
vi
trùng.
Bây
giờ,
khi
bị
viêm
xoang,
bạn
cần
dùng
thuốc
trụ
sinh
bao
lâu?
Nếu
không
có
gì
ra
ngoài
dự
tính,
trong
vòng
72
tiếng
đồng
hồ,
dùng
thuốc
đều,
thường
bạn
sẽ
thấy
các
triệu
chứng
thuyên
giảm
nhiều,
và
yêu
đời
trở
lại.
Nhưng,
bạn
nên
tiếp
tục
dùng
thuốc
cho
đủ
7-10
ngày
theo
lời
bác
sĩ
dặn,
kẻo
các
vi
trùng
chưa
bị
tiêu
diệt
hẳn,
sẽ
phản
công,
làm
phiền
bạn
nữa.
Xin
chớ
tự
ngưng
thuốc,
để
dành
đấy,
sau
này
có
việc
gì
cũng
lấy
ra
dùng
tự
ý,
hoặc
đem
thuốc
làm
quà
tặng
người
thân.
Tài
liệu
y
khoa
nào
cũng
nhắc
nhở,
trong
cuộc
chiến
chống
các
vi
trùng,
trụ
sinh
là
những
vũ
khí
quí
báu
cần
dùng
thận
trọng.
Không
cần
thiết,
thì
đừng
rút
ra
khỏi
vỏ,
khi
phải
dùng,
đã
rút
ra
khỏi
vỏ,
là
phải
chém
chết
quân
thù,
không
nên
nương
tay.
Dùng
thuốc
nào,
phân
lượng
bao
nhiêu,
mấy
lần
mỗi
ngày,
thời
gian
nhiêu
lâu,
đã
được
nghiên
cứu
và
định
sẵn
cho
mỗi
loại
bệnh
nhiễm
trùng.
Sử
dụng
trụ
sinh
lung
tung,
sẽ
khiến
nhiều
vi
trùng
kháng
thuốc,
sau,
khi
thực
sự
cần
đến
thuốc,
thì
ôi
thôi,
thuốc
không
còn
hiệu
quả.
Cùng
với
việc
dùng
trụ
sinh
để
diệt
các
vi
trùng
gây
viêm
xoang,
nhiều
bác
sĩ
cũng
cổ
võ
việc
dùng
thêm
những
thuốc
có
tác
dụng
làm
co
màng
mũi
(gọi
là
decongestant).
Màng
mũi,
sưng
lên
vì
siêu
vi
khi
nhiễm
cảm,
cúm,
hoặc
khi
bị
dị
ứng,
v.v.,
làm
tắc
các
ống
dẫn
từ
các
xoang,
khiến
mủ
máu
trong
các
xoang
không
thoát
ra
được.
Dưới
tác
dụng
của
thuốc
co
màng
mũi,
màng
mũi
sẽ
bớt
sưng,
khiến
mủ
máu,
trong
chứa
đầy
vi
trùng,
từ
các
xoang
dễ
thoát
ra
ngoài,
lượng
vi
trùng
gây
loạn
trong
xoang
bớt
đi,
việc
kiểm
soát
nhiễm
trùng
bằng
trụ
sinh
sẽ
dễ
dàng
hơn.
Hít
thở
hơi
nước
nóng
(từ
một
chậu
nhỏ,
hoặc
trong
khi
tắm)
cũng
rất
tốt,
giúp
vào
việc
chữa
trị,
vì
làm
mủ
từ
các
xoang
bớt
đặc,
dễ
thoát
ra
ngoài.
Viêm
xoang
kéo
dài
Định
đúng,
chữa
trúng,
thường
bạn
sẽ
bắt
đầu
cảm
thấy
dễ
chịu
trong
vòng
3
ngày,
và
sau
10
ngày,
dùng
thuốc
đều
theo
chỉ
dẫn
của
bác
sĩ,
bạn
sẽ
thơ
thới
hân
hoan,
vì
các
vi
trùng
đã
chào
thua,
và
căn
bệnh
rút
lui.
Nhưng
sau
10-30
ngày,
các
triệu
chứng
của
bạn
không
thấy
thuyên
giảm,
ta
có
thể
nói
bệnh
viêm
xoang
của
bạn
thuộc
loại
kéo
dài,
kinh
niên.
Nó
không
còn
cấp
tính
nữa.
Ta
nên
xem
xét
lại
vấn
đề.
Thường,
viêm
xoang
cấp
tính
do
vi
trùng
(acute
bacterial
sinusitis)
là
bệnh
hay
xảy
ra
sau
khi
ta
nhiễm
cảm,
cúm.
Ngược
lại,
viêm
xoang
kinh
niên
(chronic
sinusitis)
thường
có
nguyên
nhân
sâu
xa
hơn
thế.
Trong
các
nguyên
nhân
sâu
xa
ấy,
nhiều
nhất
vẫn
là
dị
ứng
mũi
(allergy).
Nếu
quả
vậy,
dùng
trụ
sinh
không
thôi,
không
chữa
dị
ứng
mũi,
vấn
đề
chỉ
tạm
thời
được
giải
quyết,
nhưng
rồi,
sẽ
mau
chóng
tái
phát.
Cho
nên,
khi
bị
viêm
xoang
kinh
niên
do
dị
ứng
mũi
(khiến
màng
mũi
sưng
lên
đưa
đến
viêm
xoang),
ta
tiếp
tục
trụ
sinh,
có
khi
phải
đến
3-4
tuần
lễ,
đồng
thời
dùng
thêm
thuốc
xịt
mũi
chứa
chất
steroid
(như
Nasonex,
Beconase,
Nasacort,
...)
để
chữa
dị
ứng
mũi.
Đây
là
những
thuốc
rất
tốt
có
tác
dụng
chống
dị
ứng,
giúp
màng
mũi
bớt
sưng.
Thêm
vào
đấy,
ta
áp
dụng
những
phương
cách
dùng
chữa
dị
ứng
mũi,
như
tìm
cách
nhận
diện
và
tránh
các
tác
nhân
gây
dị
ứng.
Những
tác
nhân
hay
gây
dị
ứng
mũi
nhiều
nhất
là
bụi
nhà,
lông
thú,
và
các
phấn
hoa
bay
ra
từ
cây,
cỏ.
Ngoài
dị
ứng
mũi,
ta
cũng
nên
xem
xét
bệnh
viêm
xoang
kéo
dài
của
bạn
có
do
những
nguyên
nhân
khác
nữa
chăng.
Chẳng
hạn
bạn
có
hút
thuốc
lá
(nếu
có,
bỏ
hút
đi
thôi,
bạn
ơi),
hoặc
làm
việc
trong
môi
trường
đầy
những
chất
hóa
học
độc
hại
(noxious
chemicals).
Bạn
có
bơi,
lặn
dưới
nước?
Nước
hồ
bơi,
khử
trùng
bằng
những
chất
hóa
học,
vào
mũi
mau
quá,
có
thể
làm
hư
hoại
màng
mũi,
gây
viêm
sưng,
rồi
đưa
đến
viêm
xoang.
Hay
bạn
có
bướu,
thịt
dư,
vật
lạ
trong
mũi?
Bạn
có
bị
chấn
thương
mũi
thời
gian
gần
đây?
Hoặc
màng
mũi
bạn
viêm
sưng,
do
những
bệnh
hiếm
như
“immunoglobulin
deficiency”
(cơ
thể
không
tạo
đủ
kháng
thể
chống
các
bệnh
nhiễm
trùng),
“cystic
fibrosis”
(khiến
cơ
chế
đẩy
những
chất
dơ
trong
mũi
ra
ngoài
của
màng
mũi
bị
xáo
trộn)?
Nếu
triệu
chứng
của
bạn
kéo
dài,
thành
kinh
niên,
và
đôi
ta
phân
vân
không
biết
có
đúng
là
bạn
đang
viêm
xoang
hay
không,
ở
thời
điểm
này,
ta
có
thể
chụp
phim
Cat
scan
xoang
(limited
coronal
CT
scan)
để
xác
định.
Viêm
xoang
cứng
đầu
Cũng
có
loại
viêm
xoang
ngoan
cố,
xảy
ra
hoài.
Với
những
viêm
xoang
tái
phát
3
lần
hay
hơn
trong
vòng
6
tháng,
hoặc
4
lần
mỗi
năm,
ta
nên
giao
nó
cho
bác
sĩ
chuyên
về
dị
ứng,
để
tìm
xem
nguyên
nhân
sâu
xa
nào
cứ
gây
viêm
xoang
miết.
Hoặc
ta
giao
nó
cho
bác
sĩ
giải
phẫu
Tai-Mũi-Họng,
để
nhờ
bàn
tay,
và
dao
kéo
của
bác
sĩ
giải
phẫu
sửa
chữa
hộ
một
bất
thường
trong
mũi
gây
viêm
xoang
tái
phát
(như
vách
mũi
lệch,
thịt
dư
trong
mũi,
...).
Thời
gian
gần
đây,
một
nguyên
nhân
gây
viêm
xoang
kéo
dài
hoặc
cứ
hay
tái
phát
mới
được
nhận
diện:
viêm
xoang
gây
do
nấm
(fungal
sinusitis).
Đặc
điểm
của
viêm
xoang
do
nấm
là
gây
chảy
nước
mũi
đặc
sệt
như
bơ.
Viêm
xoang
do
nấm
chữa
bằng
giải
phẫu,
và
thuốc
steroid
như
Prednisone.
Viêm
xoang
do
nấm
có
khi
rất
dữ,
nguy
hiểm,
xâm
lăng
cả
những
cơ
quan
chung
quanh,
cần
chữa
mạnh
tay
bằng
giải
phẫu
rộng,
mổ
khoét
bỏ
hết
những
chỗ
nấm
làm
hư
thối,
và
bằng
những
thuốc
trị
nấm
mạnh
truyền
tĩnh
mạch.
Cũng
may,
viêm
xoang
do
nấm
ít
khi
xảy
ra.
Đời
vui,
nhưng
thỉnh
thoảng
viêm
xoang
phá
bĩnh.
Nhất
là
sau
lúc
ta
cảm,
cúm.
Triệu
chứng
cảm,
cúm
nặng
bất
thường,
hoặc
kéo
dài,
đấy
là
lúc
ta
nghĩ
đến
viêm
xoang
do
vi
trùng.
Không
sao,
dùng
trụ
sinh
cho
đúng,
và
cho
đủ
thời
gian.
Đồng
thời,
ngưng
hút
thuốc
lá,
nếu
bạn
đang
hút
thuốc.
Nếu
viêm
xoang
vẫn
không
lui,
ta
sẽ
tìm
những
nguyên
nhân
tiềm
ẩn,
như
dị
ứng
mũi,
và
chữa,
đồng
thời
tiếp
tục
trụ
sinh.
Trong
những
trường
hợp
ta
phân
vân
không
biết
có
phải
đúng
viêm
xoang
hay
không,
phim
chụp
sẽ
giúp
giải
đáp
thắc
mắc
này